Lập trình viên là gì? Hành trình sự nghiệp của một lập trình viên sẽ ra sao?

Lập trình là một nghề có vị trí quan trọng trong nhiều doanh nghiệp và hiện đang thu hút sự quan tâm của rất nhiều bạn trẻ. Nếu bạn là học sinh có ý định theo đuổi nghề này hoặc đang tìm hiểu về lập trình, chắc hẳn bạn sẽ có nhiều câu hỏi về lập trình viên là gì? Công việc cụ thể của họ là gì? Mức thu nhập như thế nào? Tất cả sẽ được Mytour giải đáp trong bài viết dưới đây.

I. Lập trình viên là gì?

Lập trình viên (còn được gọi là developer) là những người sử dụng các đoạn mã code bằng nhiều ngôn ngữ lập trình khác nhau như Python, HTML, JavaScript,… để phân tích và thiết kế phần mềm, ứng dụng, website, trò chơi,… cho điện thoại, máy tính xách tay hoặc các thiết bị công nghệ khác.

II. Công việc của lập trình viên là gì?

Công việc của một lập trình viên thường rất đa dạng, phụ thuộc vào vị trí và nhiệm vụ tại từng doanh nghiệp. Tuy nhiên, bất kể bạn lập trình trong lĩnh vực nào, công việc này đều được chia thành 6 công việc chính theo một quy trình nhất định:

• Phát triển ý tưởng thiết kế sản phẩm dựa trên yêu cầu của khách hàng.
• Xây dựng kế hoạch và xác định cấu trúc cho ứng dụng, trang web, hoặc trò chơi.
• Tiến hành thiết kế bằng các ngôn ngữ lập trình thích hợp.
• Thêm các tính năng và hoàn thiện sản phẩm theo phản hồi của khách hàng.
• Kiểm tra mã và sao lưu mã nguồn.
• Cải tiến và nâng cấp sản phẩm đã được thiết kế.

💡 Giải thích thuật ngữ:

framework: là một cấu trúc có sẵn với các đoạn mã đã được viết và đóng gói trong thư viện lập trình, giúp lập trình viên giảm bớt khối lượng công việc và phát triển sản phẩm hiệu quả hơn.

mã nguồn: là tập hợp các dòng lệnh do lập trình viên viết ra, cho phép thực hiện các thao tác cho người dùng khi sử dụng website hoặc phần mềm.

sao lưu: là quá trình sao chép hoặc lưu giữ dữ liệu để đảm bảo an toàn trong trường hợp xảy ra sự cố (như mất mã quan trọng khi hoàn thiện framework hoặc bị xóa bởi người khác,…).

III. Các lĩnh vực công việc trong ngành lập trình

Ngành lập trình có vô vàn lĩnh vực khác nhau, như lập trình website, ứng dụng di động, trò chơi,… Dưới đây, Mytour sẽ giới thiệu 4 lĩnh vực lập trình chủ yếu có nhu cầu tuyển dụng cao.

1. Lập trình web

Lập trình viên web hay Web Developer có trách nhiệm nhận toàn bộ dữ liệu thiết kế giao diện dưới dạng website tĩnh từ nhóm thiết kế web (front-end team) và chuyển đổi thành một hệ thống website hoàn chỉnh, có khả năng tương tác với cơ sở dữ liệu (database), giúp người dùng có thể tương tác trên trang web thông qua ngôn ngữ lập trình.

Tùy theo từng bộ phận trong cấu trúc hoạt động của công ty, lập trình web được chia thành 3 hình thức công việc khác nhau: Front-end developer, Back-end developer và Full-stack developer.

Front-end developer: phụ trách thiết kế giao diện web, bao gồm những yếu tố mà người dùng thấy và tương tác trên trang web (phông chữ, màu sắc, thanh cuộn, danh mục sản phẩm…).

