Lập kịch bản Miêu tả tâm lý trong văn bản tự sự, lớp 9

Chuẩn bị bài viết Miêu tả tình cảm trong văn bản tự sự, lớp 9

Lập kịch bản Miêu tả tâm lý trong văn bản tự sự, Phần 1

I. Hiểu rõ về yếu tố miêu tả tâm lý trong văn bản tự sự

Câu 1: (Trang 117 SGK Ngữ văn 9, tập 1)

Trả lời:
a.
- Đoạn thơ mô tả cảnh:
 “Bức tranh non xa, trăng gần như ở trong mắt
Bốn phía hiện ra rõ ràng
Cát vàng, cồn trắng hòa quyện thành bức tranh tĩnh lặng”

“Buồn ngắm cửa bể chiều hôm
Thuyền nổi thoáng cánh buồm bay xa
Buồn nhìn sóng nước lạc loài,
Hoa trôi man mác chẳng biết về đâu ?
Buồn nhìn cỏ rợp đầy đau,
Chân mây mặt đất một màu xanh xanh.
Buồn nhìn gió thổi mặt duềnh,
Ầm ầm tiếng sóng hát quanh ghế ngồi.”

- Các đoạn thơ tả tâm trạng của Thúy Kiều:

“Sầu mây sớm khuất đèn khuya,
Nửa lòng nửa cảnh như chia tấm lòng
Tưởng người dưới ánh trăng đồng,

Tổng quan, khó phân biệt rõ câu nào miêu tả cảnh, câu nào diễn đạt tâm trạng của Thúy Kiều, vì hầu hết câu hỏi sử dụng lối viết tả cảnh để thể hiện cảm xúc của nhân vật. Cách này hợp lý với tính cách nhân vật, một người con gái tài năng, có văn chương sâu sắc, do đó khi biểu lộ cảm xúc, Kiều không diễn đạt trực tiếp mà thường thông qua mô tả cảnh để truyền đạt tâm lý. Điều này là rất tinh tế và sáng tạo.

b. Các đoạn thơ tả cảnh không chỉ đơn giản là mô tả về thiên nhiên, mà còn chứa đựng tâm trạng, nỗi buồn của Thúy Kiều. Nàng sử dụng cảnh vật như một phương tiện để diễn đạt tâm hồn cô đơn, lạc lõng, hòa quyện với câu 'Người buồn cảnh có vui đâu bao giờ?'.

c. Việc miêu tả nội tâm nhân vật đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng hình ảnh nhân vật trong văn bản tự sự. Nội tâm là tập hợp suy nghĩ, tâm trạng sâu sắc, là bản chất của nhân vật. Con người thường giấu giếm nó, nhưng thông qua kỹ thuật miêu tả nội tâm, chúng ta có thể hiểu rõ tính cách và thông điệp của nhân vật.

Câu 2: (Trang 117 SGK Ngữ văn 9, tập 1)
Trả lời:
Tác giả sử dụng mô tả nội tâm thông qua cử chỉ và biểu cảm của nhân vật. Lão Hạc, khi đối diện với biến cố, thể hiện tâm trạng của mình qua những biểu hiện như “co rúm lại”, “nếp nhăn xô lại”, “ép cho nước mắt chảy ra”, cái đầu “nghẹo về một bên”, “cái miệng móm mém”, “mếu như con nít”. Các biểu hiện này tạo nên hình ảnh đau đớn và cay đắng của nhân vật.

