Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc, phong tục cầu cá độc đáo tại Cà Mau

Sự xuất hiện của lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc Cà Mau

1.1 Nguồn gốc hình thành của lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc

Cùng với lễ Kỳ Yên Đình Thần Tân Lộc, lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc được biết đến là một trong những lễ hội dân gian lớn nhất ở Cà Mau có nguồn gốc từ thời xa xưa và được lưu truyền, gìn giữ hàng trăm năm đến tận ngày nay. Năm 1925, khi nghe tin Cá Ông dạt vào cửa biển Sông Đốc, bà con ngư dân trong khu vực đã tụ họp để xây dựng đền thờ và cầu cúng. Sau nhiều lần sửa sang và di dời, ngày nay lăng thờ của Cá Ông được biết đến với tên gọi là Lăng Ông Nam Hải, nằm ở khóm 2, thị trấn Sông Đốc, huyện Trần Văn Thời, Cà Mau. Với người dân sống ven biển, Cá Ông là một linh vật vô cùng thiêng liêng và là vị thần bảo vệ cho các thuyền nhân mỗi khi ra khơi. Ngày nay, người dân ở Sông Đốc vẫn thường kể lại truyền thuyết về việc Cá Ông cứu người, một câu chuyện sâu sắc mang nhiều nét tương đồng với truyền thuyết Phật giáo và chính điều này cũng là nguồn cảm hứng cho lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc trở nên phổ biến khắp nơi.

Truyền thuyết kể rằng Phật Tổ đã hướng dẫn Quan Thế Âm Bồ Tát (Phật Bà Quan Âm) phá áo cà sa của mình thành trăm mảnh vải và thả nó xuống biển để tạo thành một bầy Cá Ông. Sau đó, Quan Thế Âm Bồ Tát sử dụng xương của con voi biến nó thành xương cho Cá Ông trở nên to lớn. Với bộ xương đặc biệt như vậy, Cá Ông có thể rút ngắn quãng đường để kịp thời cứu người dân và những con thuyền gặp nạn trên biển. Mỗi khi biển động gió lớn, khi thuyền bè gặp nguy hiểm, Cá Ông sẽ tức thì xuất hiện và hộ tống tàu bè vào chỗ nước cạn an toàn. Ngược lại, khi Cá Ông gặp nạn, xác của nó sẽ trôi dạt vào bờ và luôn được ngư dân tổ chức lễ tang và thờ cúng trang trọng. Từ đó, Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc cũng được hình thành.

Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc là nghi lễ dân gian truyền thống của ngư dân vùng biển Cà Mau. Hình ảnh: Trần Mỹ Linh

Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc là dịp để nhân dân nơi đây thể hiện sự tôn kính đối với Cá Ông - Vị thần biển đã cứu giúp thuyền bè của bà con khi gặp nạn. Hình ảnh: Trần Mỹ Linh

Thời gian và địa điểm tổ chức lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc

Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc diễn ra tại Lăng Ông Nam Hải, cửa biển Sông Đốc, huyện Trần Văn Thời, tỉnh Cà Mau và kéo dài trong ba ngày 14, 15, 16 tháng 2 âm lịch. Mỗi khi đến thời điểm này, dân bản địa và thanh niên từ khắp nơi trên đất nước đều hội tụ về Cà Mau để tham gia không khí sôi động, cầu mong cho một năm mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an, cuộc sống sung túc. Đặc biệt, các ngư dân địa phương mong ước cho các chuyến ra khơi an lành và bắt được nhiều hải sản.

Lễ hội diễn ra từ ngày 14 đến 16 tháng 2 âm lịch tại Lăng Ông Nam Hải, huyện Trần Văn Thời. Hình ảnh: Trần Mỹ Linh

Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc có điều gì đặc biệt?

Hàng năm, lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc thu hút hàng nghìn ghe, tàu từ biển, tạo nên không khí sôi động. Phần nghi lễ diễn ra rất trang nghiêm và tôn kính, bắt đầu từ 13 giờ ngày 15. Ban Trị Sự cùng với Ban Trị Sự Lăng Ông Nam Hải tiến hành các nghi thức truyền thống như đọc kinh, lễ bái của học trò, hội bà, hội ông... Sau đó, Ban Trị Sự sẽ thả hương lên long đình do các học trò lễ khiêng kiệu và theo hầu. Trong lễ Nghinh Ông, đi đầu tiên là lân, trống, tiếp theo là Long Đình, chánh chủ, chánh vạn và các vị chức sắc, học trò lễ, cung nữ, phi tần cùng với dân chúng diễu hành từ Lăng Ông Nam Hải qua thị trấn Sông Đốc rồi đến cảng để lên tàu ra biển. Mọi người đứng chật kín hai bên đường, hò reo cổ vũ, tạo nên bầu không khí sôi động không kém lễ hội Vía Bà Thiên Hậu Cà Mau.

Trên vùng biển Sông Đốc rộng lớn, hàng trăm ghe, tàu đủ loại kích cỡ, công suất và trang trí nhiều màu sắc tạo nên khung cảnh sống động. Trong số những ghe, tàu tham gia lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc, có một nhóm gồm ba chiếc thuyền kết lại thành đoàn với nhiệm vụ chở Ban Trị Sự, các vị chức sắc và học trò lễ. Trên những chiếc thuyền ra biển tham gia nghi thức Nghinh Ông, mọi người đều được mời ăn uống miễn phí và thưởng thức cảnh biển cả rộng lớn, đắm mình trong đợt sóng ôm bên mạn thuyền và nghe những câu chuyện huyền thoại về Cá Ông cứu người từ các ngư dân.

Các đoàn ghe, tàu tham gia lễ Nghinh Ông chạy ra biển về hướng Hòn Chuối và không có giới hạn thời gian hay khoảng cách. Nếu gặp Cá Ông phun nước (gọi là Ông Dội), đoàn tàu sẽ quay trở lại ngay. Nếu không gặp, họ sẽ tiếp tục ra khơi và chủ lễ sẽ đọc lời nguyện cầu. Thông thường, khi cách đất liền khoảng 1 - 2 hải lý, chủ lễ sẽ “xin keo” và múc nước vào những chiếc lọ rồi mang về Lăng Ông Nam Hải thờ cúng.

Theo tín ngưỡng của ngư dân Sông Đốc, nghi thức rước Cá Ông về lăng là thời khắc linh thiêng nhất. Mọi người mang hương án như nhang đèn, gà vịt, heo quay, trái cây... ra trước nhà thờ lễ để tôn kính với vị thần biển. Ngoài các nghi lễ truyền thống, Lễ hội Nghinh Ông Sông Đốc còn có nhiều trò chơi dân gian như cờ tướng, kéo co, đẩy gậy, bóng chuyền, bóng đá... vô cùng tưng bừng, náo nhiệt.

Lăng Ông Nam Hải được trang trí hoành tráng vào những ngày lễ hội diễn ra. Hình ảnh: Mekong Delta Explorer

Phần lễ cúng trước khi ra biển diễn ra với sự trang nghiêm của các vị chức sắc, chánh lễ, học trò lễ và cung nữ. Hình ảnh: Mekong Delta Explorer

Đoàn diễu hành từ Lăng Ông Nam Hải đến cửa biển. Hình ảnh: Mekong Delta Explorer

Các đoàn tàu ra khơi tham gia lễ Nghinh Ông. Hình ảnh: Mekong Delta Explorer

Những lọ nước biển trong lành được mang về để thờ cúng. Hình ảnh: Mekong Delta Explorer