Lễ Vu Lan là ngày nào? Nguồn gốc và ý nghĩa của Lễ Vu Lan

Lễ Vu Lan là một trong những ngày lễ quan trọng trong Phật giáo và truyền thống Việt Nam, nơi mà chúng ta tưởng nhớ, tri ân và thể hiện lòng hiếu kính với cha mẹ và tổ tiên qua các nghi lễ trang trọng.

Lễ Vu Lan hoặc được gọi là Lễ Báo hiếu, diễn ra vào ngày Rằm tháng 7 (còn gọi là lễ Xá tội vong nhân). Đây là dịp trọng đại để bày tỏ lòng biết ơn và tri ân đối với cha mẹ và tổ tiên. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về nguồn gốc, ý nghĩa và các nghi lễ trong mùa Vu Lan báo hiếu.

1. Lễ Vu Lan là gì? Lễ Vu Lan diễn ra vào ngày nào?

Lễ Vu Lan, hay còn gọi là Ngày Cha Mẹ hoặc Lễ Yulan, diễn ra vào ngày Rằm tháng 7 âm lịch hàng năm, đồng thời trùng với Tết Trung Nguyên và Lễ Xá Tội Vong Nhân. Đây là một ngày lễ quan trọng của Phật giáo (Đại Thừa Bắc Tông) và cũng được tổ chức trong văn hóa truyền thống của Á Đông. Lễ Vu Lan năm 2023 sẽ rơi vào thứ Tư, ngày 30 tháng 8 theo lịch Dương.

2. Lễ Báo Hiếu và Tấm Lòng Hiếu Thảo của Mục Kiền Liên

Lễ Vu Lan có nguồn gốc từ câu chuyện Mục Kiền Liên cứu mẹ khỏi kiếp ngạ quỷ. Ông là một trong hai đại đệ tử uyên bác của Đức Phật Thích Ca. Sau khi đạt chính quả, ông đã biết mẹ mình, bà Thanh Đề, đang chịu kiếp ngạ quỷ vì những nghiệp ác trong quá khứ. Với lòng hiếu thảo, ông mang cơm đến cho bà, hy vọng giúp bà giảm bớt khổ đau. Tuy nhiên, vì nghiệp ác của mình, thức ăn khi đưa lên miệng bà đã biến thành lửa đỏ.

Với lòng hiếu thảo, ông đã mang cơm đến cho mẹ nhằm mong bà vơi đi cảnh đói khát. Tuy nhiên, vì phải trả giá cho những nghiệp ác của mình, thức ăn khi vừa đưa lên miệng bà thì bất ngờ biến thành lửa đỏ.

Thương cảnh đau lòng ấy đã khiến Mục Kiền Liên quay về gặp Đức Phật, mong tìm cách cứu mẹ. Đức Phật đã chỉ dạy rằng: “Dù ta có thần thông quảng đại đến đâu cũng không đủ sức cứu rỗi mẹ mình. Chỉ có thể nhờ sự hợp lực của các vị chư tăng mười phương, hồi hướng công đức để tiêu trừ nghiệp ác mới có hy vọng giải thoát được. Và ngày rằm tháng bảy là ngày thích hợp để cúng các vị chư tăng, vì vậy hãy chuẩn bị các nghi lễ cúng vào ngày đó”.

Tuân theo lời dạy của Đức Phật, Mục Kiền Liên đã giải thoát mẹ khỏi kiếp ngạ quỷ. Theo kinh Vu-Lan-bồn, Đức Phật cũng dạy rằng: “Chúng sinh muốn báo hiếu với cha mẹ cũng nên tuân theo cách làm này”. Từ đó, ngày lễ Vu Lan ra đời và được tồn tại cho đến ngày nay.

3. Ý Nghĩa Ngày Lễ Vu Lan

Từ câu chuyện đáng kính về Mục Kiền Liên cứu mẹ khỏi kiếp ngạ quỷ, lễ Vu Lan trở thành dịp để tưởng nhớ công ơn và thể hiện lòng hiếu thảo đối với cha mẹ và tổ tiên trong kiếp này và các kiếp trước. Do đó, trong mùa Vu Lan của Phật giáo, các tín đồ thường cầu siêu cho những người đã qua đời, đồng thời hướng thiện, tích đức, cầu mong đấng sinh thành được gia tăng phúc, thọ và giải trừ những nghiệp chướng...