II. Bài tập:
Câu 1: (Trang 117 SGK Ngữ văn 9, tập 1)
Trả lời:
Sau biến cố gia đình, Kiều, trong hoàn cảnh khó khăn, quyết định hy sinh bản thân, bán thân để cứu cha và em trai thoát khỏi ngục tù. Thông tin này khiến bà mối thấy cơ hội lớn, liền dẫn Mã Giám Sinh đến để thương lượng mua Kiều làm vợ. Hắn không quan tâm đến tình cảm, chỉ muốn chiêm ngưỡng vẻ đẹp nổi danh của Kiều. Kiều, mặc dù đang đau khổ và xót xa về số phận, nhưng phải đối mặt với tình huống hiểm nghèo. Hình ảnh Kiều, dù xinh đẹp, nhưng bị coi là một món hàng, khiến nàng cảm thấy xấu hổ. Mã Giám Sinh, thích thú với vẻ ngoại hình của Kiều, ép nàng hát và đàn. Kiều, dù bị ép buộc, nhưng vẫn giữ được tư thế và tinh thần. Sự ép buộc này làm tăng thêm nỗi đau và xấu hổ trong tâm trạng của Kiều. Mọi biến cố này đều đánh dấu sự đau khổ và thách thức trong cuộc đời của Thúy Kiều.

Câu 2: (Trang 117 SGK Ngữ văn 9, tập 1)
Trả lời:
Sau những năm tháng đau khổ trong lầu xanh nơi bẩn thỉ, cuối cùng, tôi may mắn được Từ Hải yêu mến và giải thoát. Anh ấy mở ra cơ hội để tôi trở lại với gia đình Thúc Sinh, nơi từng khiến tôi tổn thương sâu sắc. Cảnh sắc không có gì thay đổi, vẫn là khung cảnh giàu có xa hoa nhưng là nơi gây đau đớn cho tôi. Trong lúc trầm ngâm, Thúc Sinh xuất hiện, gây ngạc nhiên cho tôi. Đau thương và sự biến đổi trong tôi và anh ấy đã khiến chúng ta không còn như ngày xưa, nhưng những ân tình anh dành cho tôi vẫn luôn trong tâm khảm, tôi không bao giờ quên. Tôi và Thúc Sinh ôn lại quá khứ, nhưng bây giờ, với sự thay đổi của chúng ta, tôi tự hỏi liệu anh ấy đã từng yêu tôi đến như vậy chưa? Tôi không biết nữa, chỉ có thể lặng lẽ trao món quà vàng bạc, coi đó như một cách để trả ơn. Nỗi đau và thách thức của cuộc sống đều hiện hữu trong những kí ức của Thúy Kiều.

Câu 3: Trang 117 SGK Ngữ văn 9, tập 1)
Trả lời:
Tôi có một người bạn thân, chúng tôi đã chơi với nhau từ khi còn rất nhỏ. Tình bạn của chúng tôi luôn tưởng chừng như hoàn hảo cho đến khi tôi quên mất sinh nhật của nó chỉ vì mải mê xem một bộ phim mới. Nó không tỏ ra tức giận hay trách móc, nhưng tôi cảm thấy có lỗi và đau lòng vô cùng. Suốt cả ngày, tôi chỉ nghĩ về ngày sinh nhật của nó, và để chuộc lỗi, tôi tặng một món quà tinh tế mà tôi đã thức suốt đêm để làm. Tôi muốn nó tha thứ cho tôi. Tuy nhiên, thay vì tỏ ra giận dữ, nó nhìn món quà của tôi với vẻ hạnh phúc và nói: 'Đừng lo lắng nhiều, thực sự tôi không để ý. Nếu thấy mày buồn như vậy, tôi còn khó chịu hơn'. Lời nói đó khiến tôi cảm thấy như được giải thoát khỏi tàn nhưng tội lỗi. Từ đó, tôi học được cách quan tâm và chú ý đến người khác hơn.

Xem tiếp các bài soạn để học tốt môn Ngữ Văn lớp 9

- Soạn bài Cách dẫn trực tiếp và cách dẫn gián tiếp
- Soạn bài Sự phát triển của từ vựng

Soạn bài Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự, Ngắn 2

Câu 1 (trang 117 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
a, câu thơ tả cảnh: “Trước lầu Ngưng Bích khóa xuân .... Cát vàng cồn nọ bụi hồng dặm kia”, “Buồn trông cửa bể chiều hôm ... Ầm ầm tiếng sóng kêu quanh ghế ngồi”
Câu thơ tả tâm trạng “bên trời góc bể bơ vơ ... Có khi gốc tử đã vừa người ôm”
b, Những câu thơ tả cảnh có tác dụng trong việc khắc họa nội tâm nhân vật. Cảnh buồn người có vui đâu bao giờ. Tả cảnh để ngụ tình.
c, Miêu tả nội tâm có tác dụng làm cho những suy nghĩ, tình cảm của nhân vật được hiện lên, nhờ đó mà người đọc có thể hiểu được diễn biến tâm trạng của nhân vật. Từ đó làm cho văn bản trở nên giàu tính trữ tình, giàu cảm xúc, chạm đến tâm tư của người đọc

