Long Diên Hương

Long Diên Hương là một chất sáp màu xám được tạo ra trong hệ tiêu hóa của cá nhà táng. Trước đây, Long Diên Hương được sử dụng trong ngành công nghiệp sản xuất nước hoa, nhưng ngày nay nó đã được thay thế phần lớn bằng vật liệu tổng hợp và chỉ còn được sử dụng trong một số loại nước hoa đắt tiền.

Sự hình thành

Long Diên Hương được hình thành trong hệ tiêu hóa của cá nhà táng, nhưng quá trình hình thành chính xác vẫn chưa được khám phá. Khác với nhiều người nghĩ, Long Diên Hương không được nôn ra từ cá nhà táng mà được tiết ra cùng với phân và có mùi tương tự khi mới được thải ra. Nhiều giả thuyết cho rằng đó là chất tiết để bao bọc những thức ăn khó tiêu như răng của một số loài mực, nhưng cũng có thuyết cho rằng chất tiết này như một loại kháng sinh để làm lành những vết thương trong ruột của cá nhà táng. Sau khi cá nhà táng chết và xác bị phân hủy, Long Diên Hương sau đó được nôn hoặc tiết ra ngoài hay thoát ra biển.

Lịch sử và những ngộ nhận về quá trình hình thành

Long Diên Hương đã được biết đến từ thế kỷ thứ 10. Từ các báo cáo của các thương gia và thủy thủ, nhà du hành người Ả Rập Al-Masudi đã cho rằng Long Diên Hương là một loại nấm mọc dưới đáy biển bị bão bứt ra khỏi gốc và trôi dạt vào bờ biển. Lý thuyết về quá trình hình thành này đã tồn tại trong 6 thế kỷ.

Người Ả Rập tin rằng Long Diên Hương chảy từ các con suối gần bờ biển. Trong câu chuyện cổ tích Ngàn Lẻ Một Đêm, nhân vật Sinbad bị đắm tàu và trôi dạt vào một hoang đảo, nơi anh ta phát hiện ra một con suối chảy ra Long Diên Hương.

Vào khoảng năm 1000 CN, trong cổ thư Trung Quốc đặt tên cho chất này là Long Diên Hương (bính âm: Lóngxiánxiāng, zh:龙 涎 香) và miêu tả nó là một loại 'nước bọt của rồng', bởi vì người ta tin rằng chất này có nguồn gốc từ nước bọt của con rồng đang nằm ngủ gần biển tiết ra.

Marco Polo là người đầu tiên ghi nhận Long Diên Hương là một chất bài tiết của cá nhà táng sau khi ông quan sát cá nhà táng nôn ra chất này trong một cuộc săn mực gần quần đảo Socotra ở Ấn Độ Dương.

Năm 1783, nhà thực vật học Joseph Banks trong một tác phẩm của mình đã mô tả những quan niệm sai lầm phổ biến về Long Diên Hương ở Tây Âu và nguồn gốc của chất này. Ông xác định rằng nó là một sản phẩm sản sinh từ phần ruột bị phình to của một con cá nhà táng đang bệnh.

Hai nhà hóa học người Pháp, Joseph Bienaimé Caventou và Pierre Joseph Pelletier là những người đầu tiên sử dụng Long Diên Hương làm chất nền trong nước hoa.

Đặc tính vật lý

Long Diên Hương thường được tìm thấy ở dạng tảng, cục với nhiều kích thước và hình dạng khác nhau. Khối lượng của nó dao động từ 15 g (~½ oz) đến 50 kg (110 pound) hay thậm chí là hơn thế. Khi mới được lấy ra từ cơ thể cá nhà táng, tiền chất dạng chất béo của Long Diên Hương có màu trắng nhợt, đôi khi điểm vài vệt đen, mềm và có mùi phân rất nặng. Sau nhiều tháng hay nhiều năm bị oxy hóa và phân hủy quang hóa (Photodegradation) ở biển khơi, tiền chất này chuyển sang màu xám đậm hay đen với một kết cấu dạng sáp và cứng giòn với hương thơm rất kỳ lạ bao gồm có mùi đất, mùi biển và mùi của động vật. Mùi của Long Diên Hương được miêu tả giống như 'một phiên bản mùi nhẹ nhàng như isopropanol mà không có mùi hắc và khó chịu'.

Trong điều kiện đã 'trưởng thành', long diên hương có tỉ trọng từ 0.780 đến 0.926. Long diên hương có nhiệt độ nóng chảy là 100 °C (212 °F) và chuyển thành một chất lỏng nhựa cây màu vàng. Ở 100 °C (212 °F), long diên hương bắt đầu bay hơi, tạo thành một làn hơi màu trắng. Long diên hương tan được trong dietyl ete và dầu.

