Mảnh Hồn Quê

blogradio.vn - Nước đã lên gần chạm mép bờ đê, những con sóng lớn lững lờ mang theo những mảng phù sa bồi đắp, bên bồi bên lở. Ngửi mùi nước mắm kho quẹt thơm lừng từ gian bếp nhỏ, Yên đang lấm tấm mồ hôi. Mùa gió bấc về, mùi khoai, mùi bắp nướng lại ùa vào trong cái bếp dã chiến đêm giao thừa nấu bánh.

Sáng nay, những cơn gió bấc thổi qua khu vườn nhỏ, mang theo chút hơi lạnh se se, những cơn gió hanh khô phủ lên mặt đất như một màu trắng bàn bạc.

Gió bấc về là dấu hiệu của những ngày chớm đông, mọi người bắt đầu chuẩn bị áo bông, gian bếp được chất đầy củi khô để sưởi ấm những ngày lạnh, cảm giác yên bình trùm lên những ngôi nhà nhỏ ở miền quê, xung quanh là mùi cỏ rơm từ cánh đồng xa xa xen lẫn mùi đất đỏ trong những ngày mưa dầm và trời nắng.

Yên nhớ lại những ngày thơ ấu, mỗi khi lịch âm bắt đầu bước qua tháng 11, gia đình lại đi ra đồng thăm ruộng. Lúc này, lúa đã ngậm sữa, oằn mình gần chạm mặt nước đồng, mùi thơm của lúa kết hợp với mùi ngọt dịu của bông xoài, bưởi, toả ra từ những khu vườn cây trái, sáng tinh sương thức dậy, chỉ cần ra hiên nhà đã nghe hương thơm đồng quê hòa quyện trong cái se lạnh của đất trời.

Sáng nay, gió bấc về, Yên dậy sớm trong khi vẫn còn tối mờ, cô mở tủ gỗ cũ để tìm những chiếc áo ấm cho gia đình. Cứ mỗi khi trời chuyển mùa gió bấc, Yên lại lục tìm những chiếc áo ấm, cẩn thận đem từng chiếc ra ngoài phơi giặt, mùi vải lâu ngày xếp yên trong tủ nghe thơm là lạ. Đến ngày giặt áo, cũng là một mùa gió bấc trở về, là lúc vườn trái cây ra hoa ra quả.

Sau khi giặt sạch những bộ quần áo ấm và phơi khô trên sào tre trong sân rộng, Yên quay lại nhà và vội vã hái một chồi lá vối để pha trà cho cha. Mỗi sáng, ông Tư đều thưởng thức một tách trà vối nóng, giúp tinh thần sảng khoái trong khí trời se lạnh của mùa chuyển giao.

Yên mang tới bình trà vối nóng hổi, màu xanh mát, đặt lên bàn đá trước sân, gần cây bàng đã tồn tại hơn 20 năm:

- Cha, uống trà đi. Trà nóng hổi này vừa ấm áp, vừa thơm phức.

Yên lặng lẽ nhắc nhở ông Tư bằng lời quen thuộc.

- Để đó cho cha.

Ông Tư nói nhỏ nhưng ánh mắt vẫn hướng về những cây xoài non, nơi mà từng chiếc lá mới bắt đầu mọc, đó là niềm vui và cũng là nguồn thu nhập mà ông đã gắn bó từ nhiều năm trước.

- Năm nay xoài chắc không đặng lắm, cha nhỉ?

- Năm nay trời có vẻ lạnh hơn năm trước, xoài cũng đang chín nhưng phải chăm sóc nhiều hơn để thu hoạch kịp cho tết.

Yên hỏi cha vài câu về công việc trên ruộng, vườn, cũng hỏi thăm về thằng Quân, cuối năm nay nó mới về nhà. Gần tết, chỉ có Yên ở nhà nên thường hay trò chuyện với ông Tư. Mỗi khi đi đâu, ông thường tự hào nói rằng Yên là đứa con gái hiếu thảo.

Gió bắc đầu mùa mang theo cảm giác lạnh buốt, nước trên sông đã cứng đóng lại ở bờ. Những cây bần bắt đầu rụng lá, phủ đầy mé sông.