Câu 2 (trang 117 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1): Tác giả Nam Cao khi diễn đạt về Lão Hạc tập trung vào những biểu hiện cử chỉ của lão để làm nổi bật tâm trạng xót xa, ăn nan, hối hận khi phải bán cậu Vàng. Lão giống như một đứa trẻ khi phải xa cách với người mà mình yêu quý nhất.

LUYỆN TẬP
Câu 1 (trang 117 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
Gần đây, có một mụ mối muốn mời gọi vị khách danh tiếng là Thúy Kiều. Người đến rất lưu loát trong lời nói. Tên gọi của người là Mã Giám Sinh, tự xưng là học trò trường Quốc Tự Giám, quê quán ở huyện Lâm Thanh. Mặc dù đã qua tuổi 40, nhưng vẻ ngoại hình chăm sóc của ông Mã khiến người ta nghĩ rằng ông rất chú trọng đến bản thân. Khi gặp Kiều, bàn tay vàng của ông ta không giữ lại, thậm chí làm mất đi sự lịch lãm. Mã Giám Sinh tỏ ra hùng dũng, đòi Kiều ra mắt. Trong khi đó, Kiều, một con gái của gia giáo, nay phải đối mặt với sự coi thường, xấu hổ. Mỗi bước chân là một dấu chấm nước mắt, đánh dấu cho sự nhục nhã và hối hận. Cảnh ông Mã áp đặt Kiều, vén tóc, bắt tay, giả vờ gảy đàn và ngâm thơ khiến Kiều càng thêm ủ rũ và đau lòng. Cuối cùng, Mã Giám Sinh chỉ trả giá 400 đồng để sở hữu Kiều như một món hàng trong thương trường.

Câu 2 (trang 117 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
Sau những tháng ngày đau khổ và nhục nhã tại lầu xanh, tôi có cơ hội gặp Từ Hải - người đã giúp tôi thoát khỏi cuộc sống đen tối. Anh không chỉ giúp tôi trả ơn nghĩa mà còn giúp tôi xoa dịu mọi oán trái. Cảnh tôi trả mọi nghĩa của ngày hôm đó là một cảnh khó phai trong tâm trí tôi. Người đầu tiên tôi mời đến để báo ân chính là Thúc Sinh. Tôi nói với anh rằng: 'Khi tôi gặp khó khăn tại lầu xanh, anh đã có tấm lòng hào hiệp, ra tay cứu giúp, điều đó làm cho tôi không thể quên. Dù chúng ta không trở thành vợ chồng như anh mong muốn, nhưng cả đời tôi vẫn giữ ơn anh, và giờ đây, tôi muốn gửi tặng anh một món quà nhỏ để thể hiện lòng biết ơn. Còn về vợ anh, thì từ giờ phải trả giá thôi'. Khi Hoạn Thư được dẫn ra, tôi chào cô ta với giọng điệu như lúc trước, khi tôi phải làm hoa nô phục dịch trong nhà cô ta. Tôi nói: 'Tiểu thư cũng đến đây rồi. Ngày trước, bà đã đối xử với tôi rất ác độc, và giờ đây, bà phải gánh chịu mọi hậu quả. Người phụ nữ hạng như bà rất hiếm'. Nghe tôi nói như vậy, Hoạn Thư rơi lệ, nhưng ngay lập tức, bằng sự khôn khéo và chặt chẽ, cô ta nói: 'Tôi chỉ là một phụ nữ, và phụ nữ thường ghen tuông. Không ai chấp nhận nhường chồng mình cho người khác cả. Tôi cũng yêu thương nàng khi nàng rời bỏ Quan Âm Các và tôi không đuổi theo. Nhưng dù sao, tôi cũng có lỗi, mong nàng tha thứ'. Trước sự khôn khéo và chặt chẽ đó, tôi quyết định tha bổng cho Hoạn Thư.

