Một năm chỉ có vài ngày Tết, nhưng chớp mắt đã hết 3, 4 mùng. Hẳn rất nhiều người đã tự hỏi rằng 'sao Tết năm nay lại đến và đi nhanh quá vậy!'.
Nhà khoa học thiên tài Albert Einstein từng nói rằng, thời gian là tương đối. Không phải lúc nào thời gian cũng trôi đi với cùng một tốc độ. Mặc dù mỗi giờ luôn có đúng 60 phút, nhưng cách chúng ta cảm nhận về thời gian có thể khác nhau.
Có một sự thật rằng thời gian có vẻ trôi đi rất chậm chờ khi chúng ta đang mong đợi điều gì đó... Tuy nhiên, thời gian lại trôi đi vô cùng nhanh chóng trong những khoảnh khắc vui vẻ và hạnh phúc. Không ít người đã ngỡ ngàng, ngơ ngác, chỉ cần lơ một chút là đã kết thúc Tết rồi!
Thực ra, có một giải thích khoa học cho hiện tượng này.
Chậm và nhanh: Cách bộ não của chúng ta đánh giá thời gian
Theo Tiến sĩ Marc Wittmann, từ Viện Tâm lý và Sức khỏe Tâm thần ở Freiburg (Đức), đã thực hiện một thí nghiệm, trong đó người tham gia sẽ nằm trong máy quét fMRI và được yêu cầu đánh giá cảm nhận về khoảng thời gian 18 giây.

Ông đã phát hiện ra rằng những người có nhiều hoạt động hơn trong một phần của não, được gọi là vỏ não trong, có thể đưa ra những phán đoán chính xác hơn về thời gian. 'Vỏ não trong đóng vai trò quan trọng trong việc tích hợp các tín hiệu từ khắp cơ thể và giúp chúng ta 'cảm nhận' về thời gian trôi qua', Tiến sĩ Wittmann nói.
'Chúng ta cảm nhận độ dài của thời gian dựa trên cảm giác cá nhân. Khi không làm gì cả, chúng ta ít bị phân tâm và nhạy cảm hơn khi cảm nhận thời gian trôi qua. Trong những lúc buồn chán, do chúng ta cảm nhận cảm xúc của chính mình quá nhiều, thời gian trôi qua cũng trở nên dài hơn', Tiến sĩ Wittmann giải thích.
Một ví dụ khác về cách chúng ta cảm nhận thời gian khi chờ đợi. Hầu hết chúng ta có thể cảm nhận thời gian trôi qua chậm lại khi phải chờ đợi điều gì đó.
Theo nhà thần kinh học nhận thức Muireann Irish từ Đại học Sydney, các nghiên cứu chỉ ra rằng điều này đặc biệt xảy ra khi chúng ta đang mong đợi một điều gì đó. Hãy tưởng tượng khi một đứa trẻ liên tục hỏi, 'Chúng ta đã đến chưa?' hoặc, 'Bao lâu nữa con mới có thể mở quà Giáng sinh của mình?'.
'Nếu chúng ta đang mong đợi một điều gì đó… thời gian có thể kéo dài và bạn thực sự cảm thấy nó trôi qua thật chậm,' Tiến sĩ Irish nói. 'Thậm chí thời gian còn kéo dài hơn nếu bạn là người nóng nảy, nôn nóng và dễ tức giận khi không đạt được điều mình muốn ngay lập tức.'
Trong một nghiên cứu của Marc Wittmann, những người buộc phải ngồi trong phòng mà không làm gì trong 7,5 phút có những cảm nhận khác nhau về thời gian. Một số người nói rằng họ cảm giác như chỉ mới hai phút rưỡi, trong khi những người nóng nảy nhất thì như là đã 20 phút. Do đó, không chỉ các yếu tố bên ngoài mà tính cách của chúng ta cũng ảnh hưởng đến nhận thức về thời gian.

