Lý do, dấu hiệu và biến chứng của tình trạng mở van hai lá

1. Nguyên nhân nào dẫn đến mở van hai lá?

Van hai lá kết nối tâm nhĩ trái với tâm thất phải, giúp máu chảy một chiều từ tâm nhĩ xuống tâm thất. Mở van hai lá là tình trạng máu chảy từ tâm thất về tâm nhĩ trong suốt quá trình tâm thu. Nguyên nhân của mở van hai lá có thể là vấn đề cấu trúc bẩm sinh hoặc phát triển từ các bệnh lý tim mạch, tổn thương khác. Những bệnh nhân có khuyết điểm mở van hai lá bẩm sinh không thể tránh khỏi, việc can thiệp điều trị kịp thời là rất quan trọng.

Tình trạng mở van hai lá dẫn đến sự phản xạ ngược của máu về buồng tim sau khi được bơm ra ngoài

Các nguyên nhân gây ra tình trạng hở van 2 lá có thể là:

Bệnh lý của lá van

• Di chứng thấp tim: xơ hóa, dày, vôi, co rút lá van.

• Thoái hóa nhầy: thường đi kèm với van di động quá mức (võng, sa van)

• Viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn (VNTMNK) gây thủng lá van, co rút lá van.

• Phình lá van do dòng hở van động mạch chủ (do VNTMNK) tác động lên van 2 lá.

• Thoái hóa xơ vữa

• Bẩm sinh:

- Chia cắt van 2 lá: đơn giản hoặc kết hợp (mở thông nhĩ thất)

- Van 2 lá có hai lỗ van.

• Bệnh phì đại cơ tim: van 2 lá di chuyển ra phía trước trong giai đoạn tâm thu.

Bệnh lý của vòng van 2 lá

• Giãn vòng van: sự giãn nở của thất trái do bệnh phì đại cơ tim, thiếu máu cục bộ của tim, hoặc tăng huyết áp.

• Vôi hóa vòng van:

• Thoái hóa ở người cao tuổi, do tăng huyết áp, tiểu đường, hoặc suy thận.

• Do bệnh tim thấp, hội chứng Marfan, hoặc hội chứng Hurler.

Bệnh lý của dây chằng

• Thoái hóa nhầy gây ra sự gãy dây chằng.

• Di chứng thấp tim: làm dày, dính, và vôi hóa dây chằng.

Bệnh lý của cột cơ

• Nhồi máu cơ tim dẫn đến sự gãy cột cơ nhú.

• Rối loạn hoạt động cơ nhú:

• Thiếu máu cơ tim.

• Bệnh lý nhiễm trùng sâu của cơ tim: amyloid, sarcoid.

Khuyết tật bẩm sinh: như biến dạng, hoặc hình dáng van không đúng.

Tình trạng hở van hai lá có thể phát triển từ các bệnh lý trong tim

2. Phát hiện dấu hiệu và tiến triển của bệnh hở van hai lá

Hầu hết bệnh nhân mắc phải hở van hai lá ở mức độ nhẹ hoặc ở giai đoạn ban đầu của bệnh không có triệu chứng rõ ràng, thậm chí không có triệu chứng bất thường. Cũng do nguyên nhân này mà bệnh hở van hai lá thường tiến triển một cách âm thầm, chỉ khi gây ra suy tim trái, rối loạn nhịp tim, hoặc tăng áp lực động mạch phổi thì bệnh mới nặng trọng. 

Triệu chứng cũng trở nên rõ ràng hơn, ảnh hưởng lớn đến sức khỏe như: 

• Khó thở khi vận động hoặc nằm. Cơn khó thở tăng mạnh vào ban đêm.

• Mệt mỏi, đặc biệt khi hoạt động liên tục.

• Ho khan, ho kéo dài liên tục.

• Đầu gối hoặc bàn chân bị sưng phình.

• Đi tiểu nhiều vào ban đêm.

• Tim đập nhanh, cảm giác trống trải ở ngực, lo lắng. 

Cụ thể, dấu hiệu của bệnh hở van hai lá theo các giai đoạn phát triển như sau:

Hở van 2 lá ở cấp độ 1/4

Đây là cấp độ hở van hai lá nhẹ nhất, bệnh nhân thường không có triệu chứng bất thường gì. Loại hở van sinh lý này thường không cần điều trị, đa số bệnh nhân được theo dõi và thay đổi lối sống để ngăn chặn sự tiến triển của bệnh. Đôi khi có thể xuất hiện khó thở, mệt mỏi, đau ngực và cần dùng thuốc để kiểm soát,...