Yên im lặng gom nhặt những chiếc lá bàng đã chuyển sang màu đỏ tía, rơi trên sân nhà. Người ta thường nói rằng lá bàng là nguyên liệu tốt để phơi khô, sưởi ấm trong mùa đông. Tiếng chổi lau gạch trên nền nhà vang lên. Chỉ trong khoảng hơn 15 phút, những chiếc lá bàng đã được gom gọn gàng vào trong giỏ.

Những đứa trẻ hàng xóm vui vẻ chạy nhảy trước ngõ nhà Yên. Trẻ con thôn quê thường dậy sớm, chúng chạy từ nhà này sang nhà khác, thỉnh thoảng làm trò lò cò, thả diều. Có lúc chúng cùng nhau chơi trên mặt nước, thảy gạch vào hồ. Mùa này, ai cũng mặc áo ấm, vui đùa rôm rả, chỉ khi nào trời nắng mới tan biến mọi người về nhà.

Yên đang bận rộn quét dọn sân trước nhà, tưới nước cho những bụi hoa leo trên giàn nho nhỏ thì thấy dì Hiền đi ngang qua. Mỗi sáng khoảng 6 giờ, dì Hiền luôn ra sông hái bần và nhặt bần chín để mang đi bán. Gia đình dì có 5 người con, đứa nhỏ nhất mới chỉ 3 tuổi, còn đi lững chững. Hai đứa lớn đã học xong cấp một và nghỉ học để làm đồng, còn lại 2 đứa mới học đến lớp 6 nhưng đã bỏ học để đi làm ruộng thuê cho người khác. Cuộc sống của gia đình dì Hiền luôn khó khăn, chỉ kiếm đủ ăn qua ngày.

Trời đang chuyển sang mùa gió lạnh, và ở miền sông nước, chiếc áo của bà phụ nữ lớn tuổi vẫn cứ phồng ra, vội vàng khoác lên, một vài nơi còn phải vá, chiếc nón lá lụp xụp bị gió thổi ngược phía sau, khiến dì Hiền trông thêm khổ sở. Suốt nhiều năm, dì vẫn dùng chiếc xe đạp cũ, thỉnh thoảng lại bị hỏng.

Nhìn thấy dì Hiền đang đạp xe qua ngõ, Yên đặt cây chổi xuống và chạy ra ngoài gọi theo.

- Dì Hiền, dì Hiền.

Nghe tiếng gọi, dì Hiền giảm tốc độ, tiếng rít ken két của chiếc xe cũ kỹ làm người ta thấy xót xa. Dì Hiền vẫn giữ mối quan hệ thân thiết với chiếc xe đạp cũ, dù đôi khi phải sửa chữa.

Một người phụ nữ bước qua cửa nhà Yên, vén chiếc nón lá úa màu để che nắng.

- Yên gọi dì à?

- Dạ, dì đi hái bần phải không?

- Ừ, dì đi hái bần. Mùa này bần chín rơi nhiều lắm.

- Dạ, dì để xe ở đây, vào nhà con chút xíu hỏi thăm.

Người phụ nữ đặt chiếc xe đạp xiêu vẹo sát vách tường, sau đó đi cùng Yên qua cánh cổng rào vào trong sân nhà.

- Bọn nhỏ nhà dì có khoẻ không?! Ở nhà làm ăn gần đây ổn chứ dì?

Người phụ nữ nói với giọng điệu dân dã, chân thành và thẳng thắn

- Cũng khó khăn lắm con ơi, vì ông nhà dì đang ốm nên phải dành hết tiền cho thuốc, còn dì với bọn nhỏ thì cứ lo làm việc để có gì ăn.

- Mùa này trời lạnh, dì ra sông nhiều, sao dì không mua thêm cái áo ấm mặc vào, mặc như vậy dì sẽ cảm thấy lạnh chết đấy.

Người phụ nữ chỉ cười nhẹ rồi trả lời qua loa:

- Ừ... vì sợ ướt nên dì mặc như vậy thôi con.

