Luyện từ và câu lớp 4: Dấu gạch ngang trang 15 Cánh Diều

1. Dấu gạch ngang là gì? Công dụng của dấu gạch ngang

Dấu gạch ngang là gì?

- Dấu gạch ngang, ký hiệu ( - ), là một dấu câu trong Tiếng Việt với nhiều công dụng quan trọng.

- Công dụng của dấu gạch ngang: Dấu gạch ngang ( - ) được sử dụng để chỉ định:

Điểm bắt đầu của lời nói trong các đoạn hội thoại.

- Ví dụ: Dấu gạch ngang được dùng để chỉ điểm bắt đầu của lời nói nhân vật trong các đoạn hội thoại.

Khi tôi lại gần, ông hỏi tôi:

- Cháu là con của ai?

- Dạ ông, cháu là con của ông Thư.

Phần giải thích thêm.

- Ví dụ: Dấu gạch ngang được dùng để chỉ phần giải thích thêm.

Một đêm, Pa-xcan trở về muộn, thấy bố mình - một nhân viên tài chính - vẫn đang chăm chú làm việc. Anh lặng lẽ lại gần. Ông bố vẫn mải mê với những con số: Ông đang kiểm tra sổ sách.

Các mục trong một danh sách liệt kê.

Ví dụ: Dấu gạch ngang dùng để phân tách các ý trong một đoạn liệt kê.

Để kéo dài tuổi thọ của quạt điện, bạn nên thực hiện các bước sau đây:

- Trước khi bật quạt, hãy đảm bảo quạt được đặt trên mặt phẳng vững chắc để chân quạt tiếp xúc đều với mặt nền.

- Khi quạt đã được kết nối với điện, tránh để cánh quạt bị cản trở, vì nếu cánh quạt không quay được, cuộn dây bên trong có thể bị quá nhiệt và hỏng.

- Mỗi năm, nên tra dầu mỡ vào ổ trục và bộ phận điều khiển hướng của quạt, nhưng không nên sử dụng quá nhiều dầu mỡ để tránh tình trạng dầu chảy vào bên trong và gây hư hỏng dây quạt.

- Khi không sử dụng, hãy bảo quản quạt ở nơi khô ráo, mát mẻ và sạch sẽ, tránh bụi bặm.

So sánh giữa dấu gạch ngang và dấu gạch nối:

Dấu gạch nối không được coi là dấu câu. Nó chỉ được dùng để kết nối các âm tiết trong những từ mượn có nhiều âm tiết. Về kích thước, dấu gạch nối ngắn hơn dấu gạch ngang.

Dấu gạch ngang là một dấu câu trong tiếng Việt, được sử dụng để:

+ Đánh dấu các phần chú thích hoặc giải thích trong câu;

+ Đánh dấu các câu nói trực tiếp của nhân vật hoặc dùng trong liệt kê;

+ Kết nối các từ trong một liên danh.

Ví dụ:

+ Dấu gạch ngang:

Âm thanh rì rào không ngớt từ những khu rừng xanh quanh năm, cộng với tiếng sóng vỗ từ biển Đông và vịnh Thái Lan liên tục vang vọng trong làn gió mặn - âm thanh đơn điệu ấy như một bản nhạc ru ngủ thính giác, khiến cho thị giác con người dần mờ nhạt trước cảnh vật một màu xanh tĩnh lặng.

(Đoàn Giỏi)

+ Dấu gạch nối:

Nhà thám hiểm Hao-ớt Lim-be, trưởng nhóm thám hiểm của Hội Địa lý Hoàng gia Anh, sau chuyến khảo sát động Phong Nha đã phát biểu: 'Dựa trên mười sáu năm kinh nghiệm thám hiểm hang động với tổ chức nghiên cứu hang động hàng đầu của Hoàng gia Anh, tôi hoàn toàn tin tưởng rằng Phong Nha là hang động dài nhất và đẹp nhất trên thế giới.'

(Trần Hoàng)

2. Bài tập minh họa về dấu gạch ngang

Bài 1. Hãy viết một đoạn văn mô tả cuộc trò chuyện giữa bố hoặc mẹ với bạn về tình hình học tập của bạn trong tuần qua, trong đó sử dụng dấu gạch ngang để phân cách các câu đối thoại và đánh dấu phần giải thích.

Gợi ý:

Hãy dành thời gian suy nghĩ để hoàn thành bài tập của bạn.

Trả lời:

Ví dụ tham khảo: Vào sáng chủ nhật, mẹ em đã gọi em lại và hỏi về kết quả học tập của em trong tuần vừa qua.

Mẹ em hỏi:

- Tuần vừa qua, kết quả học tập của con ra sao?

- Con vẫn học tốt lắm mẹ ơi!

- Có môn nào con bị giảm điểm không?

- Thưa mẹ, không có. Con đều đạt điểm 9 hoặc 10, từ các bài kiểm tra miệng đến bài kiểm tra viết.

- Vậy là tốt rồi, nhưng con đừng bao giờ tự mãn. Luôn luôn phải chăm chỉ và nỗ lực, vì sự chăm chỉ và nỗ lực là phẩm chất quan trọng nhất mà mỗi học sinh cần có.

- Vâng, mẹ ạ.

