Mẫu văn lớp 11: Phân tích bài thơ Khóc Dương Khuê - Những bài văn đáng đọc lớp 11

Mẫu văn lớp 11: Phân tích bài thơ Khóc Dương Khuê được tổng hợp từ những bài văn xuất sắc của các bạn học sinh văn giỏi trên khắp cả nước và được chia sẻ tại đây.

Để bày tỏ nỗi đau khi người thân của mình ra đi, Nguyễn Khuyến đã sáng tác bài thơ Khóc Dương Khuê. Dưới đây là dàn ý chi tiết và một số mẫu văn lớp 11: Phân tích bài thơ Khóc Dương Khuê, mời bạn đọc tham khảo.

Dàn ý phân tích bài thơ Khóc Dương Khuê

I. Bắt đầu:

Giới thiệu về tác giả Nguyễn Khuyến và bài thơ “Khóc Dương Khuê” : Những tác phẩm của ông thể hiện những cảm xúc chân thành và tươi đẹp của người Việt Nam

II. Phần chính

- Giới thiệu về mối quan hệ bạn bè của Nguyễn Khuyến và Dương Khuê: Cả hai đều là bạn đồng môn và đồng thời là nhà quan lại dưới thời triều Nguyễn

- Nỗi đau mất mát của Nguyễn Khuyến trước sự ra đi đột ngột của Dương Khuê: Việc Dương Khuê ra đi bất ngờ gây ra nỗi đau không lường trước cho Nguyễn Khuyến

- Tưởng nhớ những kỷ niệm đẹp của đôi bạn thân: Hai trái tim hòa mình vào nhau đã trải qua những khoảnh khắc đầy niềm vui và ý nghĩa

- Nỗi đau mất bạn cùng với nỗi đau mất quê: Cùng phục vụ dưới một triều đại, hai người bạn thân đã chia sẻ nỗi buồn về mất mát đất nước

III. Kết luận:

- Ý nghĩa của bài thơ “Khóc Dương Khuê”: Bài thơ Khóc Dương Khuê thể hiện sự tiếc nuối sâu sắc về một tình bạn đáng trân trọng

Phân tích bài thơ Khóc Dương Khuê - Mẫu 1

Nguyễn Khuyến (1835 - 1909) để lại khoảng 800 bài thơ viết bằng chữ Nôm và chữ Hán, trong đó có gần một trăm bài viết về tình bạn. Trong số đó, có bài 'Bạn đến chơi nhà' mà hầu hết mọi người đều biết. Nguyễn Khuyến đã viết bốn bài thơ chữ Hán về Dương Khuê (1839 - 1902), bạn tri âm tri kỉ của ông. Riêng bài thứ tư 'Vãn đồng niên Vân Đình tiến sĩ Dương Thượng thư' (Viếng bạn đồng khoa là Vân Đình tiến sĩ Dương Thượng thư) đã được dịch thành chữ Nôm và trở thành bài 'Khóc Dương Khuê'.

Đây là một trong những bài thơ khóc bạn cảm động và nổi tiếng của Nguyễn Khuyến trong thơ ca dân tộc. Dương Khuê là bạn cùng khoa với Nguyễn Khuyến tại trường Hương vào năm 1864. Dương Khuê sau này trở thành tiến sĩ và quan lớn, để lại nhiều tác phẩm thơ ca. Từ mối quan hệ bạn đồng khoa, họ đã trở thành bạn tri âm tri kỉ, điều này làm cho Nguyễn Khuyến viết ra bài thơ khóc bạn đầy cảm xúc như vậy. Bài thơ này cũng có thể coi là một bài văn tế được viết bằng thể thơ song thất lục bát, với giọng thơ sâu lắng và cảm xúc, gồm 38 câu thơ.

Bài thơ bắt đầu với tiếng than và nước mắt:

'Bác Dương thôi đã xa rồi,
Nước mắt dày đặc ngập lòng ta'.

Một lời than thảng xót thương vang lên, như thể mất đi một thứ gì đó vô cùng quý báu một cách bất ngờ. Cụm từ 'thôi đã thôi rồi' thay thế cho các từ như 'đã mất', 'đã chết', 'đã qua đời', một cách nói đơn giản, giúp làm giảm đi sự đau đớn đối với tuổi già. Theo cách tính tuổi của người xưa, Dương Khuê mất khi đã 63 tuổi, trong khi Nguyễn Khuyến đã 68 tuổi. Đó là tiếng khóc của những người cao tuổi. Hai từ 'nước mây' chỉ hai vật thể cách xa nhau. Nước chảy, mây trôi, xa nhau xa cách, hiếm khi gặp nhau. Nhưng dù nước chảy đi đâu, mây trôi đi đâu, vẫn luôn ôm chặt lấy nhau. Hình ảnh 'nước mây' được kết hợp với các từ như 'man mác', 'ngậm ngùi' để miêu tả một không gian đau xót, một cảm giác xa cách, một không gian đầy xót thương, bao la, âm dương song hành.