Tính chất hóa học

Long diên hương không phản ứng với axit. Các tinh thể ambrein màu trắng có thể được tách ra từ long diên hương bằng cách nung trong cồn và để nguội. Quá trình oxy hóa ambrein có thể tạo ra ambrox và ambrinol, hai thành phần chính tạo ra mùi hương của long diên hương.

Ambroxan, được sử dụng rộng rãi trong công nghiệp nước hoa, là một trong những hợp chất hóa học do con người tổng hợp, có tính chất tương tự như long diên hương tự nhiên.

Sử dụng

Tương tự như xạ hương, long diên hương nổi tiếng chủ yếu là nhờ vào việc được sử dụng trong sản xuất nước hoa. Trước đây, long diên hương còn được dùng để gia vị trong các món ăn và đồ uống. Ví dụ, một trong những món ưa thích của Vua Charles II của Anh được cho là bao gồm trứng kèm long diên hương. Do nguồn gốc từ cá nhà táng, một loài dễ bị đe dọa, long diên hương đã bị cấm ở nhiều quốc gia, bao gồm cả Hoa Kỳ, vào những năm 1970.

Người Ai Cập cổ đốt long diên hương để thơm phòng, trong khi người Ai Cập hiện đại lại sử dụng nó trong thuốc lá thơm. Trong đại dịch Cái chết Đen tại châu Âu, người ta tin rằng mang theo một quả cầu long diên hương có thể giúp ngăn ngừa bệnh dịch, vì họ cho rằng mùi thơm của nó có thể xua đuổi chướng khí gây bệnh.

Long diên hương từng được sử dụng như một loại gia vị trong thực phẩm và là chất kích dục. Trong thời Trung cổ, người châu Âu sử dụng long diên hương như một loại thuốc chữa đau đầu, cảm lạnh, co giật và các bệnh khác.

Long diên hương có giá trị rất cao, vào năm 2012, giá của long diên hương là 20 USD/g, bằng 2/3 giá của vàng.

Chú thích

• Borschberg, Peter, 'Thương mại ngà voi châu Á vào đầu thời kỳ hiện đại (thế kỷ XV-XVIII) – The Asiatic ambergris trade in the early modern period (15 to 18 century)' Oriente, Lisbon: Fundação Oriente, tập 8, tháng 4 năm 2004, trang 3–25.
• Kemp, Christopher (ngày 15 tháng 5 năm 2012). Vàng nổi: Lịch sử Tự nhiên (và Không tự nhiên) của Ambergris. Đại học Chicago Press. ISBN 9780226430362.
• Alain Corbin: Mùi hôi và hương hoa cúc: Lịch sử của mùi hương (Tựa gốc: Le miasme et la jonquille. Aubier Montaigne, Paris 1982. Dịch bởi Grete Osterwald), Wagenbach, Berlin 2005 (Bản đầu tiên 1984), ISBN 978-3-8031-3618-3.
• Sabine Krist/Wilfried Grießer: Nghiên cứu về giác quan hóa học. Lý thuyết mùi hương và vị từ cổ điển đến hiện đại. Lang, Frankfurt am Main / Berlin / Bern / Bruxelles / New York / Oxford / Wien 2006, ISBN 978-3-631-55284-1.
• Gisela Reinecke, Claudia Pilatus: Nhật ký nước hoa - từ điển hương thơm. Komet, Köln 2006, ISBN 978-3-89836-596-3.
• Renate Smollich: Quả táo dại trong nghệ thuật và khoa học. Nhà xuất bản Dược sĩ Đức, Stuttgart 1983, ISBN 3-7692-0733-5, trang 26–30 (về lịch sử của hương liệu)
• Bernd Schäfer (2011). Ambroxan: Hương thơm không thể cưỡng lại. Hóa học trong cuộc sống của chúng ta. 45. Weinheim: Wiley-VCH Verlag. tr. 374–388. doi:10.1002/ciuz.201100557. ISSN 0009-2851.

Liên kết ngoài

• Bài báo tạp chí Lịch sử Tự nhiên (năm 1933): Vàng nổi – Chuyện lãng mạn về Ambergris
• Ambergris - Một lối đi dẫn và một tài liệu tham khảo có chú thích Lưu trữ 2013-10-08 tại Wayback Machine
• Về hóa học và đạo đức của Ambergris Lưu trữ 2006-03-02 tại Wayback Machine
• Khoa học Mỹ Kỳ lạ nhưng Đúng: Chất thải cá voi cực kỳ quý giá
• 'Nguồn gốc của Ambergris' trích từ Vàng nổi của Christopher Kemp
• Trở thành tỷ phú trong một phút nhờ tìm thấy 'viên ngọc' Báo Dân Trí online