Buzz
Lợn đất (Aardvark) là một loài động vật có vú độc đáo, có ngoại hình kỳ lạ với tai giống thỏ, mõm dài như heo, thân to và đuôi dài. Mặc dù được gọi là 'lợn' nhưng chúng không có liên quan gì đến họ nhà lợn mà là loài duy nhất trong bộ Tubulidentata.
Lợn đất là một loài động vật có vú thuộc bộ Tubulidentata. Chúng phân bố chủ yếu ở các khu rừng thưa, cây bụi và đồng cỏ phía nam sa mạc Sahara ở châu Phi.
Điều đặc biệt về lợn đất là chúng là loài đặc hữu tại châu Phi. Không giống như các loài động vật khác ở vùng này, lợn đất không có răng cửa hoặc răng nanh mà chỉ có răng hàm.
Lợn đất hiện được xếp vào nhóm loài 'ít quan tâm' trong Sách đỏ IUCN. Tuy nhiên, số lượng lợn đất đang giảm do mất môi trường sống và nguy cơ bị săn bắn.
Những chiếc răng hàm này có hình dạng nón mỏng, tạo ra một cấu trúc độc đáo. Điều đáng chú ý là những chiếc răng hàm này không có chân răng và mỗi chiếc đều có một buồng tủy hình ống.
Trong buồng tủy, tủy răng giàu mạch máu được che giấu, được bao bọc bởi men răng. Răng hàm của chúng có khả năng phát triển suốt cuộc đời và là “công cụ sắc bén” có thể sử dụng liên tục.
Lợn đất sống một mình, chỉ tụ tập thành đàn khi sinh sản hoặc nuôi con. Chúng dành nhiều thời gian để đào hang và tìm kiếm thức ăn. Hang của lợn đất có thể rất dài, lên đến 30 mét, với nhiều phòng, giúp chúng tránh được kẻ thù và bảo vệ con non. Lợn đất sinh sản quanh năm, mỗi lứa có từ 1-4 con. Con non được nuôi sữa mẹ trong khoảng 6 tháng và trưởng thành sau 18 tháng. Tuổi thọ trung bình của lợn đất trong tự nhiên là 10 năm.
Lợn đất có hình dáng khá kỳ lạ, với thân màu nâu vàng, lông thưa, da dày, giống như một con lợn rừng nhỏ. Đặc biệt là chúng có đôi tai dài và mỏng, không rõ trông giống thỏ hay lừa.
Ngoài ra, lợn đất còn có đầu hẹp và dài, mõm nhô ra hình ống, lưỡi dài và mảnh, có nhiều chất nhầy, dài để ăn kiến trong hang. Thực đơn chính của lợn đất bao gồm nhiều loại côn trùng, gặm nhấm và trứng chim, nhưng chúng chủ yếu ăn kiến. Vì vậy, chúng còn được gọi là 'thú ăn kiến châu Phi'.
Lợn đất hoạt động vào ban đêm để tránh nóng và kẻ săn mồi. Chúng có thể di chuyển từ 10 đến 30 km vào ban đêm, theo những con đường quen thuộc. Lợn đất thường dừng lại để thở và đặt 'mõm lợn' vào đất - những chuyển động nhỏ dưới lòng đất có thể bị phát hiện bởi các cơ quan cảm giác ở mũi.
Khi phát hiện một ụ kiến dưới lòng đất, lợn đất sử dụng móng vuốt sắc bén để nhanh chóng đào ụ kiến lên. Để tránh hít phải bụi bay, chúng bịt kín lỗ mũi. Sau đó, lợn đất dùng lưỡi dài 30 cm phủ đầy chất nhầy của mình để liếm kiến hoặc mối. Lợn đất có thể ăn 50.000 con mối trong một đêm.
Móng vuốt của lợn đất không chỉ giúp chúng bắt mồi mà còn giúp chúng trốn thoát khỏi kẻ săn mồi.
Lợn đất sử dụng kỹ năng đào hang tuyệt vời để tạo môi trường sống an toàn cho bản thân. Những hang đào của lợn đất không chỉ là nơi ở của chúng mà còn là nơi ẩn náu của nhiều loài động vật khác.
Trên lục địa châu Phi, nhiều loài động vật nhỏ như thằn lằn, trăn, rắn hổ mang, lửng mật, lợn lòi và thậm chí cả những loài lớn như sư tử và báo hoa mai có thể sử dụng các hang động mà lợn đất đào làm nơi ẩn náu tạm thời để tránh kẻ săn mồi hoặc thời tiết khắc nghiệt.
Các hang do lợn đất đào thường có nhiều lối ra vào và đường hầm, tạo thành một mạng lưới ngầm phức tạp. Thiết kế như vậy không chỉ mang lại nhiều lựa chọn đa dạng cho lợn đất mà còn cung cấp các lối thoát hiểm và không gian trú ẩn khác nhau cho các động vật khác. Điều này giúp các loài khác chọn con đường phù hợp với nhu cầu của chúng, tăng cơ hội sống sót ngay cả khi phải đối mặt với nguy cơ, tăng cơ hội sống sót cho chúng.
Một số loài động vật chọn xây tổ trong hang do lợn đất đào để bảo vệ con non hoặc trứng của chúng khỏi kẻ săn mồi. Sự lựa chọn này giúp tạo môi trường an toàn hơn cho phát triển của con non và giảm nguy cơ bị săn mồi.
Ở những vùng khô cằn, các hang do lợn đất đào có thể lưu giữ nước mưa và tạo thành nguồn nước tạm thời. Điều này rất quan trọng đối với thực vật và động vật hoang dã, đặc biệt trong thời kỳ hạn hán.
Mặc dù mang tên 'lợn' nhưng lợn đất không thuộc họ lợn. Chúng là đại diện duy nhất của bộ Tubulidentata, có mối quan hệ gần gũi hơn với voi và đa man. Lợn đất được xem như 'vị cứu tinh' của châu Phi do vai trò quan trọng trong việc kiểm soát quần thể kiến và mối - những loài gây hại cho mùa màng và sinh thái.
Mặc dù có hình dáng hài hước, lợn đất đóng vai trò quan trọng trong hệ sinh thái châu Phi và được coi là 'vị cứu tinh' của vùng này vì những lý do sau:
Kiểm soát mối và kiến: Lợn đất là loài ăn thịt, chủ yếu ăn mối và kiến. Nhờ khứu giác tinh tế và móng vuốt sắc bén, chúng có thể săn và tiêu diệt hàng triệu con mỗi đêm, giúp kiểm soát số lượng mối và kiến, ngăn chúng phá hoại mùa màng và sinh sản quá mức.
Cải thiện chất lượng đất: Khi đào bới để tìm kiếm thức ăn, lợn đất tạo ra những đường ổn định, giúp cải thiện cấu trúc và khả năng thoát nước của đất. Điều này thúc đẩy sự phát triển của cây cỏ và nâng cao độ phì nhiêu cho đất.
Lan truyền hạt giống: Một số loài thực vật ở châu Phi có hạt được bọc trong lớp vỏ cứng. Khi lợn đất ăn trái cây, chúng nuốt phải cả hạt. Khi tiêu hóa, hạt cây được đẩy ra ngoài cùng với phân, từ đó có thể nảy mầm và phát triển thành cây mới.
Nguồn thức ăn cho động vật khác: Lợn đất là mồi của các loài săn mồi như sư tử, báo, linh cẩu,... Sự hiện diện của lợn đất giữ vững sự đa dạng sinh học trong hệ sinh thái châu Phi.