Câu 3 (trang 117 Ngữ Văn lớp 9 Tập 1):
Tôi và Lan đã là bạn học cùng nhau từ năm ngoái. Cả hai chúng tôi ngồi gần nhau, và có vẻ chúng tôi hợp nhau về tính cách. Một ngày, tôi phát hiện mẹ đã đưa tiền để đóng học phí cho cô chủ nhiệm nhưng không thấy tiền đâu. Tôi lo lắng và không biết mình đã để mất tiền khi nào. Tôi nghi ngờ Lan chỉ vì ngồi gần tôi mà có thể biết về điều này. Tôi tỏ ra nghi ngờ trước mặt Lan, và cả buổi học đó, chúng tôi không nói chuyện với nhau. Tôi biết Lan cũng hiểu điều tôi đang nghĩ. Lan muốn giải thích nhưng tôi không để cơ hội cho Lan. Sau buổi học, tôi về nhà và phát hiện ra mình đã để tiền trong hộc tủ bàn, quên không đem theo. Lúc đó, tôi tự trách mình lắm. Tôi tự hỏi: 'Tại sao lại nghi ngờ Lan chứ? Mình có làm tổn thương Lan không? Lan có giận mình không?' Rất nhiều câu hỏi lo lắng xuất hiện trong đầu tôi. Sáng hôm sau, tôi không dám đến trường. Tôi không biết phải làm thế nào để đối mặt với Lan. Cuối cùng, tôi quyết định xin lỗi Lan. Mẹ chở tôi đến trường, và khi gặp Lan ở cổng trường, tôi xấu hổ bước đến và nói: 'Lan, tớ xin lỗi vì chuyện hôm qua nhé!'. Lan mỉm cười nhìn tôi và nói: 'Không sao cả, chuyện hôm qua tớ quên rồi'. Ngược lại với những suy nghĩ trong đầu tôi: 'Chắc Lan sẽ giận tớ lắm!' Nhưng không, Lan tỏ ra vui vẻ và đã tha thứ cho tôi. Từ đó, tôi luôn nhắc nhở bản thân suy nghĩ kỹ trước khi hành động để không mắc phải sai lầm như lần đó nữa.

Soạn bài Miêu tả nội tâm trong văn bản tự sự, Ngắn 3

TRÌNH BÀY KỸ NĂNG
1. Mô phỏng đoạn trích Mã Giám Sinh mua Kiều bằng văn chương lôi cuốn
Phản đối:
Gần đó, có một bà mối muốn thể hiện ý muốn mời thăm danh tiếng Thúy Kiều. Hỏi đến tên Mã Giám Sinh, tức là học sinh trường Quốc Tử Giám , quê ở huyện Lâm Thanh. Tuổi đã ngoài 40 nhưng tên họ Mã bề ngoài trông chải chuốt, áo quần bảnh bao, mày râu nhẵn nhụi, tưởng rằng làm vẻ thư sinh nhưng thực chất lại tố cáo sự lố bịch của mình. Mã Giám Sinh đi hỏi vợ còn dẫn theo đám đầy tớ náo nhiệt. Khi bước vào lầu, bà mối chưa kịp mở miệng thì hắn đã nhảy lên ghế, ngồi một cách lạc quan như một người vô học. Mã thúc giục Kiều ra mặt. Nàng là con nhà giáo sư, nay rơi vào bước đường này, Kiều đau lòng, xót xa cho số phận của mình, mỗi bước đi là hai dòng lệ rơi của sự tủi nhục và xấu hổ. Kiều càng cảm thấy xấu hổ hơn trước thái độ xấu xa của tên Mã. Hắn ép nàng vén tóc, bắt tay, thử tài gảy đàn, ngâm thơ. Kiều lúc này trông uể oải, buồn rầu nhưng vẫn là vẻ đẹp tuyệt sắc của người phụ nữ khiến lòng người say mê. Sau khi 'đắn đo cân sắc, cân tài', Mã Giám Sinh lộ rõ bản chất là kẻ buôn bán chính hiệu, hắn đưa giá mua Kiều như một món hàng với giá chỉ ngoài 400. Sau đó, nàng Kiều thực sự bước vào cuộc sống và đối mặt với những biến cố đau đớn, xót xa...