Từ 'bác' trong thơ Nguyễn Khuyến mang ý nghĩa sâu sắc. Nhà thơ luôn gọi bạn bằng từ 'bác', thể hiện sự kính trọng và thân mật. Từ 'kính' và 'lễ' được in đậm trong phong cách ứng xử của Tam nguyên Yên Đổ: 'Bác Dương thôi đã đi rồi... Kể cả tuổi tôi còn hơn tuổi bác... Bác không còn, dù van xin thì cũng không còn'...

Phần thứ hai gồm 24 câu thơ, tác giả nhớ lại, nhắc lại những kỷ niệm sâu sắc với người đã mất. Đối với người theo trường phái nhà nho, bạn đồng khoa là người quý nhất, tự hào nhất. Nguyễn Khuyến và Dương Khuê cùng thi đỗ, cùng làm quan, tình bạn của họ được coi là 'duyên trời' kết hợp lại với nhau:

Các từ như 'mỗi sáng', 'cùng đi', 'từ trước đến giờ' thể hiện một tình bạn vô cùng thân thiết và trung thành. Mỗi kỷ niệm là một phần tâm hồn của nhà thơ, được nhắc lại với bao nhiêu giọt lệ. Nguyễn Khuyến như vẫn cảm nhận được sự hiện diện của Dương Khuê bên cạnh mình. Đó chính là tình bạn đích thực, là những kỷ niệm đẹp và đáng nhớ như vậy được tạo ra bởi những tâm hồn đồng trí và trí tuệ đặc biệt.

Nhớ những chuyến du ngoạn, khám phá những nơi 'dặm khách' hòa mình vào tự nhiên, thư thả giữa rừng rậm: 'Tiếng suối vang vọng róc rách qua đèo'. Nhớ những buổi cùng nhau thưởng thức hát ả đào tại các lầu cao, nghe nhạc cung đàn, ngân nga giọng hát:

'Đôi khi đã từng ngồi đây
Thú vui cùng hòa âm bằng cung đàn'.

Cung đàn ở đây chỉ âm nhạc, giọng hát, 'Từng ngồi đây' như tái hiện lại cảm giác ngây ngất trên các lầu cao của đôi bạn tri âm tài năng. Nguyễn Khuyến và Dương Khuê là hai người rất sành nghệ thuật hát ả đào, họ đã sáng tác nhiều bài hát được biết đến rộng rãi.

Như người xưa đã nói: 'Họa và rượu, ba người tri kỷ - Hội thơ và âm nhạc bốn phương hòa thượng'. Bạn tri kỷ trong hội thơ (chỉ nghe lời) nửa câu đã đủ hiểu bạn. Nguyễn Khuyến nhớ lại những lần cùng bạn thưởng thức rượu và sáng tác thơ:

'Cũng có những lúc uống rượu ngon
Chén rượu tràn đầy, bầu không khí rộn rã xuân đến.
Có khi lúc sáng tác văn chương
Biết bao tác phẩm tuyệt vời xuất phát từ trí óc say mê'.

Chén quỳnh tương là chén ngọc, một cách diễn đạt tinh tế. 'Rượu ngon cùng nhấp' và hình ảnh 'âm ắp bầu xuân' vẫn gợi lên một tình bạn đậm đà, phấn khởi. Nói về việc viết văn, đó là việc đầy ắp với những cuốn sách, bút mực, điển cố.

Hai từ 'đông bích, điển phần' thể hiện lòng tự hào kín đáo của các nhà nho có kiến thức rộng lớn.

Nguyễn Khuyến đã sử dụng cách diễn đạt lặp lại hai nhóm từ ngữ: 'Cũng có lúc' và 'có khi', xuất hiện bốn lần trong tám dòng thơ, không chỉ để gợi nhớ mà còn tạo nên sự đậm chất, chân thành. Những kỷ niệm đó vô cùng sâu sắc, đẹp đẽ về tình bạn, không bao giờ phai nhạt.

