Lễ hội Phài Lừa Bình Gia - Di sản văn hóa độc đáo của xứ Lạng

Lễ hội Phài Lừa đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia kể từ năm 2018. Đây là lễ hội đa dạng văn hóa và thể thao thu hút đông đảo người tham gia. Điểm đặc biệt của lễ hội Phài Lừa Bình Gia là sự kết hợp giữa nghi thức trang nghiêm, các trò chơi dân gian thú vị và các hoạt động thi đua thú vị.

Nếu người Kinh có quan họ và hội Lim, người Ê Đê ở Tây Nguyên có lễ hội Đâm Trâu, và người Mường có hội Cồng Chiêng… thì lễ hội Phài Lừa của người Tày và Nùng tại xã Hồng Phong lại có nét độc đáo riêng. Tại đây không chỉ có các trò chơi đa dạng mà còn là hình thức thi tài thông qua những môn thể thao lành mạnh rèn luyện sức khỏe. Nếu bạn có cơ hội đến Lạng Sơn, đừng bỏ lỡ cơ hội tham gia lễ hội đặc biệt này.

1. Lễ hội Phài Lừa diễn ra khi nào và ở đâu?

Lễ hội Phài Lừa là một trong những lễ hội độc đáo của Lạng Sơn, liên quan chặt chẽ đến truyền thuyết vùng đất của người dân xã Hồng Phong. Lễ hội này được tổ chức vào ngày 4/4 hàng năm (năm nhuận) tại đình Bà, thôn Pò Kù và đình Ông ở phố Văn Mịch.

Tham gia lễ hội này, du khách sẽ không chỉ được thưởng thức các tiết mục biểu diễn văn nghệ và theo dõi các trai làng từ khắp nơi thi tài qua các môn thể thao dân gian như đua bè, thi bơi, thi lặn... mà còn có cơ hội tái hiện và khám phá những giá trị văn hóa tinh thần quý báu của cộng đồng.

>>> Khi đến vùng đất Lạng, đừng bỏ lỡ cơ hội tham gia lễ hội Đền Kỳ Cùng và lễ hội chùa Tam Thanh

2.  Chuyện kể về nguồn gốc lễ hội Phài Lừa Lạng Sơn

Truyền thuyết kể rằng, trên bến đò sông Văn Mịch, có một cặp vợ chồng nghèo đói, họ kiếm sống bằng nghề đánh bắt cá. Cuộc sống đầy gian khổ và cảnh chăn nuôi không mấy khả quan. Họ đã trải qua 40 năm mà vẫn chưa có đứa con nào. Niềm buồn và tủi hờn ập đè lên họ.

Một ngày, người vợ mơ thấy bị sét đánh gần sườn. Khi tỉnh giấc, bà vội kể lại cho chồng nghe. Người chồng tỏ ra bình tĩnh và nói rằng: “Chắc chắn đó là điều tốt đẹp đang đến với chúng ta”. Từ đó, cuộc đời của họ bắt đầu thay đổi, và người vợ đã mang thai. Cuộc sống của họ diễn ra êm đềm và đầy hạnh phúc.

Một ngày, khi hai vợ chồng đánh bắt cá trên sông Văn Mịch, họ phát hiện một quả trứng kỳ lạ với một chấm đỏ ở đầu trứng. Tò mò, họ mang về và sau một thời gian, trứng nở ra một con rắn với mào. Vì họ không có con, họ nhận con rắn như là con của mình. Sau đó, người vợ mang thai và sinh ra một cậu con trai, coi con trai như em trai của con rắn.

Theo thời gian, hai anh em trở nên trưởng thành. Một ngày, họ ra sông tắm và do bơi ra xa quá, em trai bị Thuồng luồng bắt đi. Khi gia đình biết điều này, họ rất buồn. Rắn, để trả thù cho em và bảo vệ người dân, đã tìm đến hang ổ của Thuồng luồng để tiêu diệt kẻ thù.