2. Hóa thân thành nàng Kiều viết đoạn văn kể lại việc báo đáp, báo oán, trong đó tiết lộ trực tiếp tâm trạng của Kiều khi gặp lại Hoạn Thư.
Phản đối:
Người đầu tiên mà tôi gửi lời mời để báo đáp lại là Thúc Sinh. Tôi nói với Thúc rằng: 'Khi tôi gặp khó khăn ở lầu xanh, chàng là người có tấm lòng gan dạ đã ra tay giúp đỡ, lòng nhân ái ấy làm sao tôi có thể quên được. Mặc dù chúng ta đã không thể trở thành vợ chồng như chàng đã mong muốn, nhưng suốt đời tôi vẫn nhớ ơn chàng, nay có món quà nhỏ gửi chàng để bày tỏ lòng biết ơn. Còn về vợ chàng, thì thực sự khó đối diện với những hậu quả khôn lường này'.
Khi lính đưa Hoạn Thư đến, tôi cố gắng lấy giọng ngọt ngào hỏi: 'Ồ này, sao tiểu thư lại ở trong tình cảnh này? Phải công nhận rằng từ xưa đến nay, người phụ nữ sâu sắc như tiểu thư là rất hiếm! Gieo gió sẽ gặt bão, thưa tiểu thư'. Ban đầu, thấy tôi không làm lễ độ gì mà tỏ ra nhẹ nhàng, duyên dáng, Hoạn Thư cũng giật mình kinh ngạc bởi cô ta biết rõ những người phụ nữ có 'tâm hồn sâu sắc' như thế mới thực sự 'đáng sợ'! Tuy nhiên, Hoạn Thư nhanh chóng bình tĩnh và thưa gửi tinh tế, có lý, có tình. Trước sự khéo léo của Hoạn Thư, tôi cảm thấy lạc quan và bất ngờ bởi tình huống khó xử. Ban đầu, tôi có ý định trừng phạt Hoạn Thư mạnh mẽ, vì vậy tôi đã tạo ra cảnh gươm kiếm sáng lòa, để làm Hoạn Thư kinh sợ. Nhưng bây giờ làm thế nào đây? Nếu tôi vẫn cố tình hại Hoạn Thư, thì tôi chỉ là một phụ nữ yếu đuối! Còn nếu tôi tha thứ cho Hoạn Thư thì sao? Có thể tôi sẽ không có cơ hội trả thù nữa? Nhưng cuộc sống đã dạy rằng: 'Mối oán trả mối oán sẽ tạo ra sự thù địch mãi mãi, nhưng mối ân trả mối oán sẽ làm tan biến thù hận đó'. Tư duy suy nghĩ lâu, tôi quyết định hành động theo lời dạy đó và nói với Hoạn Thư: 'Người biết nhận lỗi, tức là người không có lỗi! Do đó, tôi quyết định tha thứ cho tiểu thư'. Kết thúc, tôi ra lệnh: 'Lính ơi! Hãy đưa tiểu thư về nhà!'. Hoạn Thư cúi đầu chào tạm biệt, đầy xúc động nói nhỏ với tôi: ' Mong rằng nàng hãy giữ gìn bản thân...'. Tôi nhẹ nhàng gật đầu và cũng nói nhỏ với Hoạn Thư ' Chúc tiểu thư bình an ...'

3. Ghi chép lại tâm trạng của em sau khi mắc một sai lầm với bạn
Phản đối
- Sai lầm là gì?
- Nguyên nhân dẫn đến sai lầm.
- Tâm trạng của em như thế nào: hối hận, lo lắng, sợ hãi.
- Lời thú tội với bạn.
- Bài học rút ra.