Ngoài ý nghĩa tôn giáo, lễ Vu Lan còn chứa đựng nhiều ý nghĩa sâu sắc, nhắc nhở mỗi người về cội nguồn dân tộc, truyền thống hiếu đạo, tôn kính tổ tiên. Ngày lễ trở nên nhân văn hơn khi thể hiện được lòng hiếu kính và tinh thần đền ơn đáp nghĩa của dân tộc.

4. Các nghi lễ quan trọng trong ngày Vu Lan báo hiếu

Trong tín ngưỡng Phật giáo và phong tục Việt Nam, lễ Vu Lan hàng năm được tổ chức với nhiều nghi lễ trang trọng, từ cúng mâm cỗ tại nhà đến các hoạt động ý nghĩa ở chùa:

4.1 Chuẩn bị mâm cỗ cúng trong lễ Vu Lan

Lễ cúng Vu Lan tại mỗi nhà thường được thực hiện theo trình tự như sau: cúng Phật, thần linh, gia tiên, và cuối cùng là cúng thí thực. Mỗi lễ cúng mang ý nghĩa riêng và yêu cầu chuẩn bị những lễ vật phù hợp:

• Cúng Phật: Mâm cúng Phật thường có cơm chay, ngũ quả và nghi thức đọc văn khấn để cầu nguyện công đức, giải trừ nghiệp báo cho tổ tiên đã khuất.  
• Cúng thần linh: Lễ vật cúng thần linh thường có: xôi, gà luộc nguyên con, bánh chưng, trà, rượu, trái cây, hoa tươi… cùng văn khấn mong đấng thần linh phù hộ, che chở cho gia đình khỏe mạnh, bình an.
• Cúng gia tiên: Mâm lễ cúng gia tiên thường được chuẩn bị trang trọng trong lễ Vu Lan với cơm chay hoặc mặn, tiền vàng mã… Lễ cúng gia tiên nhằm thể hiện lòng tôn kính, mong tổ tiên đã qua đời có cuộc sống đủ đầy, sung túc như trên thế gian.
• Cúng chúng sinh: Lễ Vu Lan trùng với ngày rằm tháng 7 nên thường kết hợp cúng chúng sinh hay còn gọi là cúng thí với ý nghĩa giúp những vong hồn lang thang không nơi hương khói được hưởng lộc. Mâm cúng rằm tháng 7 cho chúng sinh được đặt riêng biệt ngoài trời với lễ vật gồm: cháo loãng, đường phèn, muối gạo, hoa quả, bánh kẹo, bỏng ngô, nhang, đèn, quần áo giấy, tiền vàng…

4.2 Nghi lễ “Bông hồng cài áo” trong ngày Vu Lan

Trong ngày lễ Vu Lan, các chùa ở Việt Nam thường tổ chức nghi thức “Bông hồng cài áo” cho Phật tử. Những ai còn cha mẹ sẽ cài trên áo bông hồng màu đỏ, trong khi những ai đã mất cha mẹ sẽ cài bông hồng màu trắng.

Nghi thức này được Thiền sư Thích Nhất Hạnh đề xuất thông qua cuốn sách của ông vào năm 1962. Hình ảnh hoa hồng cài áo từ đó trở thành biểu tượng của mùa Vu Lan báo hiếu trong cộng đồng Phật tử, nhắc nhở mỗi người về lòng biết ơn và sự hiếu kính.

4.3 Thả đèn hoa đăng

Truyền thống thả đèn hoa đăng trong ngày Vu Lan báo hiếu đã tồn tại từ lâu. Nghi thức này là một phần quan trọng của Phật giáo, mang ý nghĩa cầu siêu cho người đã khuất. Mỗi chiếc đèn hoa đăng được thiết kế cẩn thận, với ngọn nến được thắp sáng trước khi thả xuống sông, kèm theo những tâm niệm tốt lành và lời cầu nguyện cho sự an lành.

