Chiều ảm đạm, tôi đọc Từ Thâm Thẳm Lãng Quên của Patrick Modiano tại quán cà phê quen thuộc giữa Sài Gòn.
Những ngày sau đó, đôi khi tôi mơ màng thấy 'tuyết tan trên vỉa hè và trên các ke sông' và 'sắc đen pha xám của mùa đông' khi gà gật trên chiếc bàn gỗ nhỏ, bên cạnh tách cà phê sữa nóng với hơi khói nhàn nhạt. Không khí trong quán yên bình tới mức vừa mới tỉnh giấc, tôi chỉ muốn nhìn ra đường đã đầy đèn vàng.
Những thành phố lớn với hàng trăm ánh đèn rực rỡ ban đêm thường khiến ta cảm thấy trống trải. Tôi cảm nhận điều đó mỗi khi dạo quanh Hồ Con Rùa hay ngắm tượng Đức Mẹ trước Nhà thờ Đức Bà ở Sài Gòn. Liệu đại lộ ở Paris còn lung linh đến mức nào? Tôi thường tự hỏi như vậy khi tưởng tượng cảnh đẹp ấy thoáng hiện trong tâm trí một cách mờ nhạt. Lãng Quên Để Lạc Lối là cuốn sách đầu tiên gợi mở ước mơ của tôi về châu Âu, về Paris tráng lệ, về quán cà phê Dante ấm cúng, về những hiệu sách mở cửa muộn, về đại lộ Haussmann rộng lớn,... và về 'các con phố phủ đầy tuyết, sắc đen pha xám của mùa đông và ánh nắng lấp lánh qua các khe cửa sổ'.
Mỗi khoảnh khắc mười lăm năm trong cuộc đời vô định của nhân vật chính, sự lãng quên dường như chạm vào trái tim người đọc, đặc biệt là những người trẻ. Mọi thứ đều trở nên vô dụng khi sự lãng quên xâm nhập. Có phải những người trẻ - theo cách Patrick Modiano đã gọi - không được giữ lại điều gì cho riêng mình? Chỉ có thể im lặng nhìn thời gian xói mòn mọi ký ức thành cát bụi?
Nhưng chứng mất ký ức của nhân vật chính chưa tàn nhẫn như vậy. Các hộp ký ức trong trí não hoạt động kỳ diệu, ghi nhớ sâu sắc hơn bao giờ hết những khoảnh khắc hạnh phúc mà chúng ta đã từng trải qua trong tuổi trẻ. Đó có lẽ là điểm sáng hy vọng duy nhất trong hành trình lang thang vô định của nhân vật chính: những mảnh ký ức hạnh phúc vẫn được giữ lại không phai mờ - quãng đời gặp gỡ Jacqueline và Van Benter.
Cảm giác hạnh phúc thật sự là điều kỳ diệu, không dễ dàng để quên dù đôi khi chúng ta cố ý ép mình phải quên. Đó là thông điệp thứ hai khiến tôi thưởng thức tách cà phê trong niềm vui khi lật thêm vài trang từ quyển sách mỏng. Dù mắc phải chứng mất ký ức, một người vẫn không thể xoá sạch những kỷ niệm về một thời kỳ không bao giờ mất đi cảm giác hạnh phúc mãnh liệt, êm dịu. Ngược lại, anh ấy đã giúp tôi hiểu rõ hơn một niềm tin sai lầm đã làm tôi lo lắng suốt thời gian qua: lạc lối không phải là một bi kịch, và những cảm xúc buồn bã chỉ là dấu hiệu của sự trầm cảm, hay là hậu quả của những thất bại hoặc sự thiếu công nhận từ người khác. Mọi suy nghĩ trước đây như cuộn sóng kéo về đánh bại tôi, từ lúc quyết định mở trang đầu tiên của Từ Thâm Thẳm Lãng Quên. Có vẻ như cảm giác bất an không phải là điều tồi tệ như chúng ta thường nghĩ.
“Nàng nói đúng. Ai có thể biết được tương lai sẽ mang lại những gì phiền muộn.” Tôi đồng cảm và thích thú với cách nhân vật chính đối mặt với những trở ngại trong cuộc sống, hoàn toàn thờ ơ. Và rồi mọi thứ lại trở nên ổn. Những người thành công thường khuyên bảo giới trẻ, đặc biệt là sinh viên mới vào đại học như chúng tôi, rằng luôn phải đặt ra mục tiêu, lập kế hoạch, tạo động lực để hoàn thành mục tiêu đã đề ra hàng ngày, hàng tháng, hàng quý, hàng năm,... và cứ thế. Đã có nhiều tháng liên tục tôi nghe những lời khuyên như vậy sau mỗi buổi hội thảo truyền cảm hứng, sau mỗi buổi đào tạo về phương pháp thiết kế cuộc sống... Và cũng đã có nhiều tháng liên tục sau khi tốt nghiệp đại học, tôi thức dậy vào buổi sáng giữa khung cửa sổ rực nắng mà hoàn toàn không muốn làm gì, không muốn đi đâu mặc dù bảng kế hoạch - mục tiêu vẫn dán tường, vài cuốn sách truyền cảm hứng nằm trên bàn học và máy tính phát nhạc thúc đẩy động lực sống. Đã có nhiều tháng tôi nằm trên giường cả ngày chỉ để chờ nắng tắt và đứng trên sân thượng mơ mộng ngắm sao trời. Lúc đó tôi nghĩ mình mắc chứng trầm cảm hoặc đóng vai nạn nhân quá lâu sau cơn sốc ly hôn của ba mẹ. Nhưng không, tôi buồn không có lý do, nhớ nhưng không biết mình nhớ ai hay nhớ điều gì cụ thể, và lơ đãng để bản thân trượt dài xuống con dốc trong nhiều ngày, cả về tinh thần lẫn thể xác.
Một ngày nào đó tôi bất giác nhận ra mình vẫn ổn.
Âm nhạc vui tươi không ngừng khuấy động không khí trong quán nhưng lại không ảnh hưởng gì tới tôi, khi đã bước vào thế giới mảnh manh đầy nỗi buồn mà Modiano đã tạo ra. Thế giới đó, chính xác như tên của cuốn sách, mang đến cho người đọc không gì ngoài cảm giác lạc lõng của kẻ từ chối quá khứ, né tránh tương lai nhưng lại mơ hồ với hiện tại.
Cảm giác quen thuộc trong những ngày tuổi trẻ lạc lối. “Tóm lại, đó là cuộc sống lênh đênh...”
Bạn hiểu rằng mình đang mênh mang. Bạn nhận ra rằng sự lang thang không hướng của mình thật điên rồ. Đi đến đâu, dù không biết tới đâu, mọi thứ sẽ ổn thôi.
Hay là để quên đi giải thích cho tất cả những điên rồ trong những tháng năm ấy sao?
Nếu mỗi ngày đều như thế
Thì liệu việc nhớ về quá khứ còn cần thiết không?
Nếu ngày mai không giống như hôm nay nữa
Thì hối tiếc sẽ đến đâu mới đủ.
Bấy nhiêu lần mình thất hứa với chính mình
Thời gian dữ dội cuốn đi xa xôi
Ký ức bị lãng quên gặm nhấm
Ai đang ngồi đây viết điều gì?
Tác giả: Ngọc Như Ý
Nếu bạn thích bài viết này, hãy nhấn nút Like và chia sẻ nó đến cộng đồng