Có những kỷ niệm vui, có kỷ niệm buồn. Nguyễn Khuyến và Dương Khuê cùng làm quan trong triều đại nhà Nguyễn. Nhưng rồi đất nước bị xâm lăng, dân tộc bị thống trị bởi giặc Pháp. Dù là kẻ sĩ hay nhà nho, họ đều chia sẻ cùng nhau những khó khăn. Hành động của mỗi người đều có sự khác biệt. Nguyễn Khuyến từ chức và sống cuộc sống bình dị giữa làng quê. Không mong muốn được thăng chức, nhận lương bổng từ triều đình. Trong khi đó, Dương Khuê vẫn làm quan. Trong bài thơ chữ Hán 'Gửi thăm quan Thượng thư họ Dương', Nguyễn Khuyến tỏ ra rất thông cảm với bạn: 'Tôi biết bác vì cha mẹ phải làm quan để kiếm sống - Bác biết tôi nghèo phải làm quan để kiếm sống'. Dù có sự khác biệt trong hoàn cảnh và hành động, kẻ làm quan và người từ chức, nhưng tình bạn vẫn được bảo tồn, vẫn được trân trọng từ lúc trước đến nay.

Phân tích bài thơ Khóc Dương Khuê - Mẫu 2

Trong lịch sử văn học Việt Nam kéo dài hơn nghìn năm, nhà thơ Nguyễn Khuyến đã để lại dấu ấn quý báu. Các tác phẩm của ông truyền đạt những tình cảm chân thành của người Việt Nam, bằng ngôn từ gần gũi và giản dị. Trong số những tác phẩm đó, có bài thơ “Khóc Dương Khuê”.

Nguyễn Khuyến và Dương Khuê cùng nhau đỗ tiến sĩ và làm quan dưới triều Nguyễn. Tuy nhiên, sau năm 1884, khi đất nước rơi vào tay thực dân Pháp, Nguyễn Khuyến từ chức và trở về làng, trong khi Dương Khuê tiếp tục làm quan cho triều đình, làm tay sai cho thực dân, cho tới khi ông qua đời ở tuổi 64. Cái chết đột ngột của Dương Khuê là một nỗi đau lớn đối với Nguyễn Khuyến. Lúc đó, Nguyễn Khuyến chỉ nghĩ rằng mình đã mất đi một người bạn thân, một tình cảm quý báu không thể thay thế. Từ ông hiểu được tình bạn đó đến mức nào thì ông cũng không thể đo lường hết được, và rồi ông kêu lên những tiếng thảng thốt:

“Bác Dương thôi đã thôi rồi
Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta.”

Không còn trau chuốt ngôn từ văn vẻ, câu thơ chỉ còn là nỗi đau, một nỗi đau chân thành và trọn vẹn. Tiếng “thôi” nghe dân dã và tự nhiên, bộc phát từ sự đau đớn trong lòng tác giả, trong một xã hội mà sự “cao quý” trong văn chương thường được ca tụng, ta thấy Nguyễn Khuyến đã trân trọng sự chân thực đời thường đến mức độ nào. Mặc dù nói về cái chết, nhưng ông lại không dám nói trực tiếp từ “chết”, thay vào đó là “thôi đã… thôi rồi”, như thể là đã hết, hết rồi, ông đã mất đi người bạn thân mãi mãi. Người quý trọng cũng chỉ kêu gọi như vậy mà thôi, nếu không có nỗi đau thật sự thì làm sao có thể khóc tiếng khóc thật đến vậy. Chỉ có điều nỗi đau đó của Nguyễn Khuyến không thể thốt lên, ông khóc với chính mình, tự mình nghe mình khóc, tiếng khóc vọng vào trong lòng mà không thấu đến ai. Lúc này, ông muốn ngồi một mình, ngồi cùng người bạn đã mất để cùng nhớ lại những kỷ niệm đã từng có từ những ngày đã rất xa xôi:

“Hỷ từ thuở nhập môn học trường…
Đối mặt với duyên số không ai lường trước.”

Tình bạn ấy bắt đầu từ khi hai người cùng tham gia thi Hương và đỗ cùng nhau, dù hai người đến từ hai vùng quê xa lạ, nhưng như được sắp đặt từ trước, họ đã dành cho nhau một sự gắn bó không thể tách rời. Đọc những từ của Nguyễn Khuyến, ta cảm nhận được sự gần gũi, thân mật: “sớm hôm”, “tôi bác”, “cùng nhau”, thể hiện một tình bạn chân thành, sự “kính yêu từ trước đến sau”.

“Cũng đã từng vui vẻ nơi xa lạ…
Thú vui trong việc hát và cầm đàn.”

