Ly Cơ

Ly Cơ (chữ Hán: 驪姬; khoảng 651 TCN), còn gọi là Lệ Cơ (麗姬), là một trong những người yêu của vua Tấn Hiến Công trong thời kỳ Xuân Thu của lịch sử Trung Quốc.

Nàng bị xem là người đẹp mang đến tai họa (紅顏禍始) và được cho là nguyên nhân của cuộc tranh chấp quyền lực tại nước Tấn sau khi Hiến Công qua đời, gọi là Ly Cơ chi loạn (驪姬之亂). Cùng với Muội Hỉ, Đát Kỷ và Bao Tự, nàng được biết đến với cái tên Tứ đại yêu cơ (四大妖姬), tức những người phụ nữ đẹp mê hoặc các vua chúa, khiến cho các triều đại Tiên Tần bị sụp đổ.

Tiểu sử

Ly Cơ là công chúa của nước Ly Nhung (驪戎國). Vào năm 672 TCN, vua Tấn Hiến Công đã tấn công nước Ly Nhung. Quốc chúa nước này đã dâng hiến hai con gái là Ly Cơ và em gái Thiếu Cơ (少姬) để hòa giải. Ly Cơ xinh đẹp quyến rũ, được Hiến Công yêu thích và thường xuyên đưa nàng tham gia vào công việc triều chính. Sau hơn một năm, Ly Cơ sinh con trai tên là Cơ Hề Tề, còn Thiếu Cơ cũng sinh con trai tên là Cơ Trác Tử.

Tấn Hiến Công có nhiều con trai trưởng thành, trong số đó có ba người nổi bật về tài năng và phẩm hạnh là Thái tử Cơ Thân Sinh, Công tử Cơ Trùng Nhĩ, và Cơ Di Ngô. Vì yêu Ly Cơ, Tấn Hiến Công muốn phế truất Thân Sinh để lập Hề Tề làm Thái tử, nhưng Thân Sinh là con trai đích nên được các đại thần ủng hộ nhiệt tình. Để giành quyền Thái tử cho con mình, Ly Cơ đã bịa đặt chuyện Thân Sinh có ý xâm phạm, thậm chí xúc phạm vua cha. Mặc dù Hiến Công nghi ngờ, nhưng chưa hoàn toàn tin tưởng. Ly Cơ đã bày ra một mưu kế, dùng mật bôi vào hoa để thu hút ong bướm. Khi gặp Thân Sinh trong vườn hoa, Ly Cơ giả vờ hoảng sợ và yêu cầu Thân Sinh giúp đuổi ong, khiến Hiến Công tưởng Thân Sinh có ý đồ xâm phạm, dù vậy các quan lại đã khuyên can và Hiến Công đành phải kiềm chế cơn giận. Từ đó, vua càng có ý định phế truất Thái tử.

Vào năm 655 TCN, Ly Cơ nói với Thân Sinh rằng Hiến Công mơ thấy mẹ của Thân Sinh là Tề Khương và khuyên ông tổ chức lễ cúng mẹ. Thân Sinh đã làm lễ và gửi thịt cúng cho Hiến Công. Khi thịt đến tay, Hiến Công đang đi săn, Ly Cơ đã lén bỏ thuốc độc vào thịt. Khi Hiến Công chuẩn bị ăn, Ly Cơ khuyên ông thử trước. Hiến Công đã cho chó và một quan nhỏ ăn thử. Cả chó và quan nhỏ đều chết, khiến Hiến Công tức giận và ra lệnh bắt giam Thân Sinh.

Nhận thấy cha không dung, Thân Sinh bỏ trốn đến Tân Thành. Tấn Hiến Công ra lệnh xử án Thái phó của Thái tử là Đỗ Nguyên Khoản (杜原款). Thân Sinh biết mình bị truy nã, tự sát tại Tân Thành. Hiến Công chính thức lập Hề Tề làm Thế tử.

Thị sát

Trong thời gian trị vì, Tấn Hiến Công rất yêu thích âm nhạc và đặc biệt trọng dụng một người tài năng ca hát tên là Ưu Thi. Ưu Thi không chỉ hát hay mà còn có ngoại hình nổi bật, khiến Ly Cơ mê đắm và lén lút có quan hệ với Ưu Thi. Ly Cơ và Ưu Thi thường biểu diễn trước mặt vua, khiến Hiến Công càng thêm ưa chuộng và quyết định lập Hề Tề làm người thừa kế. Năm 651 TCN, khi Hề Tề 15 tuổi, Tấn Hiến Công qua đời. Trước khi mất, Hiến Công đã giao phó Hề Tề cho Tuân Tức. Hề Tề trở thành Quốc chủ mới của nước Tấn, nhưng các đại thần thuộc phe của các công tử Thân Sinh, Trùng Nhĩ, và Di Ngô không đồng tình với sự đăng quang của Hề Tề.

Khi chưa kịp chôn cất Hiến Công, Hề Tề vẫn mặc tang phục để trông coi thi hài của cha. Vào tháng 10 cùng năm, đại phu Lý Khắc đã tấn công vào nhà tang lễ và giết chết Hề Tề. Ly Cơ nghe tin đã chạy vào vườn hoa và tự vẫn bằng cách nhảy xuống giếng. Lý Khắc đã cho vớt xác của Ly Cơ lên và xẻ thịt thành từng miếng nhỏ rồi vứt đi.

• Cơ Thân Sinh
• Tấn Hiến Công
• Tấn Hề Tề
• Tấn Trác Tử

• Sử ký Tư Mã Thiên, thiên:
  • Tấn thế gia

Chú thích