Buzz
Lịch sử tư tưởng Trung Quốc luôn là chủ đề chính trong nền Hán học và Trung Quốc học, cả trong và ngoài Trung Quốc. Phạm vi quan tâm của lịch sử tư tưởng rất rộng lớn, tập trung vào tư tưởng triết học, mở rộng ra là tư tưởng chính trị, xã hội, tôn giáo, văn hóa, và cả hệ thống quan niệm trong các lĩnh vực khoa học chuyên ngành. Lịch sử tư tưởng có thể được coi là lịch sử của sự phát triển về tư duy lý luận và hoạt động nhận thức của con người về tự nhiên, xã hội và bản thân con người.
Trong các nghiên cứu gần đây về lịch sử tư tưởng Trung Quốc, cuốn sách Lịch sử tư tưởng Trung Quốc (Histoire de la pensée chinoise) của Giáo sư Anne Cheng đã đóng vai trò quan trọng trong việc trình bày và thảo luận về lịch sử tư tưởng Trung Quốc từ thời khởi đầu đến đầu thế kỷ XX.
“Cảm hứng cho cuốn sách này đến từ tinh thần cả phê phán và thấu hiểu, đặt mình vào góc độ của cả người trong cuộc và ngoài cuộc. Công trình này chủ yếu là sự gợi mở, không đưa ra những chân lý định sẵn mà hy vọng sẽ kích thích sự tò mò và hứng thú của độc giả: đó là những “chìa khóa”, những cuốn sách có giá trị và hữu ích giúp độc giả phát triển “chìa khóa” của riêng mình. Tác giả không có ước vọng hoàn thành một tác phẩm quyết định mà chỉ mong muốn chia sẻ niềm vui được thăm viếng những nhà tư tưởng lỗi lạc, chia sẻ một góc nhìn được xây dựng từ cá nhân tác giả, một người sở hữu hai nền văn hóa [phương Tây và Trung Quốc].”
Câu kết thúc đoạn trích đã phản ánh ý định của tác giả về cách tiếp cận kết hợp giữa tư duy phương Tây và Trung Quốc để nghiên cứu lịch sử tư tưởng Trung Quốc. Điều này có thể là điểm mạnh của tác giả và chính là yếu tố quan trọng tạo nên sức hấp dẫn của cuốn sách đối với độc giả cả ở phương Tây lẫn phương Đông. Độc giả có thể nhận thấy những so sánh, liên kết giữa tư tưởng Trung Quốc và tư tưởng phương Tây, giúp họ hiểu rõ hơn về đối tượng nghiên cứu thay vì chỉ trình bày về các vấn đề nội tại của tư tưởng Trung Quốc mà không có so sánh.
Độc giả dễ dàng nhận ra rằng tư duy về khái niệm và trừu tượng xuất hiện phổ biến trong toàn bộ cuốn sách. Tác giả sử dụng tri nhận về các khái niệm của tư tưởng Trung Quốc bằng cách tiếp cận từ góc độ Trung Quốc, sau đó tái hiện bằng ngôn ngữ và cách diễn đạt từ góc độ của một học giả phương Tây.
Ảnh: Omega+
Trong quá khứ, khi Trung Quốc trở nên phổ biến hơn với phương Tây, người ta thường nói về các khái niệm như Nhân, Nghĩa, Tâm, Đức mà không cần phải giải thích. Tuy nhiên, thực tế là nội dung của những khái niệm này thường phức tạp hơn chúng ta nghĩ, và thậm chí còn thay đổi theo thời gian và không gian. Khi tiếp cận các khái niệm triết học, giới học thuật phương Tây thường không thể hiểu được ngay qua ngôn ngữ bề ngoài vì chúng thường không tồn tại trong ngôn ngữ gốc của họ. Do đó, họ đã nghiên cứu sâu vào lịch sử và ý nghĩa của các khái niệm này, từ đó khám phá ra nhiều điều mới mẻ và đáng kinh ngạc, khiến cho giới học thuật Trung Quốc phải ngưỡng mộ và học hỏi.
Hai đoạn văn dưới đây chứa đựng nhiều luận điểm trừu tượng và khái quát, có thể khiến cho nhiều độc giả cảm thấy bất ngờ về cách hiểu của họ về lịch sử tư tưởng Trung Quốc. Ví dụ, tư tưởng Trung Quốc thường sử dụng phương pháp biện luận xoắn ốc thay vì tuyến tính hoặc biện chứng. Thay vì đưa ra định nghĩa tổng quát ngay từ đầu, họ thường xoay quanh luận điểm và dần dần phát triển ý kiến của mình. Điều này không chỉ cho thấy tính mơ hồ của tư duy mà còn chỉ ra sự muốn khám phá sâu hơn vào bản chất của vấn đề. Trong giáo dục truyền thống của Trung Quốc, văn bản thường được sử dụng như một công cụ để dạy và hướng dẫn, không chỉ đơn giản là để đọc và hiểu. Bởi vì mục tiêu cuối cùng không phải là thỏa mãn tinh thần mà là để tìm kiếm sự hiểu biết.
'Do đó, không có gì lạ khi tư tưởng Trung Quốc không tập trung vào các lĩnh vực như nhận thức luận và logic học. Thay vào đó, họ tập trung hoàn toàn vào thực tế, không tách rời lý thuyết và đời sống. Sự phân tích thường bắt đầu bằng cách kéo giãn khoảng cách giữa chủ thể và khách thể để tái tạo và phê bình lại thực tế. Ngược lại, tư tưởng Trung Quốc hoàn toàn đắm mình vào thực tế và không tách rời lý thuyết và thực tiễn.'
Cuốn sách về lịch sử tư tưởng Trung Quốc của Anne Cheng giúp độc giả tiếng Việt có cơ hội tiếp cận với một cách nhìn mới, từ góc nhìn của một học giả phương Tây gốc Hoa. Bằng cách phân tích và trừu tượng hóa, cuốn sách này đem lại cái nhìn toàn diện và cân đối về lịch sử tư tưởng Trung Quốc, kết hợp với vai trò quan trọng của Phật giáo trong quá trình này.
