Buzz
Nguồn gốc lễ hội Nghinh Ông tại Phan Thiết
Người Hoa đến Bình Thuận chủ yếu vào cuối thế kỷ thứ XVII, từ các khu vực Trung Quốc như Quảng Đông và Phúc Kiến. Họ di cư bằng đường biển và sau khi đến đất liền, họ định cư chủ yếu tại các cửa biển.
Ban đầu, người Hoa làm nông nghiệp và một số làm nghề chài lưới và buôn bán nhỏ. Họ thiết lập mối quan hệ thương mại với các đội thuyền nước ngoài và xây dựng cửa biển buôn bán sầm uất với người Việt và người Chăm bản địa. Sự xuất hiện của người Hoa tăng cường dân số và đời sống hòa hợp với cộng đồng người Việt.
Cách người Hoa kết nối với nhau thường thông qua các “bang” và thường có tên liên quan đến địa phương gốc như Bang Triều Châu, Bang Quảng Đông, Bang Phúc Kiến... Sau khi hòa nhập vào xã hội địa phương, họ dần thích nghi với môi trường và văn hóa địa phương, nhưng vẫn giữ vững bản sắc dân tộc. Trong số đó, việc thờ Quan Thánh Đế Quân hay Quan Công là một phần quan trọng của văn hóa người Hoa ở tỉnh Bình Thuận.
Ngày nay, dân số người Hoa tại Bình Thuận tập trung chủ yếu ở huyện Bắc Ninh và thành phố Phan Thiết. Đền Quan Công được xây dựng tại chùa Ông (còn được gọi là đền Quan Công hoặc Quan Đế Miếu) ở Phan Thiết. Kiến trúc của đền thể hiện rõ phong cách truyền thống của người Hoa, từ cấu trúc đến trang trí nghệ thuật và màu sắc.
Từ năm 1778, khi người Hoa bắt đầu xây dựng và hoàn thiện ngôi chùa, lễ thờ cúng Quan Công đã được tổ chức theo phong tục của Trung Quốc. Phong tục này vẫn được giữ nguyên dù người Hoa đã di cư sang Việt Nam. Đây là điều bạn nên nhớ khi nói về người Hoa ở Phan Thiết, cùng với việc họ luôn khát khao hướng tới sự tốt đẹp với triết lý “chân – thiện – mỹ”.
Lễ thờ cúng Quan Công đã bắt đầu từ khi người Hoa xây dựng và hoàn thiện ngôi chùa vào năm 1778.
Thời điểm tổ chức lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết
Lễ hội Nghinh Ông diễn ra 2 năm một lần tại Phan Thiết vào tháng 7 âm lịch. Tháng 7 âm lịch được coi là thời điểm để báo hiếu với tổ tiên, thần linh theo lịch dương, vì vậy lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết 2023 đã không được tổ chức. Thường lễ hội kéo dài khoảng 3 ngày, tuân theo nghi lễ truyền thống. Trong đó, phần Nghinh Ông đi qua các tuyến đường chính của Phan Thiết với sự tham gia của hơn 1.000 người. Hiện nay, lễ hội được xem là một dịp để phát triển du lịch, quảng bá hiệu quả hình ảnh địa phương đến khách du lịch trong và ngoài nước.
Đoàn người chờ đợi và ngắm nhìn đoàn rước lễ đi qua
Các hoạt động chính trong lễ hội Nghinh Ông
Các hoạt động chính trong lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết bao gồm: Lễ thỉnh thánh mẫu, Lễ thỉnh kinh, Lễ khai kinh, Lễ Yết Quan thánh, Lễ chiêu vong, Lễ phóng đăng, Lễ hội hóa trang - biểu diễn nghệ thuật lân sư rồng và đặc biệt là Lễ Nghinh Ông xuất du. Trong lễ Nghinh Ông xuất du, bạn sẽ dễ dàng nhận thấy vào ngày hội, khi trên các đường phố trung tâm Phan Thiết sẽ có hơn 700 diễn viên quần chúng đến từ các hội quán như Hội Quán Phước Kiến, Hội Quán Quảng Đông, Hội Quán Triều Châu, Hội Quán Hải Nam, Đoàn Quan Đế Miếu xuất hiện biểu diễn.
Phần lễ trong lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết
Đây cũng là phần quan trọng nhất của lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết, nghi thức dành để tưởng nhớ những bậc anh hùng dân tộc, bậc thánh hiền, tiền nhân có công với đất nước, tổ tiên, làng xã, được nhân dân thờ phụng trong đền, miếu. Hai ngày đầu diễn ra lễ hội Nghinh Ông phần lễ được tiến hành qua 16 nghi lễ với những tên gọi khác nhau như: lễ thỉnh Thánh Mẫu, lễ thỉnh nước, lễ thỉnh kinh, lễ khai kinh...
Toàn bộ các nghi thức, nghi lễ đều được gắn với nhau đúng theo trình tự và có sự giao thoa trong lễ có hội – trong hội có lễ. Đó là sự gắn bó giữa nét hiện đại và sự hư vô của cuộc sống, giữa thực tế với thế giới tâm linh. Chính sự đan xen này cũng đã phần nào giúp lễ hội có linh hồn và sức sống mạnh mẽ hơn.
Toàn bộ các nghi thức, nghi lễ của lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết đều được kết hợp với nhau theo trình tự và có sự giao thoa giữa các nghi lễ.
