Trước hết, tác giả muốn nói rằng chính ông cũng là một người trẻ, mới ngoài hai mươi, không dám tự cho mình là hiểu đời, nhưng hiểu đủ và cũng may mắn thuộc thế hệ 9x cuối cùng để nhìn thấy thời kì tiền 4.0 và biết được cuộc sống trước khi internet trở nên phổ biến. Ôi chao cái tuổi thơ không bận rộn.
Nhưng tác giả không ở đây để hoài niệm về quá khứ, cũng không đưa ra lời khuyên cho người trẻ. Thay vào đó, như một tấm gương phản chiếu, tác giả tự soi vào bản thân để nhìn ra thế giới, tự yên lặng quan sát và từ đó tự rút ra cách để tạo ra một cuộc sống đáng sống và, như tiêu đề đã nói, để sống trong thời đại của sự cô đơn.
Vì sao lại nói chúng ta đang sống trong thời đại cô đơn? Trước hết phải nhìn lại 50 năm trước, thời kì của bố mẹ chúng ta - thời kì họ còn trẻ như chúng ta (nếu bố mẹ bạn sinh ra trong thập niên 60-70). Hầu hết cuộc sống của họ diễn ra xung quanh ngôi nhà nhỏ, với khu phố náo nhiệt, và xa hơn thì chỉ là một thành phố nhỏ. Tất cả những gì họ biết về phần còn lại của thế giới, ngoài khu nhà của mình, đến từ truyền miệng, những lá thư và sách báo có hình minh họa được vẽ bằng tay và ảnh đen trắng.
Trong thời đại đó, con người cần nhau như cần thức ăn, vì khoảng cách xa xôi, khó khăn trong việc liên lạc, vì chiến tranh và chủ yếu vì sự quan tâm của họ không đi xa khỏi ngôi nhà của họ. Không có Youtube hay mạng xã hội, mọi người thường không thích ngồi một mình tự kỷ mà thường xuyên tương tác với anh chị em trong nhà (thường là có nhiều anh chị em) và bạn bè.
Và ngày tốt nghiệp lại trở thành ngày đặc biệt nhất trong cuộc đời. Bởi bạn bè giờ đây đi khắp nơi, không thể kết nối lại. Nói chung, vì không cần thiết mở rộng mối quan hệ, thân nhất vẫn là gia đình nên cảm giác cô đơn gần như không tồn tại. Do thiếu thốn, mọi người đều bận rộn với việc thoát nghèo, ít quan tâm đến cảm xúc của bản thân, ít quan tâm đến việc theo đuổi đam mê và dễ dàng thích nghi với hiện thực hơn. Thế hệ của họ là thế hệ hy sinh, vì vậy nỗi cô đơn của họ mang một màu sắc khác biệt.
Thời đại của thế hệ Millennials (sinh từ khoảng năm 1980 đến 1995) bắt đầu trong bối cảnh nhiều sự thay đổi: sự chuyển giao giữa hai thập kỷ, sự phát triển của đất nước trong thời đại đổi mới, sự mở cửa hội nhập và đặc biệt là sự xuất hiện của công nghệ thông tin.
Màn hình TV đã mở ra cơ hội cho người Việt xem những gì đang xảy ra ở phía bên kia của quốc gia, mặc dù không phải ai cũng có chiếc TV này. Cuộc sống tiếp tục tiến triển, tiện ích hơn và người Millennials không gặp khó khăn như cha mẹ họ. Bên cạnh TV, sự xuất hiện của điện thoại di động mở ra cách mạng thực sự về truyền thông. Tỏ tình chưa bao giờ dễ dàng nhưng có lẽ không lãng mạn bằng viết thư. Nhu cầu mở rộng mạng lưới quan hệ ngày càng tăng, nhưng nhu cầu xây dựng thương hiệu cá nhân vẫn chưa cao. Dù vậy, do ngành điện ảnh và âm nhạc vẫn còn mới, người ta không cảm thấy có gì đẹp đẽ ngoài việc tán tỉnh người yêu.
Cuộc sống bình dị thời ấy, ngày đi học bằng xe đạp, đêm cúp điện đọc sách hoặc cùng xóm ra đường trò chuyện. Cuộc sống không xa xôi nhưng cũng không đầy đủ như hiện tại, nhưng vẫn vui vẻ và yên bình hơn nhiều. Gạch đất và xô bồ, nếu có cũng chỉ là chuyện của hàng xóm bên cạnh. Giống như thế hệ cha mẹ, tuổi thơ của người Millennials không thể nói là cô đơn.
Và rồi Internet xuất hiện.
