Mặc dù Trung Quốc có số lượng bằng sáng chế vượt qua 'tất cả các quốc gia cộng lại', nước này vẫn chưa vươn lên được vị trí số 1: Nguyên nhân là gì?

Theo bà Van Anh Le, Trung Quốc vẫn kém Mỹ về tầm ảnh hưởng và hiệu quả thực tế, bởi số lượng lớn không phải lúc nào cũng phản ánh sức mạnh thực sự.

Số lượng khổng lồ nhưng chất lượng vẫn là một dấu hỏi

Trung Quốc đã trở thành quốc gia dẫn đầu thế giới về số lượng bằng sáng chế AI tạo sinh, nhưng nước này đang gặp khó khăn trong việc chuyển đổi ý tưởng thành hiện thực vì nhiều nguyên nhân.

Tháng 7 vừa qua, cơ quan sở hữu trí tuệ của Liên Hợp Quốc cho biết Trung Quốc đã nộp hơn 38.000 bằng sáng chế AI tạo sinh trong suốt một thập kỷ qua, vượt xa tổng số của tất cả các quốc gia khác cộng lại.

Theo dữ liệu từ Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO), các công ty và tổ chức Trung Quốc như Tencent, Ping An Insurance, Baidu và Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc nằm trong top 10 các đơn vị sở hữu bằng sáng chế hàng đầu toàn cầu.

Trong top 10, Mỹ có bốn công ty, nhưng các tổ chức và viện nghiên cứu tại Thung lũng Silicon chỉ nộp 6.276 bằng sáng chế trong giai đoạn từ năm 2014 đến 2023. Hàn Quốc đứng thứ ba với 4.155 bằng sáng chế, Nhật Bản thứ tư với 3.409 và Ấn Độ thứ năm với 1.350 bằng sáng chế.

Theo bà Van Anh Le, phó giáo sư luật sở hữu trí tuệ tại Đại học Durham, mặc dù Trung Quốc có số lượng bằng sáng chế khổng lồ, quốc gia này vẫn thua Mỹ về ảnh hưởng và tác động thực tiễn. Số lượng bằng sáng chế không phải là yếu tố quyết định tất cả.

Bà Le cho biết, số lượng lớn bằng sáng chế thường bị hiểu nhầm là chỉ báo cho sự tiến bộ và đổi mới. Tuy nhiên, số lượng nhiều đôi khi bị ảnh hưởng bởi các yếu tố khác.

Bà cũng chỉ ra rằng bằng sáng chế có thể thúc đẩy đổi mới nhưng không đảm bảo thành công thương mại.

Mặc dù số lượng bằng sáng chế ít hơn, các nhà phát triển Mỹ vẫn dẫn đầu thị trường. Theo chỉ số AI năm 2024 của Đại học Stanford, Mỹ có 61 mô hình AI đáng chú ý, so với 21 mô hình từ Liên minh Châu Âu và 15 mô hình từ Trung Quốc.

Cuộc cách mạng AI gần đây bắt đầu với sự đột phá của Google vào năm 2017, với kiến trúc mạng nơ-ron làm nền tảng cho các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) như của OpenAI.

Sự ra mắt của vào năm 2022 được xem là một cột mốc quan trọng, được CEO của Nvidia, Jensen Huang, mô tả là 'khoảnh khắc iPhone' trong lĩnh vực AI tạo sinh, khi trí tuệ nhân tạo thu hút sự chú ý rộng rãi.

Dù đã có nhiều đối thủ cạnh tranh, bao gồm bot ERNIE của Baidu từ Trung Quốc, nhưng không có đối thủ nào đạt được thành công tương tự.

Chỉ là sáng chế trong nước

Việc cạnh tranh với nguồn lực và tài chính mạnh mẽ từ Thung lũng Silicon luôn là một thách thức, và tình hình càng trở nên khó khăn hơn kể từ năm 2022 khi Mỹ áp dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đối với công nghệ quan trọng như chip NVIDIA A100 – yếu tố then chốt thúc đẩy sự bùng nổ AI hiện tại.

'Dù Trung Quốc đứng đầu thế giới về số lượng bằng sáng chế AI tạo sinh, nhiều hơn Mỹ, nhưng phần lớn những sáng chế này không được chuyển hóa thành động lực thúc đẩy phát triển các mô hình AI cơ bản và LLM,' Alex He, thành viên cấp cao tại Trung tâm Đổi mới Quản trị Quốc tế (CIGI), cho biết với Al Jazeera.

'Điều này xuất phát từ việc Trung Quốc thiếu sức mạnh tính toán khổng lồ cần thiết, hàng tỷ và hàng nghìn tỷ tham số dữ liệu chất lượng cao để đào tạo các mô hình lớn, khiến họ không thể theo kịp công nghệ của mô hình như mà OpenAI đã phát triển,' ông nói thêm.

Các công ty như Intel và Nvidia đã điều chỉnh sản xuất chip để phù hợp với quy định của Mỹ cho thị trường Trung Quốc, nhưng các công ty Trung Quốc lại chuyển sang sử dụng chip Ascend sản xuất nội địa của Huawei.

Ngành công nghiệp AI tại Trung Quốc cũng đang tập trung vào thị trường nội địa nhiều hơn. Họ chỉ nộp 2.926 bằng sáng chế ra nước ngoài.

Các nhà phát triển GenAI hàng đầu của Trung Quốc như Tencent, Ping An Insurance, Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, Alibaba, Baidu và ByteDance chủ yếu tập trung vào thị trường trong nước như một phần của chiến lược kinh doanh.

Nhiều bằng sáng chế AI của Trung Quốc được phát triển chủ yếu để sử dụng trong nội bộ, như tối ưu hóa hoạt động của công ty hoặc cải thiện các ứng dụng hiện có.

Chỉ Baidu đang tập trung vào việc nghiên cứu và phát triển AI tiên tiến nhất, nhưng hiện tại, họ vẫn thiếu các chip AI cần thiết để đuổi kịp.

Chuyên gia Le giải thích rằng các nhà phát triển và nhà sáng chế có thể được khuyến khích nộp bằng sáng chế để nhận trợ cấp từ chính phủ, thăng chức cá nhân hoặc đạt chứng nhận 'doanh nghiệp công nghệ cao quốc gia' cho công ty, thay vì thật sự theo đuổi một sáng kiến cụ thể. Điều này dẫn đến sự gia tăng khổng lồ trong số lượng bằng sáng chế.