Trình tự của phần Lễ diễn ra theo 16 nghi lễ chính sau đây:
Lễ Thỉnh Thánh Mẫu
Lễ Thỉnh kinh
Lễ Thỉnh nước
Lễ Thỉnh chiêu ứng công
Lễ Khai kinh
Lễ Yết Quan Thánh, Cáo Tiền Hiền
Đoàn lễ Hội quán Quảng Đông ra mắt Quan Thánh
Đoàn lễ Hội quán Phúc Kiến ra mắt Quan Thánh
Lễ Chiêu vong linh Tiền Hiền
Lễ Phóng đăng
Lễ Phóng sanh
Đoàn lễ Hội quán Triều Châu ra mắt Quan Thánh
Đoàn lễ Hội quán Hải Nam ra mắt Quan Thánh
Lễ cúng thí thực
Lễ cầu quốc thái dân an
Lễ Thỉnh thuyền
Phần hội đặc trưng so với nhiều nơi khác
Sau hai ngày diễn ra lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết với hàng chục các nghi lễ lớn nhỏ, chúng ta sẽ tiến vào phần hội. Đây là phần vô cùng quan trọng và ấn tượng nhất trong lễ hội. Phần hội Nghinh Ông diễn ra trong không khí sôi động, thu hút người từ khắp nơi tới tham quan.
Trước lễ hội Nghinh Ông vài ngày, trên mọi con đường rước kiệu Ông đi qua mọi gia đình (bất kể dân tộc nào) đều tuân theo quy định làm sạch không gian nơi họ sinh sống. Các chủ ghe, thương gia, chủ cơ sở sản xuất nước mắm đều mobilize nhân lực để trước ngày lễ trải lớp cát trắng trên đường. Mục đích là để kiệu Ông đi qua một cách sạch sẽ, hy vọng sẽ được phù hộ trong kinh doanh và tránh khỏi những rủi ro.
Mọi gia đình có cửa hàng, căn hộ nằm trên tuyến đường mà đoàn rước kiệu đi qua đều tự nguyện đóng cửa để đảm bảo an toàn và trật tự. Thậm chí, một số gia đình còn sẵn sàng bày thờ, đón kiệu Quan Thánh và các kiệu Thánh thần khác đi qua.
Có tổng cộng 4 con đường dẫn đến 4 hội quán người Hoa mà đoàn rước kiệu chắc chắn phải đi qua và ghé thăm. Theo quan niệm của họ, ông phải ghé thăm hội quán của bang để mọi việc kinh doanh phát triển tốt đẹp. Bên cạnh việc tham quan, khách hàng còn có cơ hội chiêm ngưỡng múa rồng, múa lân, các màn biểu diễn dân gian và những tiết mục hóa trang hiện đại như Châu xương, Quan Bình, lính...
Kết thúc buổi diễu hành của lễ hội Nghinh Ông, đoàn rước sẽ dẫn kiệu Ông và kiệu của các Thánh thần quay trở lại Quan Đế miếu. Tại đây, nghi lễ đã được chuẩn bị để đón đoàn Nghinh Ông trở về, đánh dấu kết thúc một ngày lễ đặc biệt.
Đoàn múa rồng biểu diễn suốt đoạn đường diễu hành đi qua.
Lộ trình Nghinh Ông trải qua các địa danh trên đường phố tại Phan Thiết:
Quan Đế Miếu => Trần Phú => Ngã Ba Bưu Điện, thăm Hội Quán Phước Kiến => Nguyễn Huệ => thăm Hội Quán Quảng Đông => Nguyễn Huệ rẽ phải => Đinh Tiên Hoàng => rẽ trái Lý Thường Kiệt => rẽ trái Trưng Trắc => Trưng Nhi thăm Hội Quán Triều Châu => rẽ trái Trần Phú => rẽ phải Đội Cung => thăm Hội Quán Hải Nam => Trưng Nhi => Nguyễn Văn Cừ => Ngã Ba Bưu Điện => Trần Phú => Triệu Quang Phúc => Ngô Sĩ Liên => Ngư Ông => Trưng Trắc => rẽ trái Trần Hưng Đạo => rẽ phải Nguyễn Thái Học => rẽ phải Trần Quốc Toản => Nguyễn Thị Minh Khai => vườn hoa Đức Nghĩa => Nguyễn Tri Phương => Ngô Sĩ Liên => Quan Đế Miếu.
Mãn nhãn với các tiết mục múa dân gian trình diễn.
Tầm quan trọng của lễ hội Nghinh Ông
Lễ hội Nghinh Ông Phan Thiết là một ngày hội văn hóa dân gian, thể hiện sâu sắc niềm tin văn hóa của người Hoa địa phương. Nét truyền thống của lễ hội vẫn được giữ gìn, là một phần quý giá và đặc biệt của di sản văn hóa Bình Thuận. Việc bảo tồn và gìn giữ di sản chung của cộng đồng là vô cùng quan trọng. Hơn nữa, lễ hội Nghinh Ông cũng phản ánh nhu cầu tín ngưỡng dân gian, thể hiện mong muốn về một cuộc sống an lành, hạnh phúc.
Lễ hội Nghinh Ông tại Phan Thiết là biểu hiện rõ nét của văn hóa người Hoa và là một phần quan trọng trong di sản văn hóa không vật thể được vinh danh và lưu truyền.
Lễ hội Nghinh Ông của người Hoa tại Phan Thiết không chỉ là một truyền thống văn hóa đặc sắc của dân tộc mà còn là một không gian rực rỡ, sôi động, đem lại sự mãn nhãn cho mọi người tham quan và tham gia.
Thuỵ Anh
Tổng hợp từ nhiều nguồn.