Sau khi tiêu diệt Thuồng luồng, Rắn trở về nhà và hẹn ngày trở lại thăm cha mẹ mỗi 3 năm một lần. Sau đó, nó trườn vào sông Kỳ Cùng để sinh sống.

Để tôn vinh sự hy sinh và sức mạnh phi thường của Rắn, và để ghi nhớ công ơn của nó trong việc bảo vệ cộng đồng khỏi kẻ ác, dân làng ven sông Văn Mịch đã xây đình thờ cha mẹ và Rắn dưới cây đa Pác Lọ Đảng. Từ đó, lễ hội Phài Lừa thường được tổ chức cách năm vào ngày 4/4 năm nhuận đầu tiên. Nghi thức rước bát hương xung quanh bến đò Văn Mịch trở thành một phần quan trọng của lễ hội, đánh dấu sự trở về của Rắn để thăm gia đình và cộng đồng.

>>> Khám phá 10 đền chùa linh thiêng ở Lạng Sơn khi bạn ghé thăm vùng đất này

3. Lễ hội Phài Lừa tại Lạng Sơn có những đặc điểm gì độc đáo?

Lễ hội Phài Lừa ở xã Hồng Phong, huyện Bình Gia, Lạng Sơn được tổ chức thành hai phần chính:

Phần Lễ: Gồm nghi thức cúng Thần Rắn, do các thầy cúng trong vùng thực hiện Phần Hội: Bao gồm các hoạt động vui chơi, thể dục thể thao và các tiết mục văn nghệ.

3.1. Nghi thức rước bát hương đón Thần Rắn về làng

Để tổ chức lễ hội Phài Lừa tại Bình Gia, từ đầu tháng 3, các cụ lão đứng đầu 3 dòng họ: Vy, Đỗ, Nông (3 dòng họ lâu đời tại xã, có công xây dựng và quản lý Đình) sẽ họp bàn và thống nhất công việc tổ chức lễ hội.

Ban nghi thức và nghi lễ bao gồm: 1 pú mo (thầy cúng); 1 pú hội (người phụ giúp pú mo); 3 pú đình (đại diện 3 dòng họ quản lý Đình), cùng với thầy cúng thực hiện nghi lễ tại Đình Ông và Đình Bà. Ngoài ra, còn có các trai đình đưa bát hương (4-6 người), cầm cờ, khênh kiệu, chuẩn bị lễ vật và đội sư tử (12-16 người).

Khi lễ hội bắt đầu, người dân tại sông Văn Mịch và các làng xung quanh hội tụ tại Đình Ông. Tại đây, một bàn thờ linh thiêng sẽ được thiết lập trên một chiếc kiệu, với tượng Thần Rắn bên cạnh thịt lợn, gà, xôi và rượu. Thầy cúng tiến hành lễ tế thần Rắn, mời thần về tham dự lễ hội, thăm bố mẹ nuôi và cộng đồng. Họ cầu nguyện cho sức khỏe, bình an, và một mùa màng bội thu, đầy ắp trâu bò, lợn gà.

Nghi thức rước kiệu Thần Rắn xuất phát từ Đình Ông, đi đến miếu Thổ Công, sau đó quanh quẩn chợ và phố Văn Mịch. Trên con đường này, mỗi gia đình chuẩn bị một bàn cỗ chay để chào mừng Thần Rắn, với hi vọng thu về tài lộc, hạnh phúc và may mắn.

