Buzz
Dường như mọi người đều đang tự học một điều gì đó, có thể với mục đích phát triển bản thân, sự nghiệp, hoặc đơn giản chỉ là để khám phá.
Việc xác định lý do và mục tiêu cho việc học là một bước quan trọng, vì nó sẽ giúp chúng ta kiên nhẫn hơn trong hành trình tự học dài và khó khăn, như nhà văn Haruki Murakami đã viết:
“Tôi chỉ có một ít lý do để tiếp tục chạy, và vô số lý do để từ bỏ. Tất cả những gì tôi có thể làm là giữ cho những lý do đó được tỏa sáng.”
Sau khi đã tóm tắt về hành trình tự học, bài viết này sẽ bắt đầu đi sâu vào bước đầu tiên, tức là quyết định học gì và chiến lược phát triển kỹ năng.
Đánh Giá Năng Lực Hiện Tại
Trước khi quyết định học những kỹ năng, kiến thức nào, việc quan trọng là phải đánh giá và nhận biết rõ về năng lực hiện tại của bản thân, bao gồm cả điểm mạnh và điểm yếu.
Ví dụ, bạn có thể thu thập các dấu hiệu thể hiện năng lực như:
Dấu hiệu bên ngoài: vị trí công việc, kết quả kiểm tra, thành tích, giải thưởng, phản hồi từ đồng nghiệp và cấp trên. Ngoài ra, còn có các chỉ số đánh giá hiệu suất công việc như thời gian hoàn thành và chất lượng công việc.
Dấu hiệu bên trong: các dấu hiệu này khó nhận biết hơn. Bạn có thể dựa vào ghi chú cá nhân về những sai lầm, thất bại trong công việc, cảm giác tự tin hoặc tự ti sau mỗi dự án hoặc nhiệm vụ.
Trong quá trình xác định năng lực, thường có một hiểu lầm phổ biến. Đó là chúng ta thường đánh giá điểm mạnh và điểm yếu của mình thông qua việc so sánh với người khác. Tuy nhiên, mình cho rằng điều này không đúng. Mình sẽ minh họa điều này bằng một ví dụ.
Mình có hai đứa em trai. Một đứa cao khoảng 1m6, so với bạn đó, thế mạnh của mình là chiều cao. Người em còn lại cao 1m92, so với bạn thì chiều cao lại là điểm yếu của mình.
Qua ví dụ này, bạn có thể thấy rằng, mặc dù việc so sánh với người khác có thể giúp chúng ta nhận ra điểm mạnh và điểm yếu của bản thân dễ dàng hơn, nhưng điều này phải được thực hiện một cách đúng đắn. Nếu không, chúng ta có thể chịu áp lực - đặc biệt là áp lực từ đồng trang lứa.
Đối với mình, cách thức so sánh đúng đắn hơn là so sánh giữa các kỹ năng khác nhau của bản thân. Ví dụ, giữa các kỹ năng như hát, viết, thiết kế và đá bóng, viết và thiết kế là điểm mạnh của mình.
Ngoài ra, thái độ đối với điểm mạnh và điểm yếu cũng rất quan trọng, vì nó có thể biến điểm mạnh thành điểm yếu và ngược lại.
Ví dụ, khi còn đi học, điểm mạnh của mình là luôn có nhiều ý tưởng cho các dự án trường học. Nhưng nếu mình chỉ dừng lại ở đó mà không tiếp tục rèn luyện, sẽ dễ dàng bị tụt lại phía sau.
Ngược lại, khi nhận ra điểm yếu là vẽ không giỏi bằng bạn bè, và nếu mình quyết tâm cố gắng để cải thiện điều này, có thể mình sẽ phát triển khả năng vẽ và biến nó thành điểm mạnh.
Bây giờ, sau khi đã xác định được điểm mạnh và điểm yếu, chúng ta cần phải lập chiến lược phát triển phù hợp.
Xây dựng hệ thống kỹ năng
Đây là chiến lược của mình, được lấy cảm hứng từ nhiều kiến thức về phát triển bản thân mà mình đã học và áp dụng. Bạn cũng có thể tham khảo và điều chỉnh theo nhu cầu của bản thân.
Mình gọi mô hình này là hệ thống kỹ năng, bao gồm 3 loại kỹ năng:
- Kỹ năng chính (main skills): là những kỹ năng tạo ra giá trị trực tiếp cho bản thân và tổ chức.
- Kỹ năng hỗ trợ (supporting skills): là những kỹ năng cần thiết để đạt được mục tiêu trong công việc, giúp tăng thêm giá trị cho các kỹ năng chính.
- Kỹ năng liên kết (linking skills): là loại kỹ năng giúp bạn kết nối và tổng hợp các kỹ năng chính và hỗ trợ, cũng như tương tác tốt hơn với các thành viên khác trong nhóm và hiểu sâu hơn về cách kết hợp các phần khác nhau của một dự án.
Ví dụ, trong hành trình trở thành chuyên gia Thiết Kế Sản Phẩm của mình, mình đã tự học để phát triển các kỹ năng như sau:
- Kỹ năng chính: Thiết Kế UX, Thiết Kế UI
- Kỹ năng hỗ trợ: Tư Duy Phản Biện, Giao Tiếp, Quản Lý Nhiệm Vụ,...
- Kỹ năng liên kết: Kinh Doanh, Nghiên Cứu UX, Front-end,...