Mặc dù thời gian có thể kéo dài đến lạ kỳ, nhưng cũng có thể trôi đi nhanh chóng khi bạn không để ý, đặc biệt là khi bạn đang vui vẻ. 'Điều này là do chúng ta chỉ tập trung một cách cố ý vào điều gì đó', Tiến sĩ Irish phân tích.
Khi chúng ta tập trung vào những điều vui vẻ, chúng ta thường ít chú ý đến thời gian trôi qua, điều này khiến nó dường như trôi nhanh hơn. Tương tự, khi bạn bận rộn.
'Nếu chúng ta làm nhiều việc cùng một lúc và rất bận rộn, một ngày có thể trôi qua cực kỳ nhanh chóng và chúng ta không biết mất thời gian đó đi đâu', bà chia sẻ.
Ý kiến này cũng được Tiến sĩ Wittmann đồng ý. Theo ông, đôi khi làm việc theo bản năng hoặc thói quen có thể làm cho thời gian trôi nhanh chóng đến mức chúng ta cảm thấy căng thẳng.
Càng lớn lên, chúng ta càng thấy thời gian trôi đi nhanh chóng
Vào những năm 1800, nhà triết học người Pháp Paul Janet đã đề xuất rằng chúng ta cảm nhận thời gian tương ứng với khoảng thời gian chúng ta đã trải qua.
Thuyết này diễn tả rằng độ dài cảm nhận về một khoảng thời gian tại một thời điểm nhất định trong cuộc đời con người tỉ lệ thuận với tổng thời gian của cuộc đời. Nói một cách đơn giản, khi con người già đi, mỗi khoảng thời gian sẽ trở nên nhỏ bé hơn trong toàn bộ cuộc đời của họ.

Khi chúng ta già đi, thời gian dường như trôi qua với tốc độ chóng mặt. Bạn sẽ ngạc nhiên khi nhận ra, chỉ cần lơ một chút là đã hết một năm rồi (Ảnh minh họa: Pexels)
Giả sử, khi bạn lên 10 tuổi, một năm được tính bằng 1/10 hoặc 10% cuộc đời của bạn. Nhưng khi bạn đạt 20 tuổi, một năm chỉ còn 1/20 hoặc 5% cuộc đời của bạn thôi.
Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Irish, các lý thuyết hiện nay cho thấy cách chúng ta nhìn nhận về thời gian dựa trên số lượng ký ức đáng nhớ trong cuộc đời.
Nhà thần kinh học David Eagleman giải thích rằng, khi một trải nghiệm lặp lại nhiều lần, các tế bào thần kinh sẽ ít được kích hoạt. Ngược lại, những ký ức về những trải nghiệm mới lạ và phong phú sẽ kích hoạt nhiều tế bào thần kinh hơn.
Cách chúng ta cảm nhận thời gian dựa vào số lượng ký ức đáng nhớ. Giai đoạn quan trọng của những trải nghiệm mới là thời thơ ấu. Ở đó, chúng ta trải qua những cuộc phiêu lưu sáng tạo hàng ngày. Mọi thứ đều mới mẻ và đáng khám phá.
Những kỷ niệm được tạo ra từ những trải nghiệm mới—và những cảm xúc gắn liền với chúng—sẽ kéo dài lâu dài hơn.
'Dù đó là một sự kiện đau lòng hay một khoảnh khắc lãng mạn, việc ghi nhận những ký ức là một phần không thể thiếu của bản sắc con người', Tiến sĩ Irish nhấn mạnh. 'Trong tuổi trẻ, chúng ta thường trải qua nhiều trải nghiệm đặc biệt hơn—ngày hẹn hò đầu tiên, lễ cưới, sinh con đầu lòng—nhưng khi già đi, chúng ta thường ổn định và ít có những trải nghiệm mới.'
Điều này ngụ ý rằng, khi chúng ta tích luỹ nhiều ký ức mới và trải qua nhiều trải nghiệm đa dạng, chúng ta sẽ cảm thấy như thời gian trở nên 'dãi dầu' hơn. Tuy nhiên, cuộc sống người trưởng thành thường lặp lại với công việc, gia đình, và nhiệm vụ hàng ngày. Do đó, những trải nghiệm mới trở nên hiếm hoi hơn và cảm giác thời gian trôi qua càng nhanh khi chúng ta già đi.