Malware là một loại phần mềm độc hại, có khả năng gây hại hoặc tạo ra mã độc trên máy tính của bạn. Đây thường là sản phẩm của các hacker, tin tặc nhằm phá hoại hoặc lấy trộm thông tin cá nhân của người dùng.
1. Malware là gì?
Malware (hay còn gọi là phần mềm độc hại) là thuật ngữ dùng để mô tả các chương trình hoặc mã độc có khả năng gây trở ngại cho hoạt động bình thường của hệ thống bằng cách xâm nhập, kiểm soát, hoặc làm hỏng hệ thống mạng, máy tính, máy tính bảng và các thiết bị di động,...
2. Cách nhận biết Malware
Khi bị nhiễm Malware, bạn có thể nhận dạng qua những dấu hiệu sau:
- Máy tính hoạt động chậm, hệ thống xử lý chậm chạp dù bạn đang sử dụng Internet hoặc các ứng dụng cục bộ.
- Bạn gặp phiền toái với quảng cáo pop-up, chính xác hơn là Adware.
- Hệ thống thường xuyên gặp sự cố, bị đóng băng hoặc hiện màn hình xanh (BSOD) (đối với Windows).
- Dung lượng ổ cứng giảm đột ngột.
- Hoạt động Internet của hệ thống tăng mạnh mẽ mà không rõ nguyên nhân.
Dấu hiệu của Malware
- Tài nguyên hệ thống tiêu thụ bất thường, quạt máy tính hoạt động liên tục.
- Trang chủ của trình duyệt mặc định bị thay đổi mà không được bạn cho phép. Các liên kết bạn nhấp vào sẽ đưa bạn đến các trang không mong muốn.
- Các thanh công cụ, tiện ích mở rộng hoặc plugin mới được thêm vào trình duyệt.
- Các chương trình chống virus ngừng hoạt động và không cập nhật được.
- Bạn nhận được thông báo đòi tiền chuộc từ Malware, nếu không dữ liệu của bạn sẽ bị xóa.
Dấu hiệu nhận biết Malware
3. Cơ chế hoạt động của Malware
Trong quá trình sử dụng Internet, những hành động sau có thể khiến bạn bị nhiễm Malware:
- Truy cập vào các trang web độc hại, tải trò chơi, file nhạc nhiễm Malware, cài đặt thanh công cụ/phần mềm từ nhà cung cấp không rõ, mở tệp đính kèm email độc hại (malspam) hoặc các dữ liệu tải xuống không được quét bởi phần mềm bảo mật.
- Tải nhầm các ứng dụng độc hại giả mạo dưới dạng các ứng dụng hợp pháp, thông báo cảnh báo khi cài đặt ứng dụng, đặc biệt khi ứng dụng yêu cầu quyền truy cập email hoặc thông tin cá nhân.
- Tải ứng dụng từ các nguồn không đáng tin cậy.
- Vô tình cài đặt các phần mềm bổ sung đi kèm với ứng dụng (potentially unwanted program) chứa Malware.
- Ngoài ra, việc không sử dụng các chương trình bảo mật cũng là nguyên nhân khiến Malware xâm nhập dễ dàng hơn.
4. Các loại Malware phổ biến
Virus
Loại chương trình này vô cùng nguy hiểm vì có khả năng lây lan ra khắp hệ thống phần mềm, gây thiệt hại phần cứng,… với tốc độ rất nhanh. Nếu không khắc phục kịp thời, mọi thông tin, dữ liệu, thậm chí là thiết bị đều có thể mất kiểm soát.
Worm
Hoặc được biết đến như con sâu, chương trình này nguy hiểm hơn cả virus. Worm có khả năng tự phát triển, hoạt động mà không phụ thuộc vào bất kỳ sự can thiệp, điều khiển nào từ con người. Thậm chí sau khi đã bị 'tiêu diệt', nó vẫn có thể tái tạo, hoạt động trở lại như bình thường. Nghe có vẻ giống với kiểu trí tuệ nhân tạo - AI.
Trojan
Một phần mềm được xây dựng như một ứng dụng chính thống, hợp pháp và đáng tin cậy. Nó được quảng cáo và có tính năng bảo vệ, giúp máy tính tránh khỏi sự xâm nhập, tấn công của Virus. Thực chất, Trojan giống như một cánh cổng mở ra và cho phép hàng triệu loại Virus khác nhau tấn công, gây hại cho máy tính. Mặc dù Trojan không sao chép dữ liệu nhưng lại có khả năng 'hủy diệt' rất đáng sợ.
Các Loại Malware Phổ Biến
Spyware
Spyware hoàn toàn không có chức năng phá hoại dữ liệu nhưng lại là chuyên gia theo dõi, sao chép và quan sát hoạt động của người dùng. Bất kỳ dữ liệu nào nhập, xuất ra từ thiết bị đều được Spyware ghi nhận, cung cấp lại cho những kẻ gian mà không ai hay biết.
Rootkit
Kể từ khi người dùng cài đặt phần mềm này vào thiết bị, Rootkit ngay lập tức tấn công và tước quyền quản trị. Khi này các tin tặc có thể tự do truy cập trái phép, vượt qua được bất kỳ 'bức tường bảo vệ' nào một cách dễ dàng. Đánh cắp dữ liệu, theo dõi hành vi người dùng một cách ẩn danh mà không có bất kỳ cảnh báo lỗi hệ thống nào diễn ra.
Ransomware
Ngăn bạn truy cập vào thiết bị và mã hóa dữ liệu, sau đó buộc bạn phải trả tiền chuộc để lấy lại chúng. Ransomware được xem là vũ khí của tội phạm mạng vì nó thường sử dụng các phương thức thanh toán nhanh chóng bằng tiền điện tử.
Ransomware
5. Cách phòng tránh Malware
- Bạn nên cảnh giác với các trang web có tên miền kết thúc bằng tập hợp các chữ cái riêng lẻ và có đuôi không giống như bình thường (.com, .vn hay .org,... ).
- Hãy lưu ý các dấu hiệu của Malware trên máy tính ngay từ đầu để ngăn chặn việc xâm nhập.
- Tránh nhấp vào các quảng cáo pop-up khi bạn duyệt web.
- Không mở các tập tin lạ được gửi kèm trong email.
- Tránh tải phần mềm, ứng dụng từ các trang web không tin cậy.
- Thường xuyên cập nhật hệ điều hành, ứng dụng và plugin.
- Chỉ tải các ứng dụng có lượt tải cao và được đánh giá cao từ Google Play hoặc Apple Store,...
- Không tải ứng dụng từ các nguồn không tin cậy, và nếu sử dụng thiết bị Android, hãy vào: Cài đặt > Bảo mật > Tắt ứng dụng không xác định để tránh cài đặt ứng dụng từ nguồn không đáng tin cậy.
- Tránh nhấp vào các liên kết không quen thuộc, không xác định trong email, văn bản và tin nhắn.
6. Cách nhận biết máy tính/website đã bị nhiễm Malware
- Các cửa sổ pop-up quảng cáo xuất hiện thường xuyên và không thể tắt
Đây là các quảng cáo xâm nhập vào máy tính, website dưới dạng banner quảng cáo, người dùng cố gắng tắt đi nhưng chúng vẫn hiển thị tiếp tục.
- Liên kết dẫn đến một trang web khác hoàn toàn
Nếu nhấp vào một liên kết mà dẫn bạn đến một trang web lạ hoặc không liên quan, hoặc rời khỏi trang web hiện tại, thì bạn đã hiểu rồi đấy.
- Website đột nhiên mất lượng truy cập
Nếu bất ngờ bạn phát hiện website của mình mất lượng truy cập đột ngột, có thể là do các công cụ tìm kiếm phát hiện ra website của bạn có mã độc và loại bỏ nó khỏi kết quả tìm kiếm, khiến khách hàng không thể tìm thấy và truy cập vào website của bạn nữa.
Dấu hiệu này cho thấy rằng chắc chắn là website hoặc máy tính của bạn gặp vấn đề.
- Xuất hiện comment, liên kết spam
Nếu đột nhiên trong các bài viết, tin tức trên website của bạn có những comment lạ hoặc liên kết không mong muốn, hoặc ngôn ngữ không phù hợp, có thể đó là do các chương trình spam link tự động từ Malware nhằm phá hoại và làm giảm chất lượng website của bạn!