Bài 2. Ghi các câu chứa dấu gạch ngang trong mẩu chuyện Quà tặng cha (Sách Tiếng Việt 4, tập hai, trang 46) vào cột A và nêu tác dụng của từng dấu ở cột B.

Mỗi khi Pa-xcan về khuya, thấy bố mình – một viên chức tài chính – vẫn mải miết trước bàn làm việc. Anh lén lút lại gần. Ông bố vẫn say sưa với những con số: Ông đang phải kiểm tra sổ sách.

“Những dãy số cộng hàng ngàn con số, công việc thật nhàm chán!” - Pa-xcan nghĩ thầm. Trong đầu anh bỗng hiện lên một ý tưởng. Anh lặng lẽ trở về phòng và vẽ một sơ đồ gì đó lên giấy.

Mười ngày sau, ông bố vô cùng bất ngờ khi thấy con đặt một vật lạ trước bàn làm việc của mình.

- Con hy vọng món quà nhỏ này sẽ giúp bố giảm bớt cơn đau đầu vì những phép toán - Pa-xcan nói.

Thì ra đó là một chiếc máy tính cộng trừ mà Pa-xcan đã dành toàn bộ tâm huyết để chế tạo. Đây chính là chiếc máy tính đầu tiên trên thế giới, tổ tiên của các máy tính điện tử hiện đại.

Theo Lê Nguyên Long, Phạm Ngọc Toàn

Trả lời:

Bài 3. Điền dấu câu phù hợp vào đoạn văn dưới đây

Tuần trước, vào một buổi tối, hai người bạn học cũ đã đến thăm tôi: Châu, một họa sĩ, và Hiền, kỹ sư ở một nhà máy cơ khí. Châu hỏi tôi: “Cậu có nhớ thầy Bản không?” Tôi đáp: “Nhớ chứ! Thầy Bản đã dạy chúng ta môn vẽ khi còn nhỏ, phải không?”

Trả lời:

“Tuần trước, vào một buổi tối, hai người bạn học cũ đến thăm tôi: Châu - họa sĩ và Hiền - kỹ sư tại một nhà máy cơ khí. Châu hỏi tôi:

- Cậu có nhớ thầy Bản không?

- Nhớ chứ! Thầy Bản là người đã dạy chúng ta môn vẽ hồi còn bé, phải không?”

3. Ôn tập từ vựng và câu cho lớp 4: Dấu gạch ngang trang 15 Cánh Diều

Đánh giá

Câu hỏi trang 15 sách giáo khoa Tiếng Việt lớp 4 Tập 1: Dấu gạch ngang trong bảng sau được sử dụng để làm gì?

NHÂN VẬT TRONG CÁC CÂU CHUYỆN VÀ BÀI THƠ ĐÃ ĐƯỢC HỌC

- Nhân vật nhỏ tuổi trong bài thơ Tuổi Ngựa.

- Hồng trong câu chuyện Làm chị.

- Nhân vật nhỏ tuổi trong câu chuyện Cái răng khểnh.

- Minh trong câu chuyện Vệt phấn trên mặt bàn.

- Nhân vật nhỏ tuổi trong câu chuyện Những vết đinh.

Trả lời:

Dấu gạch ngang trong bảng dưới đây được sử dụng để phân biệt các mục trong một danh sách các nhân vật từ những câu chuyện và bài thơ đã học.

Bài học

Dấu gạch ngang được dùng để phân chia các ý trong một danh sách liệt kê.

Luyện tập

Câu 1 trang 16 sách Tiếng Việt lớp 4 Tập 1:

Hãy viết lại đoạn văn dưới đây, sử dụng dấu gạch ngang để phân tách các ý.

Trẻ em có trách nhiệm như sau: yêu thương, tôn trọng và hiếu thảo với ông bà, cha mẹ; tôn trọng thầy cô giáo; lễ phép với người lớn tuổi; chăm sóc em nhỏ; đoàn kết với bạn bè; hỗ trợ người già yếu, người khuyết tật, và những người gặp khó khăn.

Đáp án: Trẻ em có trách nhiệm như sau:

- Yêu thương, tôn trọng và hiếu thảo với ông bà, cha mẹ;

- Tôn trọng thầy cô giáo; cư xử lễ phép với người lớn tuổi;

- Yêu thương em nhỏ; giữ tình đoàn kết với bạn bè;

- Hỗ trợ người già, người khuyết tật, những người tàn tật, và những ai đang gặp khó khăn.

Câu 2 trang 16 sách Tiếng Việt lớp 4 Tập 1:

Viết một đoạn văn ngắn miêu tả những phẩm chất tốt của bạn, trong đó cần sử dụng dấu gạch ngang để phân chia các ý.

Trả lời:

Tôi là học sinh lớp 4. Cả ở nhà và trường học, cha mẹ và thầy cô luôn truyền dạy cho tôi những bài học quý báu. Nhờ đó, tôi trở thành một học trò chăm ngoan và giỏi giang:

- Yêu thương, tôn trọng và hiếu thảo với ông bà, cha mẹ;

- Tôn trọng thầy cô giáo; cư xử lễ phép với người lớn tuổi;

- Yêu quý em nhỏ; duy trì tình đoàn kết với bạn bè;

- Hỗ trợ người cao tuổi, người khuyết tật, người gặp khó khăn hoặc những ai đang cần giúp đỡ.