Bệnh hở van hai lá ở cấp độ 1/4 thường không gây ra bất kỳ triệu chứng nào

Tình trạng hở van 2 lá ở cấp độ 2/4

Ở mức độ này, hiếm khi cần phải thay van nhưng bệnh có khả năng tiến triển sang trạng thái nghiêm trọng hơn. Nếu hở van 2 lá ở mức độ 2/4 kết hợp với hở van 3 lá hoặc tăng huyết áp, bệnh mạch vành,... thì tình trạng sẽ trở nên nguy hiểm hơn và yêu cầu điều trị tích cực.

Bệnh hở van 2 lá ở cấp độ 3/4

Đây là mức độ nặng của bệnh, triệu chứng thường xuyên xuất hiện và đặc trưng như: đau ngực, khó thở, mệt mỏi, cảm giác trống trải ở ngực, ho khan,… và người bệnh cần phải nhập viện thường xuyên hơn và có thể phải thay van tim vào thời điểm này.

Hỏng van 2 lá cấp độ 4/4

Đây là tình trạng nghiêm trọng nhất của bệnh, có nguy cơ tử vong cao do hỏng van hai lá dẫn đến biến chứng phù phổi cấp, rối loạn nhịp tim, suy tim, xuất hiện cơn hen tim cấp tính. Để cứu sống, bệnh nhân cần phải được điều trị tích cực và thay van tim ngay.

Hỏng van 2 lá cấp độ 4/4 có thể nguy hiểm đến tính mạng

Do đó, mức độ hỏng van càng cao thì triệu chứng bệnh càng rõ ràng, hầu hết các trường hợp hỏng van này không thể phục hồi, buộc phải thay van nếu tim không thể hoạt động bù trừ tốt được nữa.

3. Biến chứng và cách phòng tránh biến chứng ở bệnh hỏng van hai lá

Vì triệu chứng ở giai đoạn đầu ít hiển thị nên bệnh nhân hỏng van hai lá thường chỉ phát hiện khi bệnh đã nặng. Lúc này, các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra bất cứ lúc nào, đe dọa đến sức khỏe và tính mạng của bệnh nhân. Trong đó, 3 biến chứng nguy hiểm nhất của hỏng van hai lá bao gồm:

Run rẩy nhĩ

Bệnh hỏng van hai lá khiến cho máu bị ứ lại một phần trong buồng tâm nhĩ trái, tình trạng này kéo dài với mức độ ứ máu lớn sẽ dần gây giãn buồng tim. Kết quả là những rối loạn nhịp tim bất thường, tim đập nhanh và hỗn loạn trong các cơn rung nhĩ. Run rẩy nhĩ rất nguy hiểm vì nhịp tim không ổn định làm tăng nguy cơ ngừng tim, hình thành cục máu đông di chuyển. Nếu cục máu đông này tắc nghẽn ở động mạch vành sẽ dẫn đến nhồi máu cơ tim, nếu di trú lên não dễ dẫn tới đột quỵ.

Suy tim

Suy tim là biến chứng ẩn sau mà bệnh nhân hỏng van hai lá phải đối mặt. Nguyên nhân là do hỏng van 2 lá khiến tim phải hoạt động nhiều hơn, dẫn đến cơ tim dày lên, buồng tim giãn và dẫn đến suy tim nhanh chóng.

Tăng áp động mạch phổi

Van động mạch phổi nằm giữa động mạch chủ và tâm thất trái, thực hiện việc kiểm soát dòng máu bơm ra khỏi tim. Khi hỏng van động mạch chủ, máu sau khi bị bơm ra ngoài khỏi tim có thể trào ngược trở lại, tình trạng hỏng van vàng nhiều thì lượng máu trào ngược càng lớn. Tăng áp động mạch phổi là biến chứng có mức độ nguy hiểm cao.

Tăng áp động mạch phổi là biến chứng nguy hiểm của hỏng van hai lá

Phát hiện kịp thời và điều trị tích cực khi hỏng van hai lá chưa gây biến chứng là biện pháp tốt nhất để giảm thiểu nguy cơ, kéo dài tuổi thọ và chức năng của tim. Bệnh nhân cần tuân thủ đúng phác đồ điều trị, duy trì chế độ ăn uống và nghỉ ngơi khoa học, ưu tiên thực phẩm tốt cho tim, tăng cường chức năng tim để giảm thiểu nguy cơ biến chứng.

Ngoài ra, bệnh nhân hỏng van hai lá cần thường xuyên kiểm tra sức khỏe, theo dõi tiến triển của bệnh. Trong trường hợp cần thiết, bệnh nhân sẽ phải thay van hai lá bị hỏng để ngăn ngừa biến chứng.