Buzz
Chúng ta có thể tích trữ tiền mà không cần hạn chế bản thân ở điều gì. Chúng ta đều nhận thức được ý nghĩa của việc dành dụm tiền. Việc có một khoản tiền tích trữ và quản lý tài chính hợp lý sẽ giúp bạn sẵn sàng cho cuộc sống khi già, hoặc cho những tình huống khẩn cấp như dịch bệnh hay suy thoái kinh tế.
Tuy nhiên, việc tiết kiệm không dễ dàng chút nào. Với sự tự kiểm soát có hạn, chúng ta dễ dàng bị hormone của chính mình chi phối, đặc biệt khi tâm trạng xấu đi. Ngoài ra, không phải lúc nào cũng thu nhập cao là có thể tiết kiệm nhiều hơn, bởi điều này có thể dẫn đến lạm phát sinh hoạt.
Một biện pháp giải quyết vấn đề này chính là chương trình lương hưu. Theo đó, công ty trích một phần lương hàng tháng để đóng bảo hiểm xã hội cho bạn. Nói cách khác, từ đầu bạn đã không được “đụng” vào số tiền này. Điều này giúp bạn tránh những cám dỗ chi tiêu mà không cần phải đấu tranh tư duy để tiết kiệm.
Đây là minh chứng sống của lý thuyết đẩy lui (nudge theory). Việc áp dụng các “đẩy lui” trong quản lý tài chính cá nhân sẽ giúp bạn chi tiêu và tiết kiệm một cách hiệu quả hơn.
Lý thuyết đẩy lui là gì?
Theo nhà kinh tế Richard Thaler và giáo sư luật Cass Sunstein, đẩy lui là những yếu tố thay đổi hành vi của con người mà không hạn chế hoặc thay đổi động cơ kinh tế của họ. Để tạo ra đẩy lui, các nhà chính sách áp dụng cơ sở lựa chọn (choice architecture).
Hiểu một cách đơn giản, đẩy lui được tạo ra bằng cách sắp xếp các yếu tố trong môi trường mà bạn thường xuyên tiếp xúc. Sự thay đổi về môi trường này khiến bạn tự nguyện điều chỉnh hành vi của mình.
Chẳng hạn, bạn đặt mục tiêu giảm cân, nhưng không cảm thấy thoải mái khi huấn luyện viên yêu cầu bạn giảm hoặc từ bỏ hoàn toàn đồ ăn vặt. Điều này xảy ra vì yêu cầu của huấn luyện viên đã tước đi quyền tự chủ về việc ăn vặt của bạn.
Thay vào đó, bạn có thể mua hoa quả để trong bếp hoặc tủ lạnh. Vì hoa quả nhanh hỏng, bạn cần sử dụng chúng nhanh chóng. Và cách nhanh nhất để “xử lý” là thêm chúng vào bữa ăn vặt. Dần dần, bạn sẽ phát triển thói quen ăn vặt lành mạnh và tiến tới cân nặng lý tưởng. Như vậy, bạn đã đạt được mục tiêu mà không cần hạn chế bản thân ở điều gì.
Đẩy lui có hiệu quả gì?
Cú đẩy lui tập trung vào 3 nguyên lý là sự tự nguyện, tập trung vào con người và không khuyến khích yếu tố kinh tế. Điều này có nghĩa là chúng không áp đặt hoặc hạn chế các lựa chọn của chúng ta, từ đó giúp phòng ngừa tâm lý phản đối.
Đây là đặc điểm khiến cú đẩy lui có một số ưu điểm so với giáo dục hoặc pháp luật. Vì các biện pháp kỷ luật này tập trung vào 'thiết quân luật' cho ý chí bằng cách hạn chế các lựa chọn. Trong khi đó, cú đẩy lui mở ra nhiều lựa chọn khác để bạn tự quyết định. Việc này giúp bạn vượt qua cảm giác hối tiếc khi quyết định sai lầm.
Chẳng hạn, khi nhận lương, bạn quyết định tiết kiệm 2 triệu và tự nhủ sẽ không tiêu nó. Nhưng bạn gặp phải những thách thức hoặc bị quyến rũ bởi hàng hóa đẹp mắt và 'bùng cháy' trong việc mua sắm. Vậy là bạn vẫn tiêu hết số tiền đó và rồi hối tiếc.
Để giải quyết, bạn có thể mở một tài khoản tiết kiệm riêng. Ngay khi nhận lương, bạn chuyển ngay 2 triệu đó vào tài khoản này. Tương tự như tiền bảo hiểm, 'cú đẩy lui' này giúp đưa khoản tiền tiết kiệm ra khỏi tầm mắt của bạn ngay từ đầu.
Cuối tháng, bạn vẫn có lựa chọn chuyển 2 triệu này trở lại tài khoản chi tiêu nếu cần. Nhưng khi nhìn thấy nó an toàn trong tài khoản tiết kiệm với khả năng sinh lời, bạn sẽ không muốn làm điều đó nữa.
Áp dụng cú đẩy lui trong việc quản lý tài chính cá nhân
Tự nhắc nhở mục tiêu tiết kiệm của bản thân
Khi còn đi học, chúng ta thường trang trí góc học bằng những khẩu hiệu động viên tinh thần. Đó có thể là tên trường đại học bạn muốn theo học, điểm IELTS mà bạn đang phấn đấu hoặc đất nước bạn muốn du học. Bây giờ, bạn có thể áp dụng mẹo tương tự với ứng dụng ngân hàng trên điện thoại.
Thay vì sử dụng nhận diện khuôn mặt (Face ID), bạn hãy thử đặt mật khẩu là mục tiêu tiết kiệm trong vòng 1 hoặc 2 năm tới. Ví dụ, nếu bạn đang dành cho chuyến đi Hàn Quốc vào năm sau, hãy đặt mật khẩu là “HànQuốc2023!”. Như vậy, mỗi khi truy cập vào ứng dụng, bạn sẽ tự nhắc nhở về mục tiêu tiết kiệm của mình, giúp giảm nguy cơ chi tiêu không kiểm soát.
Lên lịch thông báo cho các dịp đặc biệt
Mùa cưới thường là thời điểm nhiều người phải chi tiêu nhiều vì số tiền dành cho lễ cưới vượt quá ngân sách dự kiến ban đầu. Hiện tượng tương tự cũng xảy ra khi có ngày sinh nhật của người thân, bạn bè trong tháng mà bạn chưa kịp dành tiền mua quà trước đó.
Bạn có thể tránh sốc này bằng cách đơn giản là sử dụng tờ lịch. Dù bạn sử dụng lịch giấy hay lịch trên máy tính, hãy đánh dấu những ngày đặc biệt trong tháng tới. Như vậy, bạn sẽ nhớ được thời điểm cần chi tiền và có thêm thời gian để chọn quà với ngân sách hợp lý.
Nếu có thể, bạn nên mở một vài tài khoản phụ cho các mục đích chi tiêu này: tiền mừng cưới, tiền mua quà sinh nhật, tiền mua sắm dịp lễ/tết hoặc mừng tuổi. Sau khi đánh dấu lịch và tính toán số tiền cần chi, hãy chuyển chúng vào các tài khoản tương ứng. Khi tiền đã được gửi vào đó, bạn sẽ không dễ dàng chi tiêu quá mức hoặc quên những khoản chi khác.