Đôi bạn tâm đầu ý hợp đã trải qua những khoảnh khắc vui vẻ, thú vị, có trái tim biết đánh giá và chia sẻ niềm vui của những người tài năng mặc khách. Tâm hồn của nhà thơ như được làm phiêu lưu bởi những kỷ niệm, đang sống lại với những cảm xúc của “từng gác cheo leo”, nghe tiếng đàn và giọng hát “ả đào”. Họ là những người bạn được sắp đặt gặp nhau, thân vì lòng mến mộ, tình bạn của Nguyễn Khuyến và Dương Khuê như là một góc khuất tri âm tri kỉ, “Cũng đã từng thưởng thức rượu ngon…Nhớ về nhiều kỷ niệm, nhiều trải nghiệm.” Chỉ cần nếm chén rượu để thưởng thức vị đậm đà và hương thơm, đồng thời suy ngẫm để thêm sâu sắc. Phục vụ dưới một triều đại, đôi bạn thân đã chia sẻ nỗi đau mất nước, ông cảm nhận mình vô lực, gánh chịu nặng nề. Không chỉ là tiếc nuối cho người bạn đã ra đi mà còn là sự tiếc nuối cho chính mình, tiếc nuối vì đã mất đi một người bạn tri kỉ. Nguyễn Khuyến mang trong lòng cả nỗi đau về mất mát bạn bè, cũng như nỗi đau về tình hình xã hội thời bấy giờ:

“Ai ai cũng trải qua những lúc chán đời…
Rộng lượng thì đã sẵn sàng vươn lên trên.”

Việc mất đi người bạn tri kỉ mãi mãi là một mất mát quá lớn với tôi, sự vắng bóng lẻ loi trong cuộc sống.

Bài thơ Khóc Dương Khuê thể hiện một nỗi buồn sâu sắc về một tình bạn tri kỷ, làm rõ tình cảm giữa con người với nhau. Bài thơ đã vẽ nên một cái nhìn tươi đẹp về tình bạn và nhân cách cao quý của Nguyễn Khuyến.

Phân tích bài thơ Khóc Dương Khuê - Mẫu 3

Bài thơ kể về những kỷ niệm đẹp của hai nhà thơ từ thuở thơ ấu. Khi nghe tin bạn bè mất, tôi cảm thấy lòng xót xa về việc mất đi đột ngột của họ.

Đầu bài thơ là sự tiếc thương khi biết bạn bè mất một cách đột ngột như vậy. Sử dụng xưng hô 'Bác' để thể hiện sự tôn trọng, sùng kính của tôi. Đồng thời, nó thể hiện sự gắn bó, sâu sắc mà tôi dành cho họ. Cách thể hiện sâu sắc và đầy cảm xúc thể hiện nỗi đau đớn của tôi.

Bác Dương đã ra đi mãi mãi,
Nỗi buồn lẻ loi nặng trĩu trong lòng ta.

Sau nỗi đau tiếc nuối đó là những kỷ niệm mà hai người đã chia sẻ qua nhiều năm, với những gian khổ và vất vả. Sự gặp gỡ của họ có thể coi như là sắp đặt từ trước, một duyên trời vĩnh cửu, như vợ chồng vậy. Họ đã chia sẻ mọi điều với nhau, dù là nhỏ nhất. Tác giả muốn nhấn mạnh tình cảm của họ còn sâu sắc hơn cả tình vợ chồng. Nỗi đau trong lòng tác giả đã được thể hiện qua cảnh vật, tạo nên một tình cảm chân thành và thắm thiết.

Sự đau đớn và tiếc nuối đọng lại trong những hình ảnh của ký ức. Thêm vào đó là nỗi đau khi nghe tin bạn bè ra đi một cách vội vã, làm tác giả mất đi một người bạn tri kỷ và những kỷ niệm về những lần gặp gỡ, trò chuyện. Điều này khiến tác giả càng thêm tiếc nuối trước sự ra đi đột ngột của bạn.

Không chỉ là sự tiếc nuối cho người đã ra đi sớm, mà còn là sự tiếc thương cho bản thân, tiếc cho việc mất đi một tri âm. Tâm trạng u uất về thời cuộc được thể hiện qua lời khóc thương, trong nỗi đau của việc mất đi người tri kỷ cũng chứa đựng nỗi đau về thời đại:

Ai không biết cuộc đời cay đắng,
Vội vàng chi đã mải theo đuổi điều không thực.

Sự ra đi vĩnh cửu của người bạn là nỗi mất mát quá lớn đối với ông. Đối với ông, việc mất đi người tri kỷ, người mà ông coi trọng nhất, là sự thiếu vắng tột độ trong cuộc sống. Ông cảm nhận và hiểu rõ sự lẻ loi, cô đơn, thiếu vắng tình bạn, không có ai để chia sẻ niềm vui cũng như nỗi buồn, khiến cuộc đời trở nên vô vị hơn khi bạn bè không còn bên cạnh.

Bài thơ là một biểu hiện lớn lao của nỗi tiếc nuối về một tình bạn trong sáng. Nó khẳng định được tình cảm giữa con người với con người. Bài thơ đã để lại cho thế giới một hình ảnh cao đẹp về tình bạn và cũng về nhân cách cao quý của tác giả.

..........

Mời các bạn cùng tham khảo chi tiết tại file dưới đây!