Back-end developer: đảm nhiệm việc xử lý dữ liệu từ phía front-end, đồng thời đảm bảo rằng cơ sở dữ liệu (database) và các ứng dụng (application) hoạt động một cách mượt mà trên một hoặc nhiều server được kết nối với nhau.

Full-stack developer: có nhiệm vụ tổng hợp và xử lý dữ liệu từ hai khâu chính (front-end và back-end) để tạo ra một website hoàn chỉnh.

2. Lập trình mobile

Lĩnh vực lập trình mobile yêu cầu lập trình viên phát triển và xây dựng ứng dụng cho các thiết bị di động chạy trên nhiều hệ điều hành khác nhau (như iOS, Android…), nhằm tối ưu hóa và mang đến trải nghiệm tốt nhất cho người dùng trên phiên bản di động.

3. Lập trình Embedded

Nếu bạn đam mê viết mã cho phần cứng, các loại chip hay bo mạch, thì lập trình nhúng (embedded) sẽ là lựa chọn lý tưởng cho bạn.

Nhiệm vụ chính của lập trình viên nhúng thường tập trung vào việc sử dụng các ngôn ngữ lập trình để phát triển phần mềm nhúng và firmware cho các thiết bị điện tử như card đồ họa, tay cầm chơi game, máy móc trong ngành ô tô, robot, máy bay,…

4. Lập trình viên cơ sở dữ liệu

Với nhu cầu bảo mật và xử lý khối lượng dữ liệu lớn (big data) tại các doanh nghiệp, lập trình cơ sở dữ liệu (database) trở thành một vị trí không thể thiếu trong tổ chức.

Vị trí này đảm nhiệm vai trò chính trong việc lập trình, quản lý và đảm bảo an toàn cho các hệ thống lưu trữ thông tin trong công ty, nhằm ngăn chặn các cuộc tấn công của hacker hoặc rò rỉ thông tin khách hàng.

IV. Con đường sự nghiệp của một lập trình viên sẽ như thế nào?

1. Fresher

• Kinh nghiệm làm việc: 0-1 năm

Chức vụ fresher thường dành cho những sinh viên công nghệ thông tin mới tốt nghiệp hoặc những người mới gia nhập ngành lập trình. Họ đã có kiến thức nền tảng và đang tìm kiếm một môi trường để học hỏi và tích lũy kinh nghiệm thực tế.

2. Junior Developer

• Kinh nghiệm làm việc: 1-3 năm

Là một bước tiến so với vị trí fresher, junior developer thường nắm được các kiến thức cơ bản về vòng đời sản phẩm ứng dụng; framework; cơ sở dữ liệu,… Ở vị trí này, bạn có thể viết code cho các chức năng trên ứng dụng, nhưng vẫn có những hạn chế về kinh nghiệm, dẫn đến việc viết mã không tối ưu và có thể trùng lặp trong truy xuất dữ liệu.

Để cải thiện tình trạng này, bạn cần kiên trì học hỏi và phát triển tư duy lập trình, giúp mã hóa các chức năng một cách gọn gàng và hiệu quả. Nhờ đó, leader sẽ nhận thấy bạn đủ khả năng để tiếp nhận kinh nghiệm và đối mặt với những thử thách cao hơn.

3. Senior Developer

• Kinh nghiệm làm việc: 3-8+ năm

Khi đạt đến cấp độ senior, lập trình viên cần có kiến thức sâu sắc về thiết kế cấu trúc dữ liệu lớn, có các chức năng phức tạp và khả năng viết mã cho các ứng dụng quy mô lớn hơn.

Ở cấp độ này, bạn sẽ có hai hướng đi trong sự nghiệp. Một là phát triển thành technical leader hoặc CTO (giám đốc công nghệ). Hai là nếu bạn không muốn liên quan đến việc quản lý con người hay quy trình phát triển phần mềm, bạn có thể tiếp tục nghiên cứu sâu về kỹ thuật và giải quyết các vấn đề liên quan đến hệ thống lớn.

