Liverpool

Liverpool là thành phố và khu tự quản đô thị nằm bên bờ đông sông Mersey, thuộc vùng Tây Bắc nước Anh, với dân số khoảng 494.800 người. Đây là vùng đô thị lớn thứ năm tại Anh Quốc với tổng dân số khoảng 2,24 triệu người. Chính quyền địa phương được quản lý bởi Hội đồng thành phố Liverpool.

Liverpool trở thành khu tự quản vào năm 1207 và được công nhận thành phố vào năm 1880. Vào thế kỷ 19, Liverpool phát triển mạnh mẽ, trở thành cảng biển lớn của nước Anh, đồng thời song hành với Cách mạng Công nghiệp. Đây cũng là cảng xuất phát của nhiều người nhập cư từ Anh và Ireland tới Bắc Mỹ, cũng như là bến cảng chính cho các tàu nổi tiếng như RMS Titanic, RMS Lusitania, RMS Queen Mary và RMS Olympic.

Liverpool có số lượng viện bảo tàng quốc gia và nhà triển lãm đứng thứ hai tại Anh, chỉ sau London. Thành phố này nổi bật với đặc trưng nghệ thuật, đặc biệt là âm nhạc. Sự nổi tiếng của ban nhạc The Beatles, nhóm nhạc có ảnh hưởng nhất trong lịch sử, cùng nhiều nhóm nhạc khác trong thời kỳ nhạc beat đã biến Liverpool thành điểm đến hấp dẫn cho du khách. Các nhạc sĩ từ thành phố đã phát hành 56 đĩa đơn đứng đầu, nhiều hơn bất kỳ thành phố nào khác trên thế giới. Liverpool cũng là quê hương của nhiều diễn viên, nghệ sĩ, danh hài, nhà báo, nhà văn, nhà thơ và vận động viên nổi tiếng. Ngoài ra, thành phố còn có hai câu lạc bộ bóng đá danh tiếng toàn cầu là Liverpool và Everton.

Trung tâm lịch sử của thành phố được UNESCO công nhận là di sản thế giới vào năm 2004, nhờ vào giá trị của một thành phố cảng cổ xưa, với những công trình thương mại, tòa nhà hành chính, hệ thống kênh, cảng biển, các khu phố lịch sử và các tượng đài văn hóa. Thành phố đã kỷ niệm sinh nhật 800 năm vào năm 2007 và được vinh danh là Thủ đô văn hóa Châu Âu vào năm 2008. Là thành phố cửa ngõ, nơi đây có sự đa dạng về dân cư, văn hóa và tôn giáo, đặc biệt là từ Ireland và xứ Wales. Đây cũng là nơi có cộng đồng người da màu lâu đời nhất tại Anh.

Cư dân của Liverpool được gọi là 'Liverpudlians' hoặc 'Scousers', tên gọi liên quan đến món thịt hầm 'scouse'. Từ 'Scouse' đã trở thành từ đồng nghĩa với phương ngữ và giọng nói đặc trưng của Liverpool.

Ý nghĩa tên gọi

Tên gọi của thành phố bắt nguồn từ sự kết hợp của hai từ tiếng Anh cổ: lifer, có nghĩa là độ sâu lớn hoặc nước phù sa, và pōl, nghĩa là hồ hoặc vũng, hình thành tên Liuerpul, lần đầu tiên được ghi nhận vào năm 1190. Theo Từ điển Cambridge về Địa danh nước Anh, nguồn gốc tên này ám chỉ đến một hồ hoặc vũng lớn mà hiện nay được hai con sông hợp lưu tạo thành. Một tên gọi khác là Leyrpole, xuất hiện trong các ghi chép hành chính vào năm 1418.

Ngoài ra, còn có một số giả thuyết khác về nguồn gốc tên gọi như elverpool, chỉ số lượng lớn cá chình (tiếng Anh là eels) sinh sống ở sông Mersey, hoặc từ tiếng Wales llyvr pwl, nghĩa là 'sự mở rộng và hợp nhất của hai con sông tại hồ nước'.

Thuật ngữ Liverpudlian (liên quan đến Liverpool) lần đầu tiên được ghi nhận vào năm 1833.

