Lễ hội cầu mưa của người Chăm

Lễ hội cầu mưa của người Chăm, hay còn gọi là lễ mừng mưa với tên gọi trong tiếng Chăm là wai le kau cahesan, là một truyền thống của dân tộc Chăm H'roi ở Vân Canh, Bình Định, Việt Nam. Người Chăm tin rằng mọi hiện tượng vũ trụ đều do các thần linh hoặc ma quái điều khiển. Để cầu mong điều tốt lành, họ thực hiện các nghi lễ cầu nguyện và cúng khấn để được các thần linh phù hộ. Tùy thuộc vào tình hình thời tiết, lễ hội có thể được gọi là lễ cầu mưa khi trời hạn, hoặc lễ mừng mưa khi đã có mưa.

Thời gian tổ chức

Lễ hội diễn ra vào đầu tháng Hai âm lịch hàng năm, ngay sau Tết Nguyên đán, bất kể thời tiết là mưa hay hạn.

Chuẩn bị cho lễ hội

Để thực hiện lễ cầu mưa (hoặc lễ mừng mưa), có thể tổ chức riêng lẻ tại rẫy của từng người hoặc nếu tình trạng hạn hán kéo dài, cả làng sẽ tổ chức lễ chung. Mọi người trong làng sẽ cùng nhau chuẩn bị và đóng góp lễ vật. Lễ vật bao gồm một con gà trống, một bình rượu, một vòng sáp ong để đốt và một bát gạo. Đài dâng lễ vật sẽ được dựng tại sân nhà của già làng hoặc bến nước của làng.

Đài dâng lễ vật và án được làm từ bốn cây gạo. Phần trên là án, phần dưới là đài, được trang trí bằng các tua và hoa văn theo phong cách Chăm gọi là Pơrưng. Cùng với đó, cây Nêu vươn cao tạo thành đôi cánh chim, biểu trưng cho sự yên bình của người Chăm H'roi. Đây là cách thể hiện nguyện vọng cầu mong sự bình an từ trời.

Lễ cầu mưa từng nhà

Mỗi gia đình tự chuẩn bị lễ vật để thực hiện nghi lễ tại rẫy của mình. Khi hạt giống đã được gieo, chủ nhà làm lễ cầu mưa để giúp hạt giống phát triển. Thời gian làm lễ do chủ nhà tự chọn. Họ chuẩn bị một đống đất hình tròn, đường kính khoảng 50 cm và cao 30 cm, với một cây tre rừng chôn dưới đất và chẻ thành bốn nhánh tỏa ra các hướng. Trên các nhánh tre, chủ nhà đặt lễ vật bao gồm một con gà trống, một bình rượu nhỏ, một vòng sáp ong để đốt và một đấu thóc hoặc gạo. Bên cạnh gốc tre, đặt một cái cuốc nhỏ. Ngoài ra, từ 7 đến 9 ống nứa nhỏ cắm xung quanh gốc cây rừng đã cháy và rót đầy nước vào các ống để biểu thị sự trở lại của nước.

Lời khấn cầu của chủ nhà: 'Ơ Giàng! Cầu Giàng cho mưa xuống. Mưa nhỏ như hạt lúa, mưa lớn như hạt bắp. Đổ nước xuống, đổ mưa xuống, để suối không còn khô, để mọi sinh vật sống lại. Cầu nước để trồng trọt. Chỉ có Giàng là lớn nhất, chỉ có Giàng mới mang nước cho mùa màng. Ơ Giàng!'

Phụ nữ dùng những bó nan vẫy vào không khí tạo ra âm thanh gió, trong khi đàn ông gõ trống để phát ra âm thanh của sấm. Chủ nhà thành kính mời thần Mây, thần Gió và thần Sấm đến để mang mưa.

Trong suốt quá trình lễ cầu mưa, không được vui chơi hay ca hát, để thể hiện lòng thành kính với các thần linh. Chỉ khi mưa đã xuống, mọi người mới được phép vui mừng và ca múa. Sau khi lễ kết thúc, tất cả rượu thịt sẽ được chia cho người và thần, với chè chén để lại tại rẫy. Mọi người sau đó ra về và chờ đợi mưa.

Lễ cầu mưa chung cho cả làng

Khi hạn hán kéo dài, toàn bộ làng sẽ tổ chức lễ cầu mưa chung dưới sự điều hành của già làng, người có uy tín nhất. Công việc chuẩn bị bao gồm việc trải chiếu mới dưới đài và án, đặt đĩa với hai đồng xu để gieo quẻ, xung quanh là các ché rượu cần. Số người thực hiện lễ phải là số lẻ, từ 3-5 người (hoặc từ 7-9 người), bao gồm cả lễ vật. Người có uy tín được chọn ngồi trên đài để tượng trưng cho sự hiện diện của Giàng (trời), trong khi già làng thực hiện nghi lễ.

Lời khấn cầu của chủ lễ: 'Ơi Giàng! Chỉ có Giàng là lớn nhất trên thế gian. Giàng ơi! Chỉ có Giàng mới mang nước cho người để trồng cây lúa. Ơi Giàng! Hãy nhanh chóng mưa xuống - mưa hạt nhỏ cho cây bắp trổ, mưa hạt lớn cho lúa nảy mầm. Cho măng mía, măng tre mọc nhiều, cho lúa bắp trên rẫy xanh tươi. Cho dân làng được tham dự Hội mừng mưa - Ôi Giàng! Cầu Giàng, hãy nhanh chóng mưa xuống! Cho đụm lúa nếp dân làng ăn đến tháng 5, và đụm lúa to ăn hết tháng 10. Hãy cho mưa để lũ trẻ múc nước thành hoa, và cá dưới suối quẫy tung. Xin Giàng nhìn xem dân Plây, tất cả đều chờ đón Giàng và cầu xin nước từ trời rơi xuống để cây lúa bén rễ và lúa dưới đất trồi lên. Hỡi ông Núi, bà Non, ông Coông và bà Ch'ơ, hãy nghe Giàng đổ nước...'

Già làng thực hiện việc gieo quẻ, nếu cả hai mặt đồng xu đều là âm hoặc dương, có nghĩa là Giàng chưa nghe lời cầu nguyện và chưa đồng ý cho mưa. Ngược lại, nếu một mặt âm, một mặt dương, có nghĩa là Giàng đã đồng ý cho mưa. Khi đó, 'người của Giàng' trên đài sẽ rót rượu theo bốn hướng đông, tây, nam, bắc. Đây là dấu hiệu cho thấy trời đã chấp nhận lời cầu nguyện và mọi người sẽ hô lớn: 'Dân làng ơi, hãy nổi cồng chiêng để chào đón mưa từ trời!'

Kết thúc lễ hội Plây

Âm thanh từ dàn chiêng cùng điệp khúc A Tonh Ch'yong e pla (Chào trời - chào khách) vang lên. Trong khi đó, trai gái trong làng nhảy múa theo nhịp, biểu thị gió thổi, mây bay và sấm sét để đón những giọt mưa từ 'người của Giàng' trên đài. Người làm lễ và già làng phân phát lễ vật cho thần linh, mọi người cùng ăn uống và nhảy múa. 'Người của Giàng' vẩy nước để ướt mọi người và rải hạt lúa xuống đất. Dân làng tin rằng trời đã chấp thuận và vui vẻ tham gia hội, hy vọng trời sẽ mưa thuận gió hòa cho mùa màng.

Nguồn tham khảo