4. Technical Leader

• Kinh nghiệm làm việc: 5-10+ năm

Với vai trò technical leader, bạn sẽ tham gia vào nhiều quyết định quan trọng, từ việc lựa chọn ngôn ngữ lập trình cho đến thiết kế quy trình phát triển ứng dụng, phần mềm. Đồng thời, bạn cũng sẽ hướng dẫn các lập trình viên cấp dưới để đội ngũ hoạt động hiệu quả và xử lý tốt các vấn đề trong hệ thống lớn.

5. Quản lý cấp trung (Mid-Level Manager)

• Kinh nghiệm làm việc: 7-10+ năm

Cấp bậc tiếp theo sau technical leader là Quản lý cấp trung (Mid-Level Manager). Ở giai đoạn này trong sự nghiệp lập trình viên, trách nhiệm của bạn là đảm bảo các chỉ số về kết quả sản phẩm và phân công nhiệm vụ hợp lý cho các thành viên trong nhóm.

Ngoài ra, vị trí này còn có trách nhiệm tuyển dụng lập trình viên mới và có quyền quyết định sa thải những lập trình viên không đáp ứng tiêu chuẩn trong quá trình làm việc.

6. Quản lý cấp cao (Senior Leader)

• Kinh nghiệm làm việc: 10+ năm

Senior Leader là vị trí cao nhất trong sự nghiệp mà bất kỳ lập trình viên nào cũng khao khát đạt được. Ở đỉnh cao này, điều quan trọng nhất sẽ là con người, chứ không chỉ là kiến thức chuyên môn.

Bạn sẽ cần dành nhiều thời gian hơn cho các vấn đề quản lý nhân sự, như truyền cảm hứng, tạo động lực, quản trị và xây dựng chiến lược để dẫn dắt các thành viên cấp dưới hướng tới mục tiêu và sứ mệnh của doanh nghiệp.

V. Cơ hội và thách thức trong hành trình trở thành lập trình viên

1. Cơ hội

1.1 Nhu cầu tuyển dụng cao

Để phát triển các sản phẩm số phù hợp với xu hướng tiêu dùng như website, ứng dụng hay phần mềm quản lý hệ thống, các doanh nghiệp sẽ cần đến đội ngũ lập trình viên. Nhiều nhà tuyển dụng dự kiến số lượng việc làm trong ngành lập trình sẽ tăng từ 10-30% trong năm 2021 (Nguồn: ITViec).

1.2 Môi trường làm việc năng động, hiện đại

Công nghệ luôn biến đổi, và môi trường làm việc của lập trình viên cũng không ngoại lệ. Công việc này mang đến cho bạn cơ hội làm việc trong các môi trường năng động, giúp bạn học hỏi và nâng cao kỹ năng bản thân mỗi ngày.

1.3 Mức thu nhập hấp dẫn

Theo số liệu từ nhiều trang tuyển dụng hàng đầu, mức lương trung bình trong lĩnh vực lập trình khá cao, dao động từ 500-2000 USD/tháng (tùy thuộc vào năng lực và kinh nghiệm của từng người).

2. Thách thức, khó khăn

2.1 Áp lực công việc lớn

Áp lực là điều không thể thiếu trong bất kỳ ngành nghề nào, và nghề lập trình cũng không ngoại lệ. Bạn sẽ phải đối mặt với áp lực lớn từ việc xử lý nhiều nhiệm vụ trong ngày đến việc cập nhật kiến thức về công nghệ mới.

Điều này có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến năng suất làm việc, làm giảm tính sáng tạo và khả năng linh hoạt trong công việc của bạn.

2.2 Luôn luôn phải tìm tòi, học hỏi, cập nhật kiến thức mới trong nghề

Ngành này có tỷ lệ đào thải cao nếu bạn không chịu khó cập nhật kiến thức mới và tối ưu hóa phương pháp làm việc của bản thân một cách nhanh chóng.