>>> Ghé thăm đền Mẫu Đồng Đăng, địa điểm nổi tiếng linh thiêng nơi xứ Lạng

3.2. Tham gia các trò chơi truyền thống và vui hội cùng cộng đồng

Sau nghi thức tế lễ và rước kiệu Thần Rắn, đến lượt các thanh niên trai tráng đại diện cho các thôn bản trong xã thi đấu. Các môn thi truyền thống đa dạng bao gồm chèo Bè, bơi sải, thi lặn, thi lặn bắt chân vịt, múa sư tử, hát sli và nhiều trò chơi dân gian khác. Cụ thể:

Chèo bè (Phài Lừa): Mỗi cuộc đua chèo có 3 đội cạnh tranh. Các thuyền trưởng và thủy thủ phải quỳ gối chèo thay vì đứng hoặc ngồi, và bè phải hoàn thành vòng đua trên sông dài hơn 1000m. Đội chèo nào về đích trước sẽ giành chiến thắng.

Thi bơi sải, lặn và lặn bắt chân vịt: Được tổ chức thành 3 vòng đua, trong mỗi vòng có 3 đội tham gia.

Múa sư tử: Một biểu tượng cho sự mạnh mẽ, thịnh vượng và hạnh phúc. Hát sli: Nhóm nam và nữ hát cùng nhau dọc theo bờ sông và xung quanh khu vực lễ hội, tạo không khí vui vẻ và đoàn kết trong cộng đồng.

Kết thúc lễ hội, thầy cúng, cùng đại diện 3 dòng họ Nông, Đỗ, Vy và đội sư tử, tiến hành nghi thức rước bát hương Thần Rắn về đình Ông, đình Bà, bẩm báo kết quả lễ hội, tiễn Thần Rắn về nhà và bế mạc lễ hội bằng màn múa bái lạy của đội sư tử.

>>> Khám phá 19 đặc sản ngon nức tiếng của Lạng Sơn, mang hương vị độc đáo từ núi rừng Đông Bắc.

4. Ý nghĩa lễ hội Phài Lừa Bình Gia

Lễ hội Phài Lừa ở Lạng Sơn, bắt nguồn từ truyền thuyết dân gian, được tổ chức với mục tiêu đón thần Rắn về thăm bố mẹ và dân làng, thể hiện lòng biết ơn và kính trọng sức mạnh phi thường cùng ý chí mạnh mẽ tiêu diệt kẻ ác. Cuộc đua thuyền là cách thể hiện tôn vinh ngày Rắn xuống sông đánh nhau với Thuồng luồng để bảo vệ cuộc sống của người dân.

Ngoài ra, lễ hội Phài Lừa còn thể hiện nguyên tắc "uống nước nhớ nguồn", tôn vinh những đóng góp của người dân đối với cộng đồng và là dịp tạo liên kết cộng đồng bản địa, dân tộc. Đây là cơ hội để thể hiện sự đoàn kết, tư duy đồng thuận, và tạo mối kết nối trong cộng đồng.

Nếu bạn có kế hoạch du lịch Lạng Sơn, đừng quên ghé thăm những điểm đến nổi tiếng như chùa Tam Thanh, Ải Chi Lăng, thành nhà Mạc, chợ Đông Kinh, khu du lịch Mẫu Sơn... Để khám phá đầy đủ những địa điểm này, bạn cần dành khoảng 2-3 ngày. Vì vậy, lựa chọn một nơi lưu trú thoải mái và tiện nghi là điều quan trọng. Four Points by Sheraton Lang Son chính là sự lựa chọn hoàn hảo.

Với vị trí tại số 2 Trần Hưng Đạo, Chi Lăng, TP.Lạng Sơn, Four Points by Sheraton Lang Son có 21 tầng, giúp du khách thưởng thức toàn cảnh thành phố một cách thoải mái.

Đặc biệt, trong những mùa cao điểm hoặc dịp du lịch, nên đặt phòng Four Points by Sheraton Lang Son sớm để tự quản lý lịch trình và nhận được nhiều ưu đãi hấp dẫn.

Nếu bạn muốn trải nghiệm lễ hội Phài Lừa và các lễ hội độc đáo khác tại Lạng Sơn, hãy lên kế hoạch dành ít nhất 2 ngày 1 đêm và lựa chọn lưu trú tại Four Points by Sheraton Lang Son để có một hành trình du lịch trọn vẹn.