Lê Quang Vũ

Lê Quang Vũ (17 tháng 4 năm 1948 – 29 tháng 8 năm 1988) là một nhà văn, nhà soạn kịch và nhà thơ người Việt Nam đã qua đời.

Tiểu sử và sự nghiệp

Lê Quang Vũ sinh ra tại xã Thiệu Cơ, huyện Hạ Hòa, tỉnh Phú Thọ, nhưng quê hương gốc của ông là quận Hải Châu, thành phố Đà Nẵng. Ông là con trai của nhà viết kịch Lê Quang Thuận và bà Vũ Thị Khánh. Thời thơ ấu của ông đã trải qua tại Phú Thọ cùng cha mẹ. Sau khi hòa bình được thiết lập lại vào năm 1954, gia đình ông đã chuyển về sinh sống tại Hà Nội. Sở thích và tài năng nghệ thuật của ông đã rõ rệt từ khi còn nhỏ và vùng quê trung du Bắc Bộ đã ảnh hưởng sâu sắc đến các tác phẩm sau này của ông.

Vào ngày 3 tháng 6 năm 1965, ông nhập ngũ và được đào tạo làm thợ máy ngành vô tuyến điện tử máy bay tại Trường Hàng không Cát Bi, Hải Phòng (e-910), sau đó phục vụ tại C4 - Trung đoàn 921 (e-921) tại sân bay Nội Bài. Đây là giai đoạn mà tài năng sáng tác của Lê Quang Vũ bắt đầu phát triển mạnh mẽ.

Từ năm 1970 đến năm 1978: sau khi xuất ngũ, Lê Quang Vũ làm đủ các nghề để kiếm sống, từng làm việc tại Xưởng Cao su Đường sắt do ông Tạ Đình Đề làm Giám đốc, làm hợp đồng cho nhà xuất bản Giải phóng, tham gia công tác chấm công trong đội cầu đường, thiết kế pa-nô và áp-phích.

Từ năm 1978 đến năm 1988: Lê Quang Vũ làm biên tập viên tại Tạp chí Sân khấu, bắt đầu viết kịch nói với vở đầu tay Sống mãi tuổi 17 theo kịch bản của Vũ Duy Kỳ.

Qua đời

Vào thời điểm tài năng của ông đang lên đỉnh, Lê Quang Vũ đã qua đời trong một vụ tai nạn giao thông trên quốc lộ số 5 tại Hải Dương, cùng với người bạn đời là nhà thơ Xuân Quỳnh và con trai Lê Quỳnh Thơ.

Theo lời kể của họa sĩ Doãn Châu, người đã đi cùng ông trong chuyến xe cuối cùng, vụ tai nạn được tóm tắt như sau:

Chiều ngày 29/8, xe chở hai gia đình trên đường về Hà Nội. Khi đến cầu Lai Vu, xe dừng lại để mấy phụ nữ xuống mua một rổ ổi. Lúc đó, Mí và Vinh ngồi đánh cờ ở bên phải của xe. Ông Châu và Lê Quang Vũ nằm hoặc ngồi dưới sàn xe, còn Xuân Quỳnh và bà Bích Thu ngồi phía đối diện. Xe đi qua cầu Phú Lương, trên một con đường hẹp và dốc. Trước mặt có chiếc xe Kamaz đang di chuyển chậm. Vì đường dốc, bất kỳ xe nào cũng phải đi rất cẩn thận.

Đột nhiên, hai phụ nữ đội nón, đi xe đạp, từ đê xuống đường, cắt qua trước mặt chiếc xe Kamaz, làm chiếc xe này phanh lại đột ngột. Người lái chiếc xe com-măng-ca đang theo sau đã không kịp phanh và đâm vào phía sau chiếc xe com-măng-ca, đẩy xe này vào dưới gầm xe Kamaz phía trước.

Cả gia đình Lê Quang Vũ ngồi ở bên phải bị văng xuống đường. Ông Châu xác nhận vụ tai nạn xảy ra vào khoảng 14h40 ngày 29/8/1988 (trước đó có nhiều nguồn tin nói là 15h30).

Sau khi ông qua đời, đã có nhiều ý kiến bàn tán xung quanh vụ tai nạn này. Một số tin cho rằng ông bị ám sát dưới hình thức một vụ tai nạn giao thông được sắp đặt từ trước.