Lịch sử

Thời kỳ đầu

Giấy chứng nhận đặc quyền của vua John vào năm 1207 đã công nhận việc thành lập khu tự quản Liverpool, và đến giữa thế kỷ 16, dân số của thành phố vẫn chỉ khoảng 500 người. Vào thế kỷ 17, sự phát triển dân số và thương mại đã có những bước tiến lớn. Trong thời kỳ Nội chiến Anh, thành phố đã phải đối mặt với nhiều cuộc chiến, bao gồm một cuộc bao vây kéo dài 18 ngày vào năm 1644. Năm 1699, Liverpool được nâng cấp thành một giáo khu theo Sắc luật Quốc hội, và cũng trong năm đó, tàu chở nô lệ đầu tiên mang tên Liverpool Merchant đã khởi hành tới châu Phi. Khi thương mại từ Tây Ấn vượt qua Ireland và châu Âu, Liverpool bắt đầu phát triển mạnh mẽ. Ụ tàu ướt đầu tiên của Anh Quốc được xây dựng tại Liverpool vào năm 1715.

Thế kỷ 19

Vào đầu thế kỷ 19, khoảng 40% mậu dịch toàn cầu diễn ra qua Liverpool, và sự xây dựng các tòa nhà lớn đã phản ánh sự thịnh vượng đó. Năm 1830, Liverpool và Manchester trở thành hai thành phố đầu tiên có đường sắt liên thành phố thông qua Đường sắt Liverpool và Manchester. Dân số tiếp tục gia tăng nhanh chóng, đặc biệt là trong thập niên 1840 khi hàng trăm ngàn người di cư từ Ireland đến vì nạn đói lớn. Đến năm 1851, khoảng 25% dân số thành phố là người Ireland.

Thế kỷ 20

Thời kỳ hậu Thế chiến thứ nhất tại Anh được đặc trưng bởi sự bất ổn xã hội, trong đó có việc giải quyết tình trạng thiếu hụt lao động thanh niên do tổn thất trong chiến tranh, cũng như nỗ lực hỗ trợ cựu chiến binh tái hòa nhập vào nền kinh tế. Nghiệp đoàn được thành lập và nhiều cuộc bãi công diễn ra khắp nơi. Liverpool cũng gặp phải vấn đề với người nhập cư. Những người nhập cư, trong đó có người Thụy Điển, sống ở cảng và cạnh tranh với người địa phương về việc làm và chỗ ở. Vào tháng 6 năm 1919, binh lính và thủy thủ người Châu Phi và Ấn Độ đã bị tấn công bởi người da trắng địa phương một cách bạo lực. Xung đột chủng tộc cũng bùng phát ở nhiều thành phố khác của Anh như Cardiff, Newport, London, và thậm chí diễn ra ở bên kia đại dương, lan rộng ra nước Mỹ.

Luật nhà ở năm 1919 đã dẫn đến sự bùng nổ của hàng loạt nhà ở xã hội trên khắp Liverpool trong thập niên 1920 và 1930. Hàng ngàn hộ gia đình được chuyển đến các vùng ngoại ô với hy vọng nâng cao chất lượng sống, mặc dù chưa có đánh giá khách quan nào về điều này. Nhiều căn nhà tư nhân cũng được xây dựng trong giai đoạn này. Trong cơn Đại khủng hoảng cuối thập niên 1930, tỷ lệ thất nghiệp của thành phố đã lên đến đỉnh điểm, đạt mức 30%.

Trong Thế chiến thứ hai, cả Hitler và Churchill đều nhận ra tầm quan trọng chiến lược của Liverpool. Thành phố trở thành mục tiêu của các cuộc oanh tạc của không quân Đức, chỉ đứng sau London về mức độ thiệt hại. Tổng cộng có 80 cuộc tấn công ở Merseyside, cướp đi 2.500 sinh mạng và làm hư hại gần một nửa số nhà của thành phố.

Từ năm 1952, Liverpool đã kết nghĩa với Köln, Đức, một thành phố cũng từng bị tàn phá bởi bom đạn. Sau chiến tranh, thành phố đã được tái thiết với nhiều dự án lớn, bao gồm các dự án nhà ở và vũng tàu Seaforth, dự án vũng tàu lớn nhất tại Anh.