Yên im lặng một lúc rồi dắt người phụ nữ xuống ngồi trên chiếc ghế đá ở hiên nhà.

- Dì ngồi đây, chờ tí nhé.

Nói xong, Yên quay vào nhà và sau đó trở ra mang theo bọc đồ trên tay, đưa cho người phụ nữ.

- Con đem cho dì mấy cái áo lạnh, áo len, trước đây con mua mà chưa dùng đến, con tặng cho dì và mấy em mặc cho ấm.

Đôi mắt của người phụ nữ lấp lánh, chứa đựng biết bao tâm tư nhưng không biết diễn đạt, chỉ biết rối rít cảm ơn, giọng xúc động, đậm chất nông thôn:

- Cảm ơn con nhiều. Ôi trời ạ, con tốt quá.

- Trong này có mấy chai dầu nóng, mấy hộp thuốc bổ và ít tiền con gửi dì mua thuốc cho chú và mua sữa cho em bé út. Dì hãy giữ sức khỏe nha, trời đã bắt đầu lạnh rồi đó dì.

- Dì cảm ơn con nhiều lắm. Những thứ này thật sự quý giá, dì không có tiền mua được đâu.

Ông Tư đang chăm sóc mấy chậu cây kiểng gần đây, nói chậm rãi.

- Chẳng có gì đâu chị ạ, hòm xóm là nhau mà, nếu gặp khó khăn gì thì chị cứ nói với nhà tôi, hàng xóm giúp nhau thôi.

- Dạ, cảm ơn anh Tư, cảm ơn Yên nha con. Thôi chị xin anh Tư cho em đi hái bần, nước đã lên muộn rồi, em không lội xuống hái được.

- Chị ngồi nghỉ chút đi, có chuyện này tôi muốn nói với chị, mà mấy hôm nay chị bận rộn quá nên không gặp được. Sẵn nay gặp chị, tôi hỏi chị luôn.

- Xin lỗi, anh Tư. Có điều gì cần anh Tư?

- Tui muốn nói về thằng bảy Mạnh. Nó yêu cầu chị qua giúp đỡ vườn cam xoàn của nó. Chị đã già rồi, mỗi ngày phải lội sông thì tui lo cho chị lắm.

Nghe điều đó, khuôn mặt của người phụ nữ trở nên buồn bã, đôi mắt chứa đựng nỗi đau màu xám của buồn phiền.

- Xin lỗi, tại gia đình tui cũng gặp nhiều khó khăn lắm, anh Tư.

- Được, tui sẽ nói với thằng Bảy vài ngày nữa cho chị qua giúp. Giờ chị về nghỉ thôi, Yên gửi chị ít tiền để mua thuốc và sữa cho các em, đừng ra hái nữa, mùa này sông lớn lắm.

Sau khi trò chuyện một lúc, trời bắt đầu sáng lên và người phụ nữ xin phép ra về.

- Cảm ơn anh Tư nhiều. Thôi em về để anh làm việc nhà.

- Dạ, dì về đi.

- Nhắn cho anh Ba rằng hãy giữ gìn sức khỏe để cùng tui đánh cờ nhé.

- Dạ, em sẽ nhắn. Cảm ơn gia đình anh Tư.

Người phụ nữ rơi vào cảm ơn, gương mặt hạnh phúc như khi nhận được điều quý giá, sau bao nhiêu năm vất vả, gánh nặng của cuộc sống bao phủ lên người phụ nữ lớn tuổi, yếu đuối, từ thời hoa xuân đến cuộc sống gần kết thúc, mỗi ngày bắt đầu từ khi bình minh ló dạng phải đối mặt với dòng sông lớn, đối mặt với từng con sóng lớn để thu hoạch những trái bần để mang ra chợ bán. Trong thế giới phồn hoa, xa xỉ của nhiều người, vẫn còn những người sống trong cảnh đói khổ, rủi ro, chỉ mong có đủ để sống qua ngày.

Chiếc xe đạp lắc lư chở người phụ nữ sắp bước qua tuổi cao, chiếc nón lá bay phía sau gió chiều, lộ gương mặt sạm đen, cháy nắng, đôi mắt chứa đựng nỗi đau khổ, chạy qua con đường nhỏ rồi biến mất sau những cánh đồng lúa bạt ngàn.