Đánh giá

Các tác phẩm của ông đã để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng công chúng Việt Nam. Các tác phẩm của ông nổi bật từ những năm sau chiến tranh, đặc biệt là những năm 80. Ông đã trải qua những năm tháng đầy khó khăn trong chiến tranh, gia nhập quân đội và trở về sống trong giai đoạn khó khăn của đất nước: thời kỳ hậu chiến, kinh tế vật chất nghèo nàn. Các vở kịch, truyện ngắn và thơ của Lê Quang Vũ mang tính hiện thực và nhân văn cao, phản ánh rõ từng giai đoạn trong cuộc sống của ông. Ở tuổi 40, ông đã viết được gần 50 vở kịch, hầu hết đều được các đoàn kịch, nhà hát thực hiện thành công dưới sự chỉ đạo của nhiều đạo diễn nổi tiếng. Nhiều tác phẩm của ông đã làm nên sự sôi động của sân khấu Việt Nam vào thời kỳ đó, như Hồn Trương Ba da hàng thịt, Lời thề thứ 9, Bệnh sĩ, Khoảnh khắc và vô tận, Ông không phải bố tôi, Tôi và chúng ta, Tin ở hoa hồng, Nàng Sita... Vở kịch đầu tiên của ông, 'Sống mãi tuổi 17', đã được trao Huy chương vàng Hội diễn sân khấu. Lê Quang Vũ còn được vinh danh Giải thưởng Hồ Chí Minh lần thứ hai (năm 2000) về nghệ thuật sân khấu.

Thơ của Lê Quang Vũ không chỉ bay bổng và tài hoa mà còn chứa đựng nhiều cảm xúc, suy tư và khát khao. Nhiều bài thơ của ông đã được người đọc yêu thích như Và anh tồn tại, Tiếng Việt, Vườn trong phố, Bầy ong trong đêm sâu... Ông cũng là tác giả của nhiều truyện ngắn mang phong cách riêng biệt.

Gia đình

Em gái của Lưu Quang Vũ là Lưu Khánh Thơ, hiện đang làm việc tại tòa soạn của Tạp chí Nghiên cứu Văn học thuộc Viện Văn học. Em trai là Lưu Quang Hiệp, từng là hiệu trưởng của Trường Đại học Thể dục Thể thao 1. Em trai khác là Lưu Quang Định, hiện đang là tổng biên tập của báo Nông thôn ngày nay.

Lưu Quang Vũ đã kết hôn hai lần. Lần đầu tiên là với nữ diễn viên điện ảnh Tố Uyên vào năm 1969. Tố Uyên sinh năm 1948. Hai người ly hôn vào năm 1972 do không hợp nhau. Lưu Quang Vũ và Tố Uyên có một con trai tên là Lưu Minh Vũ, hiện đang làm việc tại Đài Truyền hình Việt Nam.

Lần kết hôn thứ hai của Lưu Quang Vũ là với nữ nhà thơ Xuân Quỳnh vào năm 1973. Xuân Quỳnh lớn tuổi hơn Lưu Quang Vũ 6 tuổi, đã từng có hôn nhân trước và có một con riêng. Vào tháng 2 năm 1975, họ có một người con trai mang tên Lưu Quỳnh Thơ, hay được gọi là Mí. Lưu Quỳnh Thơ qua đời cùng cha mẹ trong vụ tai nạn năm 1988 khi mới 13 tuổi.

Tác phẩm

Thơ

• Hương cây (1968 - in cùng Bằng Việt trong tập Hương cây - Bếp lửa), 20 bài thơ
• Mây trắng của đời tôi (1989), 30 bài thơ
• Bầy ong trong đêm sâu (1993), 40 bài thơ
• Gửi tới các anh (1998)
• Di cảo (2008), 29 bài thơ
• Những bông hoa không chết (2008), 35 bài thơ
• Nhiều bài thơ khác chưa được in thành tập.

Văn

• Mùa hè đang đến (truyện, 1983)
• Người kép đóng hổ (truyện, 1984)
• Một vùng mặt trận (truyện vừa)

Chèo

• Nàng Sita (1982) - tác phẩm ban đầu được sáng tác bởi nhà soạn kịch Lưu Quang Thuận, cha của Lưu Quang Vũ. Ông Lưu Quang Thuận qua đời khi tác phẩm chưa hoàn thành và Lưu Quang Vũ đã hoàn tất nó, nhưng tên tác giả vẫn được ghi là Lưu Quang Thuận.

Kịch

• Sống mãi tuổi 17
• Hẹn ngày trở lại
• Nếu anh không đốt lửa
• Hồn Trương Ba da hàng thịt (1981)
• Lời thề thứ 9
• Khoảnh khắc và vô tận
• Bệnh sĩ (1988)
• Chữ cuối
• Tôi và chúng ta (1984)
• Người tốt nhà số 5
• Ngọc Hân công chúa
• Linh hồn của đá
• Ông vua hóa hổ
• Vắng mặt trong hồ sơ
• Chiếc ô công lý
• Ông không phải là bố tôi
• Điều không thể mất
• Ai là thủ phạm
• Chuyện tình bên dòng sông thu
• Tin ở hoa hồng (1986)
• Hoa cúc xanh trên đầm lầy
• Lời nói dối cuối cùng
• Nguồn sáng trong đời
• Mùa hạ cuối cùng
• Người trong cõi nhớ (1982)
• Ngọc Hân công chúa (1984)
• Chim Sâm cầm không chết (tác phẩm chưa hoàn thành khi Lưu Quang Vũ qua đời)

Tiểu luận, phê bình

• Diễn viên và sân khấu (đồng tác giả với Vương Trí Nhàn và Xuân Quỳnh, 1979)