5. Những điều cần và không nên làm trong ngày lễ Vu Lan

Lễ Vu Lan không chỉ là ngày quan trọng trong Phật giáo để tưởng nhớ công ơn cha mẹ và tổ tiên, mà còn trùng với Rằm tháng 7 - lễ Xá tội vong nhân. Vì vậy, theo tín ngưỡng dân gian, mọi người cần tuân thủ một số quy tắc về những điều cần và không nên làm vào dịp này.

5.1. Những điều cần làm

Để thể hiện tinh thần báo ân và hiếu kính của lễ Vu Lan, bạn nên thực hiện những điều sau đây để có một mùa lễ đầy ý nghĩa:

Thăm viếng, dâng hoa, và thắp hương lên mộ ông bà, tổ tiên để tri ân và tưởng nhớ nguồn cội; ăn chay, hướng thiện, giúp đỡ người khó khăn để hồi hướng công đức cho đấng sinh thành; tham gia các hoạt động trong Đại lễ Vu Lan và nâng cao kiến thức về Phật pháp; quan tâm và chăm sóc cha mẹ, ông bà, cùng tặng họ những món quà ý nghĩa, là những hoạt động thiết thực nhất để thể hiện tình thương và lòng hiếu thảo, mang lại niềm vui cho họ.

Trên hết, lễ Vu Lan là dịp để ghi nhớ những giá trị truyền thống và lòng hiếu kính. Vì vậy, hãy sống và làm việc với tinh thần từ bi, lòng nhân ái và tôn trọng đối với mọi người xung quanh.

5.2. Những điều không nên làm

Theo quan niệm dân gian, tháng 7 âm lịch được xem là tháng của linh hồn khi các vong linh từ địa ngục trở về dương gian. Do đó, trong tháng 7, bao gồm cả lễ Vu Lan, mọi người thường tuân theo những lời khuyên sau:

Hạn chế mua sắm, tránh đi chơi đêm, không nhổ lông chân, không phơi quần áo ngoài trời vào lúc chiều và buổi tối, không tắm, bơi lội dưới sông, ao hồ, kiêng việc khai trương, mở cửa hàng, xây nhà, cưới hỏi, tránh sát sinh để tránh gặp phải những điều không may, và không nên gây gỗ hoặc làm điều xấu.

Chú ý: Những quan niệm này thuộc về tín ngưỡng dân gian và có thể khác nhau tùy theo vùng miền và niềm tin cá nhân.

6. Một số hình ảnh ý nghĩa trong lễ Vu Lan

Vu Lan là một trong những đại lễ của Phật giáo, được nhiều Phật tử tham gia và hưởng ứng. Dưới đây là một số hình ảnh ý nghĩa trong lễ Vu Lan báo hiếu ở Việt Nam:

Ngoài việc tham gia các hoạt động ý nghĩa, bạn có thể dành thời gian đưa bố mẹ đi du lịch nghỉ dưỡng nhân dịp Vu Lan. Đây là cách ý nghĩa để thể hiện sự quan tâm và tình thương dành cho cha mẹ.

Vinpearl là hệ thống khách sạn, resort sở hữu vị trí đắc địa bên những bãi biển riêng tư, tuyệt đẹp. Nơi đây cung cấp không gian nghỉ dưỡng tiện nghi, sang trọng với tầm nhìn hướng ra đại dương, bể bơi, và khu vườn xanh mát. Bạn có thể trải nghiệm nhiều dịch vụ cao cấp như nhà hàng, quầy bar, hồ bơi, và spa.

Dưới đây là một số thông tin về lễ Vu Lan - một ngày lễ quan trọng và ý nghĩa trong Phật giáo và phong tục Việt Nam. Đây là dịp để nhớ đến công ơn của cha mẹ và tổ tiên, cùng thể hiện lòng hiếu thảo. Mùa Vu Lan báo hiếu còn mang nhiều ý nghĩa sâu sắc, nhân văn về cội nguồn và hướng thiện thông qua nhiều hoạt động và nghi lễ trang trọng.