Bông tường vy trong nhà hôm nay bắt đầu nở những bông hoa nhỏ xinh. Cha Yên trồng giàn bông này vì thấy con gái thích loài hoa này, chỉ mới nửa năm mà dây leo đã mọc lên xanh tươi, che phủ cả giàn trúc nhỏ, tạo ra cảnh quan đẹp như trong tranh.

Khi chiều buông, miền quê tràn ngập sức sống trong những ngày thời tiết thay đổi, cuối năm đầy năng động, với những vườn cây trĩu quả, những đồng hoa, đồng mai chuẩn bị cho Tết, hàng trăm nghìn chậu hoa trên những mảnh vườn của người nông dân đã bắt đầu hé mở, đâm chồi xanh tươi. Trong thời gian này, người nông dân bắt đầu làm việc chăm chỉ để theo dõi thời tiết, bất cứ thay đổi nào cũng khiến họ phải điều chỉnh để tránh thiệt hại cho cây trồng, việc ra trước nhà chỉ cần nhìn mây là biết có mưa hay không, nhìn trăng là biết nước sẽ cạn hay đầy.

Nhà Yên là một trong những gia đình có truyền thống làm nghề nông lâu đời, từ thời ông bà ngoại Hiên còn sống, đến nay đã gần 90 tuổi, nhờ lòng kiên nhẫn và sự cống hiến cho đất đai, trời trả, ông bà Yên đã tích góp được ít của cải, để lại cho cha mẹ Yên vài mảnh đất, vườn. Ông Tư và vợ cũng làm việc chăm chỉ, giữ vững cuộc sống, từ đó Yên và các em được đi học, được phát triển, cũng may mắn hơn nhiều người khác, không phải bỏ học sớm để đi làm nông cùng cha mẹ.

Yên đã giặt và phơi khô mớ áo ấm trong ngày nắng gió. Mang quần áo vào trong nhà, Yên đi qua phòng khách, mặc dù gọi là phòng khách nhưng thực ra đó là căn phòng rộng của ngôi nhà bằng gỗ, lợp ngói cổ, giữa căn phòng là bàn thờ được bày trí với những tấm liễn rực rỡ, bộ lư đồng đen trang trí hoa văn và một bình hoa tươi, mỗi sáng và mỗi chiều, cha Yên thường thắp vài nén hương trầm trong cái lư hương nhỏ, làm cho không gian trở nên ấm áp hơn, bàn thờ đặt giữa hai cột nhà tròn to bằng gỗ gụ. Bên phải của căn phòng chính là một tấm ghế gỗ dày màu nâu đỏ, là nơi ngoại Yên thường ngồi ăn trầu, xem cải lương và nghỉ ngơi, bên trái là bộ bàn ghế gỗ, có đặt một bộ ấm trà làm từ gốm Bát Tràng, cha Yên nói loại ấm này giữ nhiệt tốt, giữ được mùi thơm, người uống trà mới cảm nhận được hết sự đặc biệt, trên bàn còn có một chậu bonsai nguyệt quế được cha Yên tự tạo dáng từ cây lớn, tạo điểm nhấn cho không gian bàn trà.

Yên gấp gọn từng chiếc áo ấm rồi đưa cho mỗi thành viên trong nhà, để mọi người đều có áo mặc khi trời chuyển lạnh.

Ngoại Yên đã vượt qua tuổi 70 nhưng trí nhớ vẫn rất tốt, dáng người nhỏ nhắn, gầy gò nhưng vẫn có sức khỏe để đi thăm nhà, sau đó dạo chơi ra ngoài ruộng, kiểm tra cây lúa đã đến mùa vụ chưa.

- Ngoại mặc áo ấm đấy, năm nay trời se lạnh hơn năm trước ngoại nhé.

- Ừ, qua tháng chạp có khi còn lạnh hơn.

- Con mở cải lương cho ngoại xem nhé.

- Ừ, mở phim Út Bạch Lan cho ngoại xem, tao thích nghe bà ấy hát.