VI. Mức lương hiện tại của lập trình viên

Dưới đây là mức thu nhập trung bình trong ngành lập trình mà Mytour đã tổng hợp:

Lưu ý: Mức lương có thể thay đổi tùy thuộc vào diễn biến của thị trường lao động trong thời gian tới.

VII. Những kiến thức và kỹ năng cần thiết của một lập trình viên

1. Chuyên môn

Để đạt được trình độ chuyên môn yêu cầu tại các công ty hiện nay, bạn cần theo học những chuyên ngành liên quan đến lập trình như:

• Công nghệ thông tin
• Khoa học máy tính
• Công nghệ phần mềm
• Kỹ thuật máy tính
• Hệ thống thông tin
• Truyền thông và mạng máy tính

2. Ngoại ngữ

Tiếng Anh là ngôn ngữ thiết yếu mà những ai theo đuổi ngành lập trình cần nắm vững. Bởi vì hầu hết các tài liệu lập trình chất lượng cao đều sử dụng tiếng Anh, và nếu bạn dịch chúng sang tiếng Việt sẽ rất khó hiểu nếu không thông thạo ngôn ngữ này.

Hơn nữa, ngoại ngữ sẽ mở ra cho bạn những cơ hội việc làm hấp dẫn tại các công ty đa quốc gia, cùng với mức lương và phúc lợi tốt hơn nhiều so với thị trường chung.

3. Kỹ năng mềm

Có 5 kỹ năng mềm quan trọng mà nhân sự lập trình viên cần trang bị:

• Tư duy cởi mở: Việc tiếp nhận những ý tưởng mới, dù là của bạn hay người khác, sẽ giúp bạn không bỏ lỡ những ý tưởng giá trị và cải thiện phương pháp làm việc của mình.
• Khả năng tập trung: Khi làm việc với mã code trong thời gian dài, bạn cần tập trung cao độ để chú ý đến từng chi tiết, nhằm tránh những sai sót nhỏ nhặt.
• Kỹ năng giải quyết vấn đề: Đôi khi bạn sẽ phải đối mặt với nhiều vấn đề cùng một lúc, và điều quan trọng là bạn biết cách tìm ra giải pháp thích hợp.
• Kỹ năng giao tiếp: Việc viết mã cho các chức năng phức tạp hoặc loại bỏ những tính năng không cần thiết đòi hỏi bạn phải có khả năng giao tiếp và thuyết phục hiệu quả với cấp trên để công việc được tiến hành trôi chảy hơn.
• Khả năng tự học: Lập trình viên cần có một lộ trình phát triển lâu dài, vì vậy bạn luôn phải chủ động khám phá và học hỏi để nâng cao trình độ chuyên môn mỗi ngày.

4. Tố chất

Một số tố chất giúp bạn gặt hái thành công trong nghề lập trình:

• Thái độ: Dù bạn có trình độ cao đến đâu, nhưng nếu thái độ làm việc hời hợt và thiếu nghiêm túc thì sẽ khó được các nhà quản lý và công ty trọng dụng.
• Kiên nhẫn: Đây là phẩm chất quan trọng giúp bạn không từ bỏ khi gặp phải những dòng mã bị lỗi hoặc các chương trình phải sửa đi sửa lại mà vẫn xuất hiện bug.
• Giữ bình tĩnh trong áp lực: Việc duy trì sự bình tĩnh trong các tình huống căng thẳng là điều cực kỳ cần thiết.

VIII. Một số trường đào tạo lập trình tại Việt Nam

Tại khu vực Hà Nội:

• Đại học Bách Khoa Hà Nội
• Đại học Công Nghệ, ĐHQG Hà Nội

Tại khu vực TP.HCM:

• Đại học FPT
• Đại học Công Nghệ Thông Tin, ĐHQG TP.HCM
• Đại học Khoa Học Tự Nhiên, ĐHQG TP.HCM
• Đại học Bách Khoa TP.HCM