Để dễ hiểu hơn, mình sẽ đưa ra ví dụ khác về viết - công việc thứ hai của mình. Hiện tại, các kỹ năng của mình bao gồm:
- Kỹ năng chính: Viết Kỹ Thuật - biết cách chuyển đổi thông tin chuyên ngành hoặc phức tạp thành văn bản dễ hiểu. Viết Sáng Tạo - tạo ra các tác phẩm văn học, thơ ca, hoặc nội dung sáng tạo.
- Kỹ năng hỗ trợ: Hiện tại, mình đang sử dụng 3 kỹ năng được học từ công việc thiết kế trước đó.
Một là thiết kế hình ảnh cho nội dung mình viết. Hai là nghiên cứu và tổ chức thông tin, giúp mình thu thập, sàng lọc và tổng hợp thông tin từ nhiều nguồn. Ba là tư duy phản biện để đánh giá lại giá trị của thông tin.
Ngoài ra, mình đang học thêm một số kỹ năng mới như rèn giọng để thu âm podcast và chỉnh sửa video để đăng lên các nền tảng khác nhau. - Kỹ năng liên kết: Hiện tại, mình đang tập trung tự học cho 2 nhóm kỹ năng trên. Trong tương lai, có thể mình sẽ cần bổ sung thêm các kỹ năng liên kết như lập chiến lược cho từng loại nội dung, hoặc học thêm kỹ năng tiếp thị cho các loại nội dung đó.
Nguồn: cottonbro/Pexels
Khi đã xác định được như vậy, chúng ta có thể tiếp cận với mỗi bộ kỹ năng một cách phù hợp.
Trong số các kỹ năng cốt lõi, đó chính là những kỹ năng quan trọng tạo ra chất lượng và đặc trưng riêng biệt cho mỗi người, không ai có thể thay thế được. Để phát triển mạnh mẽ, bạn cần phải hiểu sâu hơn, nắm vững kiến thức và thực hành liên tục để củng cố.
Nếu bạn chưa biết mình phù hợp với loại kỹ năng nào, hãy trải nghiệm nhiều kỹ năng nhất có thể. Từ đó xác định được loại kỹ năng mình yêu thích và có đủ khả năng để tạo ra giá trị trực tiếp trong công việc.
Khi đã xác định được kỹ năng, bạn cần tập trung và cam kết với nó, tránh bị phân tâm, vì để giỏi và tạo ra giá trị ở bất kỳ lĩnh vực nào cũng cần đầu tư thời gian, năng lượng và tâm huyết. Kết quả của giai đoạn này là bạn phải rất vững vàng, với kiến thức và kinh nghiệm thực hành, để mở ra thêm cơ hội nghề nghiệp và có lợi ích kinh tế cao hơn.
Khi nhóm kỹ năng cốt lõi đã ổn định, thường sẽ có những dấu hiệu rõ ràng như thăng chức, tăng lương và nhận được sự công nhận từ đồng nghiệp và cấp trên. Bạn cũng bắt đầu tự tin hơn khi làm những công việc thuộc nhóm kỹ năng này.
Đối với kỹ năng hỗ trợ, trong giai đoạn đầu của sự nghiệp, khi làm việc trong một nhóm hoặc tổ chức, chúng ta có thể nhờ sự hỗ trợ từ các thành viên khác trước khi tự học và sở hữu những kỹ năng này. Đồng thời, cũng không nên phụ thuộc quá nhiều, mà nên tập trung vào thực hành và bổ sung những điểm yếu.
Trong việc kết nối, trừ khi bạn có năng lực và điều kiện học tập tốt để thành thạo nhiều kỹ năng, ngược lại, chỉ cần kiến thức cơ bản là đủ, không cần thực hành. Vì những kỹ năng này có thể là đặc quyền của người khác, và với điều này, ta có thể thuê hoặc hợp tác với những người có những kỹ năng đó. Hiểu biết cơ bản giúp ta hiểu tính chất công việc và dễ làm việc với đồng đội này hơn.
Câu hỏi phổ biến
Đây có thể là hai câu hỏi bạn có sau khi nghe phần chiến lược trước đó.
1. Liệu tôi có thể có nhiều kỹ năng giá trị hơn không?
Trả lời: Bạn có thể lựa chọn nhiều kỹ năng để biến chúng thành những kỹ năng giá trị cho bản thân, với điều kiện bạn muốn sâu sắc và dành thời gian năng lượng cho việc đó. Điều này chưa tính đến việc liệu bạn có thể thực hiện tốt những kỹ năng phức tạp cùng một lúc hay không.
Ngoài ra, nếu bạn không thể chuyên sâu vào tất cả các kỹ năng bạn đã chọn, có thể bạn sẽ trở thành một người có nhiều kỹ năng tổng quát thay vì một chuyên gia.
Tùy vào chiến lược phát triển, số lượng kỹ năng chính có thể tập trung vào 1, hoặc tăng lên 2 hoặc 3, tùy thuộc vào năng lực học tập của bạn. Trên hành trình trở thành chuyên gia trong một lĩnh vực, nếu thấy không phù hợp, bạn cũng có thể thay đổi.
2. Nếu trở thành người có nhiều kỹ năng tổng quát, liệu bộ kỹ năng đó có khác biệt không?
Trả lời: Bởi vì không cần phải đi sâu vào từng kỹ năng giá trị, bạn có thể kết hợp chúng với các kỹ năng hỗ trợ để tạo ra một bộ kỹ năng tổng quát giá trị. Điều này có nghĩa là khi kết hợp với nhau, chúng có thể tạo ra nhiều giá trị tương tự như khi tập trung sâu vào một loại kỹ năng nào đó.