Từ hồi còn nhỏ, ông bà ngoại đã thích cải lương, mỗi khi trăng rằm, ông thường ngồi với bạn bè láng giềng uống trà rồi hát đờn ca tài tử, dù chỉ là người ngoại đạo nhưng có nhiều người hát giỏi không kém nghệ sĩ, đặc biệt ở miền Tây, hầu như ai cũng yêu thích cải lương, ít nhất cũng thuộc lòng vài ba câu vọng cổ, như một phần không thể thiếu của văn hóa dân tộc, phong phú, sôi động nhưng cũng rất mộc mạc, đơn giản.

- Út Bạch Lan được gọi là sầu nữ, bởi vì bà hát rất hay và giọng hát thì đầy cảm xúc, thấm thía vào lòng người.

Giọng của ngoại lắc lư khi nói về sầu nữ cùng với sự chân thành chân chất.

Mỗi lần Yên được kêu mở cải lương, thường nghe ngoại yêu cầu mở phim sầu nữ Út Bạch Lan, tiếng hát của bà vang lên, hòa quyện giữa nỗi buồn và sự dịu dàng, làm cho không gian trong nhà gỗ trở nên yên bình hơn trong tiếng gà rằm hoặc tiếng bìm bịp gọi mùa nước lớn.

- Ra hái lá bưởi, lá chanh để gội đầu, dùng quá nhiều cái này không tốt, sau này có thể rụng tóc.

Yên tươi cười khi nghe ngoại nói, có lẽ ngoại thấy Yên mang chai dầu gội ra ngoài chợ nước và thường kêu là “hóa học, hóa chất” thấm vào cơ thể nên mới nhắc nhở như vậy. Nhưng thực ra, người xưa nói cũng không sai vì thiên nhiên luôn là nguồn tài nguyên quý giá và tốt cho sức khỏe, dù công nghiệp có can thiệp nhưng cũng không thể san bằng hương thơm tự nhiên của lá chanh, lá bưởi.

Gió bắc thổi qua mảnh vườn xanh đang trong mùa vụ, trên những cánh đồng lúa đang nở bông. Ông Tư nhìn thấy những cành bưởi mới nảy chồi xanh mướt, bày tỏ suy nghĩ của mình.

 - Mùa mới bắt đầu và tháng chạp đã gần kề.

Yên ngồi ngắm tóc bên cái ghế thứ ba, nhìn về phía nhà, phòng khách, ngoại vẫn nằm nghe cải lương, quạt quay nhẹ nhàng trên tay, mẹ đang ở ngoài đồng xem người làm ruộng bón phân cho lúa.

- Cha đói chưa?! Nay con làm món kho rau xanh luộc cho cha ăn đã đói chưa.

- Thế này là đủ ấm bụng rồi.

Yên cười sảng khoái, tiếng cười rộn như ánh nắng giữa trưa, lan tỏa trên lá khô, nghe vui vẻ và hứng khởi.

Yên nhận ra, một năm nữa đã sắp qua giữa cái lạnh của mùa đông, một năm với những ngày bận rộn của gia đình nông dân, mong muốn mang đến cuộc sống ấm no, phong phú cho mọi người, nhưng cũng đầy lo lắng về thời tiết, công việc, không biết mùa này thu hoạch có đủ hay không. Nhưng người nông dân vẫn bước qua mọi khó khăn, những năm tháng vất vả để trồng trọt, để làm ruộng, như một phần không thể thiếu của cuộc sống, để mỗi năm đều mang lại những thành công, những niềm vui đầy ắp.

Nước dâng lên gần mép bờ đê, những con nước lững lờ, nước lớn mang theo phù sa, bồi đắp bên bờ. Yên ngửi thấy mùi nước mắm kho quẹt thơm phức từ bếp nhỏ. Ánh lửa chiếu lên gương mặt Yên, đang đổ mồ hôi. Mùa đông lại về, lại nhớ mùi khoai, mùi bắp nướng trong bếp nấu bánh tết.

Bên bờ sông, nước vẫn dâng lên như âm thanh của tiếng chuông buổi chiều.