Lễ hội Hoa ban - Mường Lò và những phẩm chất đặc trưng miền Tây Bắc

Lễ hội đã tồn tại từ lâu đời, được lưu truyền và phát triển qua các thế hệ. Đó là dịp để nhân dân bày tỏ lòng tôn kính và tri ân đối với các vị thần, mong muốn nhận được sự an lành và thịnh vượng, gia đình được hạnh phúc và mùa màng bội thu. Tuy nhiên, hiện nay, lễ hội chủ yếu diễn ra trong các festival du lịch, thường kèm theo nhiều sự đổi mới, không giữ nguyên những truyền thống cổ xưa.

1.2 Huyền thoại của Lễ hội Hoa ban - Mường Lò

Theo truyền thuyết và câu chuyện của cụ già trong làng, lễ hội Hoa ban liên quan đến một câu chuyện tình buồn. Câu chuyện kể rằng, nàng Khôm (nghĩa là nghèo, đắng cay) và chàng Tào Lu (nghĩa là giàu có) yêu nhau nhưng không được gia đình chấp thuận. 

Vì thế, vào mùa xuân, họ đã lén lút đến hang Thẩm Đông Ngoạng (hay còn gọi là hang rừng ve, hay hang Thẩm Lé ngày nay) để gặp nhau. Sau một thời gian, chàng trai mắc bệnh và qua đời, biến thành con Tô Mánh Lú (có màu đen và to hơn con ve). Còn nàng Khôm, để tránh việc bị gia đình ép buộc kết hôn với người khác, đã bỏ trốn vào rừng. Nàng chạy, chạy mãi cho đến khi kiệt sức và chết gục trong rừng. Chính tại nơi nàng ngã xuống, sau này mọc lên loài cây có hoa trắng, thơm ngát như mật, được gọi là hoa Ban.

Mỗi khi xuân về, hoa ban lại rực rỡ nở, như lời nhớ về những khoảnh khắc đẹp của chàng Lu và nàng Khôm trong chuyến thám hiểm hang động. Loài hoa tinh khôi, trong trắng như tình yêu đôi lứa, âm thầm khoe sắc giữa cảnh đẹp Tây Bắc, ghi lại những niềm vui đã qua. Vì vậy, mỗi khi xuân về, người Thái lại tổ chức Lễ hội Hoa ban - Mường Lò như một cách để khắc ghi ý nghĩa của tình yêu đôi lứa và hy vọng vào những điều tốt lành trong cuộc sống.

1.3 Ý nghĩa của Lễ hội Hoa ban

Lễ hội Hoa Ban là biểu tượng của văn hóa tâm linh được truyền đi qua nhiều thế hệ, mang ý nghĩa sâu sắc trong đời sống tinh thần, tín ngưỡng của người Thái. Việc tổ chức lễ hội hàng năm là cách họ tôn kính thần “Then” - vị thần cao nhất trong đức tin của họ. Họ cũng tôn kính “nàng Ban” - biểu tượng của sự trinh trắng, thuần khiết và tình yêu sâu đậm. Cuối cùng, họ cầu nguyện cho mưa thuận gió hòa, cây cỏ phát triển mạnh mẽ, mọi sinh linh đều trổ hoa, kết trái, và mong rằng mọi người đều có cuộc sống hạnh phúc, an lành, ấm no.

Các chàng trai leo lên những cây hoa ban cao nhất, hái hoa xuống tặng cho những cô gái mà họ thích. Đôi khi có đến 5, 6 chàng trai cùng leo lên, trong khi ở dưới các cô gái sẵn sàng đón nhận hoa. Chàng trai thả hoa cho cô gái mình thích, và cô gái cũng sẽ đón nhận hoa của chàng trai mình quan tâm. Như vậy, nam nữ tìm thấy nhau, và duyên phận được thành lập.

Ngày nay, với sự phát triển của thời đại, nhiều nét văn hóa truyền thống của dân tộc thiểu số đang dần mai một. Cuộc sống hiện đại hóa khiến không gian cho các lễ hội truyền thống thu hẹp lại. Hầu hết chỉ có người già hiểu biết về văn hóa của dân tộc, trong khi thế hệ trẻ ít quan tâm và ít hứng thú. Để bảo tồn giá trị truyền thống, cần nỗ lực hơn nữa từ Yên Bái và các tỉnh miền núi phía Bắc để duy trì tập tục, tăng cường ý thức về giá trị truyền thống.

Đó là một cái nhìn tổng quan về Lễ hội Hoa ban - Mường Lò và những ý nghĩa mà dân tộc Thái gửi gắm. Nếu có dịp đến Yên Bái mùa xuân, hãy tham gia lễ hội và khám phá văn hóa độc đáo của vùng đất này cùng người dân địa phương.

Tuyết Trịnh

Nguồn: Tổng hợp