Thấm thoắt đã 25 năm kể từ khi chính phủ phê duyệt Internet cho hoạt động vào năm 1997. Internet thực sự đã thay đổi mọi khía cạnh của cuộc sống con người. Những điều tuyệt vời mà nó mang lại không thể phủ nhận: mạnh mẽ hơn, nhanh chóng hơn, tiện lợi hơn - một cuộc cách mạng thực sự. Cuộc sống trước và sau Internet hoàn toàn khác biệt, như chúng ta đã chứng kiến. Thế hệ Z (sinh sau năm 1995) có cơ hội tận hưởng sự tiện nghi đó và trải qua tất cả những thay đổi mạnh mẽ trong thời đại toàn cầu hóa. Dường như mỗi ngày lại có một ý tưởng mới được đề xuất, một start-up mới ra đời để giải quyết một vấn đề nào đó, và tất cả được thực hiện thông qua mạng lưới dữ liệu khổng lồ. Kết nối, kết nối và kết nối. Chưa bao giờ trong lịch sử, các quốc gia lại gần nhau đến vậy, mang lại cơ hội cho ai có khả năng thay đổi cả thế giới nếu biết cách làm.
Và rồi giữa bể trời kết nối đó, xuất hiện căn bệnh mới của xã hội: căn bệnh cô đơn, như đã đề cập ở đầu bài. Điều đáng ngạc nhiên là mối quan hệ càng mở rộng, con người lại cảm thấy cô đơn hơn. Đó là lý do tại sao ngày xưa thế hệ của cha mẹ và thời kỳ đầu của Millennials ít gặp cô đơn hơn, vì họ ít mở rộng mối quan hệ và không có nhu cầu.
Truyền thông hiện đại đã tạo ra hình ảnh hoàn hảo của những người nổi tiếng. Điều này thúc đẩy mong muốn trong phần còn lại của dân số muốn trở nên hoàn hảo như họ. Trong thời đại này, ai cũng có thể trở thành người nổi tiếng nếu biết cách sử dụng Youtube và mạng xã hội. Công nghệ đã chạm đến nhu cầu cảm thấy quan trọng nhất của con người. Ai không muốn được chú ý đến? Mỗi like, mỗi follow khiến mỗi người cảm thấy vui vẻ, vì họ cảm thấy được quan tâm, dù rằng đó chỉ là ảo. Số lượng bạn trên Facebook trung bình đã lên đến 2000-3000 người, nhưng số lượng bạn thực sự chỉ có thể đếm trên đầu ngón tay. Nếu người trẻ có nhiều bạn như vậy, tỷ lệ tự tử có lẽ đã không tăng lên như hiện nay…
Nổi tiếng hơn, độc đáo hơn, và rắc rối hơn.
Hiện nay, các tập đoàn công nghệ lớn nhất thế giới - Facebook, Twitter, Tiktok - đang xây dựng Metaverse, tạo ra một thế giới chạy đua với hình ảnh. Xu hướng số hoá không thể đảo ngược. Với tốc độ này, tỷ lệ người cắm mặt vào thế giới ảo sẽ ngày càng tăng, gây ra hàng loạt vấn đề sức khỏe như bệnh béo phì, tim mạch, ung thư,… kể từ bình minh của thời đại Internet.
Quá ồn ào, quá nhiều thông tin, và quá nhiều phán xét. Người trẻ bị choáng ngợp bởi dòng chảy thông tin không ngừng nghỉ mỗi giây, mỗi giờ, mỗi ngày. Hết scandal của ca sĩ này lại đến drama của diễn viên kia. Người này bị đổ lỗi, người kia bị nghiệp quật. Mọi người bỗng dưng trở thành những Người phán xử, với các phiên tòa tí hon chạy khắp nơi trên Internet. “Người tiếp theo!” – các vị quan tòa với ảnh đại diện chó Shiba nói.
Người trẻ cô đơn, vì họ đang mong đợi sự quan tâm và yêu thương từ những người xa lạ trên mạng xã hội, nhưng lại quên mất việc yêu thương chính bản thân mình. Thế hệ cha mẹ và anh chị thì khó rồi, trừ những ai may mắn sinh ra trong gia đình có tư duy hiện đại. Thời đại họ lớn lên khác người trẻ, họ không giỏi lắng nghe và chia sẻ các vấn đề tâm lý với người trẻ vì bản thân họ cũng chưa từng trải qua điều đó. Đó chỉ là “nhu cầu xa xỉ của thế kỷ 21” – theo góc nhìn của các bậc tiền bối. Như nhà văn Mỹ G. Michael Hopf từng nói: “Thời kỳ khó khăn tạo nên những con người mạnh mẽ. Con người mạnh mẽ tạo ra thời kỳ thịnh vượng. Thời kỳ thịnh vượng tạo nên những con người yếu đuối. Và, con người yếu đuối tạo ra thời kỳ khó khăn.” Cuộc sống này, tự nó, là một vòng tuần hoàn.
Mọi người thường nghĩ rằng thiên đường là nơi tràn ngập ánh sáng và nhiều mây. Với tác giả, thiên đường đẹp nhất chỉ đơn giản là một cái cây to đứng giữa đồi cỏ xanh tươi, nơi ta có thể ngồi dưới gốc cây ngắm trời, ngắm mây, và tận hưởng làn gió mát dịu thổi qua da. Rồi chợp mắt và ngủ một giấc thật ngon dưới bóng râm.