Trong thập niên 1960, Liverpool trở thành trung tâm của dòng nhạc beat, còn gọi là 'Merseybeat', gắn liền với các ban nhạc như The Beatles và nhiều nhóm rock khác từ Liverpool. Ban đầu, dòng nhạc này chịu ảnh hưởng của nhịp điệu Mỹ, blues và rock, sau đó tác động mạnh mẽ ngược lại đến âm nhạc Mỹ và phổ biến toàn cầu. Năm 1964, The Beatles trở thành ngôi sao quốc tế, mở ra kỷ nguyên của các nghệ sĩ Anh tại thị trường Mỹ. Dù tan rã vào năm 1970, The Beatles vẫn là ban nhạc thành công nhất về thương mại và có ảnh hưởng lớn nhất trong lịch sử âm nhạc đại chúng. Để vinh danh John Lennon, người sáng lập và thủ lĩnh của The Beatles, sân bay Liverpool được đổi tên thành Sân bay John Lennon vào năm 2002.

Địa lý

Liverpool được mô tả là 'thành phố có vị trí đẹp nhất trong số các thành phố Châu Âu'. Nằm trên vịnh Liverpool, cách 283 km về phía Tây Bắc London, thành phố được xây dựng trên dải đồi sa thạch với đỉnh cao nhất tại đồi Everton, cao khoảng 70 m so với mực nước biển. Phía bắc dải đồi là đồng bằng duyên hải phía tây nam hạt Lancashire. Thành phố giáp với khu tự quản Sefton ở phía bắc và Knowsley ở phía đông. Cửa sông Mersey ngăn cách thành phố với bán đảo Wirral về phía tây.

Liverpool là đô thị lớn nhất trong vùng đô thị Liverpool, khu thành thị lớn thứ sáu ở Anh Quốc. Dù tên gọi Liverpool chính thức chỉ áp dụng cho một thành phố hay huyện đô thị, nó cũng thường được dùng để chỉ chung Liverpool và 8 đô thị lân cận, tạo thành vùng đô thị Liverpool.

Khí hậu

Liverpool có khí hậu đại dương ôn hòa, giống như phần còn lại của quần đảo Anh với mùa hè dịu, mùa đông mát và lượng mưa đều đặn quanh năm. Nhiệt độ cao nhất vào mùa hè thường là 20 °C. Trong những năm gần đây, nhiệt độ có thể vượt quá 30 °C trong một số đợt. Mùa đông, nhiệt độ hiếm khi xuống dưới mức đóng băng. Tuyết thường rơi ít từ tháng 11 đến tháng 3 nhưng đôi khi rơi sớm hoặc muộn hơn, và hiếm khi dày. Lượng mưa trung bình hàng năm là 836,6 mm, so với mức trung bình của Anh là 1.125 mm, và số ngày mưa trung bình là 144,3 ngày mỗi năm, so với mức bình quân của Anh là 154,4. Giông lốc rất hiếm và thường yếu.

Nhân khẩu

Dân số Liverpool vào năm 2011 là 466.415 người, tăng 6,1% so với 439.473 người vào năm 2001. Trước đây, dân số thành phố từng đạt đỉnh điểm 846.101 người vào năm 1931. Sau đó, nhiều nguyên nhân khiến thành phố suy giảm dân số kéo dài, đỉnh điểm là khoảng 100.000 người rời bỏ thành phố trong giai đoạn 1971-1981. Dân số Liverpool trẻ hơn so với mức bình quân của Anh với 42,5% người dưới 30 tuổi, trong khi cả nước là 37,7%. Khoảng 66% dân số ở độ tuổi lao động.

Là một thành phố cảng lớn và lâu đời của Anh, Liverpool có dân cư rất đa dạng. Thành phần chủng tộc của thành phố gồm 88,8% da trắng, 4,1% gốc châu Á, 2,6% gốc châu Phi, 2,5% người lai và 1,8% thuộc chủng tộc khác như Arab. Theo khảo sát năm 2001, có 79,5% dân số theo Kitô giáo, 1,4% Hồi giáo, 0,6% Do Thái giáo, 0,3% Phật giáo và 0,1% theo tôn giáo khác, 9,7% tự nhận vô thần và 8,1% không tiết lộ tôn giáo.

Thành phố kết nghĩa

Liverpool có 8 thành phố kết nghĩa, được xác định bởi Hội những Thành phố Kết nghĩa Quốc tế: