Mãng xà

Mãng xà là một loài thủy quái dạng rồng trong truyền thuyết Á Đông.

Từ ngữ

Mãng xà có tên tiếng Trung: 蛟; Hán Việt: giao hoặc 蛟龍; Hán Việt: giao long.

Mãng xà là một cách phát âm khác của chữ '龍', cũng như rồng

Trong thần thoại các nước khác cũng xuất hiện những sinh vật tương tự như Tiamat, Leviathan, Hydra, Jörmungandr hay Yamata no Orochi.

Lịch sử

Mãng xà là tên gọi dân gian để chỉ một loài thủy quái – một sinh vật dữ tợn, có sức mạnh, sống dưới nước, thuộc lớp Bò sát với thân hình dài, có chân và vảy. Loài vật này có kích thước khổng lồ, có thể nuốt chửng bất cứ con vật nào – kể cả con người.

Cá sấu

Ngày xưa, mãng xà được cho là có hình dáng như một con rắn khổng lồ nhưng có 4 chân và mào, có lẽ chúng giống loài cá sấu khổng lồ thời cổ đại.

Theo truyền thuyết, người ta thường cho rằng mãng xà là một loài thủy quái rất dữ tợn. Dọc các sông lớn miền Bắc Bộ ngày xưa thường có đền thờ thần mãng xà mà sách chép là giao thần.

Sách Hoài Nam Tử, thiên 'Đạo ứng' chép rằng: 'Đất Kinh có người tên là Thứ Phi, được bảo kiếm ở đất Can Đội, khi đi về qua sông Giang (Dương Tử), đến giữa sông nổi sóng lớn, có hai con giao long vây lấy thuyền... Thứ Phi nhảy xuống sông đâm giao, chặt được đầu, người trong thuyền đều sống cả.' Sách Tiền Hán thư, 'Vũ Đế kỷ' chép rằng, vua Hán Vũ Đế từ sông Tam Dương đi thuyền ra sông Dương Tử, tự bắn được con giao long ở giữa sông.

Cao Dụ chú thích chữ giao long trong sách Hoài Nam Tử nói rằng: 'Da nó có từng hột (vẩy dày), người đời cho miệng nó là miệng gươm đao.' Nhan Sư Cổ chú thích chữ giao long trong Tiền Hán thư, dẫn lời Quách Phác nói rằng: 'Con giao hình như con rắn mà có bốn chân, cổ nhỏ... giống lớn to đến mấy ôm, sinh trứng to bằng một hai cái hộc, có thể nuốt người được.'

Cứ theo những câu chuyện về giao long ở sông Dương Tử mà sách xưa chép lại và hình dáng giao long theo mô tả của người xưa, chúng ta thấy rằng loài giao long đó chính là loài cá sấu lớn đời xưa có rất nhiều ở sông Dương Tử, mà hiện nay vẫn còn tồn tại là cá sấu Dương Tử.

Rùa mai mềm

Vào những năm đầu của thập niên 90 thế kỷ 20, thuồng luồng được mô tả là con giải khổng lồ, là một loại ba ba kích thước lớn cùng loài với rùa mai mềm Rafetus, giống như rùa Hồ Gươm và rùa Đồng Mô. Chúng sống tập trung khá nhiều tại các bãi sông Hồng ở các tỉnh, huyện miền Bắc Việt Nam.

• Tỉnh Phú Thọ: xã Xuân Quang, Tam Nông, xã Chí Tiên, đầm Vân Hội, đầm Ao Châu xã Hiền Lương, Hạ Hòa
• Tỉnh Yên Bái: xóm Đức Quân xã Minh Quân, Trấn Yên
• Thành phố Hà Nội: huyện Gia Lâm, làng Bắc Biên (phường Ngọc Thụy, quận Long Biên, tọa độ: 21°3'26'N, 105°51'49'E)

Các khu vực này đều có đặc điểm là lòng sông rất rộng, có nhiều bãi cát, bãi lầy rậm rạp ven sông, có những hầm đá, vụng nước rất sâu và nước chảy hiền hòa.

Con giải có thân to như cái nong cái nia hoặc manh chiếu nặng cả tạ có khi đến nửa tấn, lưng phủ đầy rêu, cổ bằng cái phích, đầu bằng cái giành tích. Thỉnh thoảng loài rùa này lên bãi bồi giữa sông, bãi cát ven sông phơi nắng, hoặc nổi đầu lên ở những khúc sông rộng, nước chảy nhẹ. Rùa mai mềm bò lên bãi cát phơi nắng và đẻ cả thúng trứng to như trứng ngỗng.

Vào thế kỷ 21, việc đánh bắt tận diệt (dùng mìn nổ) trên sông Hồng đã làm cho các loài rùa khổng lồ trở nên cực kỳ hiếm và có nguy cơ tuyệt chủng. Kể từ đó, không ai còn nhìn thấy chúng, khiến những câu chuyện về thuồng luồng cũng dần bị lãng quên.

Văn hóa

Một câu chuyện từng được một nhân chứng kể lại về việc rùa khổng lồ tấn công, ngoạm chặt kheo chân một con trâu mộng giữa sông Hồng vào trưa hè năm 1999. Cuộc vật lộn rất dữ dội, trâu giãy đạp mạnh, cố ngoi lên mặt nước kêu rống, trong khi con rùa vẫn nghiến chặt chân trâu. Mọi người đã giăng lưới chặn sông gần cầu Phong Châu. Đúng như dự đoán, đến chiều xác con trâu mắc lưới trôi đến. Khi kéo về bờ sông, ai cũng kinh hoàng khi thấy chân trâu bị cắn nát bét, rách toạc, đứt hết gân. Răng con rùa phải sắc như dao và hàm phải khỏe như kìm cộng lực mới gây ra được vết thương như vậy.

Việc rùa khổng lồ xuất hiện ở sông Hồng không phải là điều lạ lẫm, người dân thường xuyên thấy chúng nổi ngoài sông. Từ tháng 4 đến tháng 10 dương lịch, người dân chèo thuyền ra bãi cát giữa sông, lục lọi trong bãi lau sậy ven sông để kiếm trứng rùa. Một ổ trứng rùa có thể đựng đầy một thúng. Chuyện rùa khổng lồ tấn công trâu cũng có căn cứ bởi trên thế giới có loài rùa Chelydra serpentina (rùa cá sấu) có kích thước lớn, thường tấn công động vật cỡ vừa như nhím, ngỗng khi bơi qua đầm hoặc ăn chuột trong điều kiện nuôi nhốt.

Tín ngưỡng thờ Thuồng luồng của dân tộc Thái ở Việt Nam.

• Bản Thuồng Luồng nằm ở xã Nam Cường, Chợ Đồn, Huyện Ba Bể, tỉnh Bắc Kạn, với toạ độ: 22°21'28'B, 105°35'37'Đ.
• Xóm Khú thuộc xã Ngọc Sơn, huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình.
• Tàu sân bay Thương Long (蒼龍號航空母艦, そうりゅう).