Mẫu văn lớp 11: Phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong bài thơ Tràng giang Tràng giang của Huy Cận

Vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong bài thơ Tràng giang được thể hiện qua hình ảnh thiên nhiên hùng vĩ nhưng đồng thời mang nỗi buồn sâu sắc. Tràng giang sẽ luôn ghi dấu trong lòng người với phong cách đặc trưng của Huy Cận, kết hợp vẻ đẹp cổ điển trang nhã và vẻ đẹp hiện đại đầy tình yêu quê hương. Dưới đây là 2 mẫu dàn ý về vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong Tràng giang, mời bạn đọc cùng khám phá.

Phân tích vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong Tràng giang

1. Giới thiệu tác giả, tác phẩm

• Huy Cận được biết đến là một nhà thơ nổi tiếng trong phong trào Thơ mới.
• Bài thơ Tràng giang (sáng tác năm 1939, xuất hiện trong tập Lửa thiêng) là một trong những tác phẩm nổi tiếng và điển hình nhất của Huy Cận trước Cách mạng tháng Tám, với vẻ đẹp vừa mang nét cổ điển vừa hiện đại.

2. Phân tích cấu trúc thơ

a. Khổ thơ 1

• Nhan đề và lời đề đã khơi dậy phần nào cảm xúc chủ đạo của bài thơ: mênh mông trước vũ trụ bao la.
• Bài thơ mở đầu với hình ảnh dòng sông ngoại cảnh cũng là dòng sông của tâm hồn, nơi nỗi buồn trải dài với từng lớp sóng. Trái ngược với sông trường giang hùng vĩ, cuồn cuộn của Lý Bạch, Đỗ Phủ, tràng giang của Huy Cận lại yên bình (sóng gợn, thuyền trôi nhẹ), đong đầy nỗi buồn chia xa (thuyền về bến, lòng buồn ngàn ngả). Cây cỏ u sầu vương bóng, nhắc nhở về cuộc sống thực tế, gửi đi thông điệp về ưu phiền của con người.

b. Khổ thơ 2

- Đối diện với bức tranh thiên nhiên bao la ấy, nhà thơ khao khát tìm kiếm những nơi sum họp của con người (làng, chợ, bến) nhưng lại thấy những cảnh vắng vẻ, trống trải. Huy Cận đã học từ câu thơ dịch Chinh phụ ngâm (Bến Phì gió thổi đìu hiu mấy gò), nhưng thêm một từ láy (Lơ thơ cồn nhỏ gió đìu hiu) khiến cảnh vật càng cô đơn. Câu thơ Đâu tiếng làng xa vãn chợ chiều nói đến âm thanh nhưng lại làm nổi bật sự yên bình.

(Lưu ý: Có thể chấp nhận cả 2 cách hiểu: có và không có tiếng vãn chợ chiều)

Nếu khổ 1 mở rộng theo chiều ngang, chiều dài thì khổ 2 mở rộng theo chiều cao. Những hình ảnh về mặt đất hòa quyện với những vật thể trên trời, sông dài trời rộng nhấn mạnh sự rộng lớn của không gian. Kết hợp độc đáo sâu lắng với cái thâm sâu của vũ trụ. Lời đề từ được nhắc lại ở đây, làm nổi bật sự cô đơn.

c. Khổ thơ 3

• Khổ thơ 3 miêu tả một cách sống động về cảnh vật và tâm trạng với những hình ảnh đồng quê quen thuộc nhưng cũng đầy tính biểu cảm. Những cảnh nghèo nàn giữa bờ xanh và bãi cát có thể cũng là hình ảnh của cuộc sống không vững vàng, không ổn định.
• Nhà thơ mong muốn tìm kiếm sự gắn bó, kết nối nhưng lại chỉ thấy mình lạc lõng giữa một không gian bao la, không chuyến đò, không cây cầu nối. Con người cảm thấy cô đơn, xa lạ trong một thế giới không có sự gần gũi.

d. Khổ thơ 4

• Nỗi cô đơn trở nên sâu sắc khi hoàng hôn buông xuống. Lấy cảm hứng từ câu thơ dịch của Đỗ Phủ (Mặt đất mây đùn cửa ải xa), Huy Cận đã sáng tạo ra hình ảnh hoàng hôn hùng vĩ với những tầng mây cao đùn như núi bạc. Cánh chim, một biểu tượng quen thuộc trong thơ về hoàng hôn, lại mang một ý nghĩa mới: hình ảnh của cánh chim nhỏ nghiêng xuống cùng với bóng chiều trĩu nặng, gợi lên sự cô đơn trước vũ trụ bao la, trước cuộc sống.
• Huy Cận đã gợi nhớ đến Thôi Hiệu khi viết hai câu cuối: Khói sóng trên sông làm Thôi Hiệu buồn, còn Huy Cận thì gợi lên nỗi nhớ nhà mãi mãi trong trái tim tác giả mà không cần khói hoàng hôn.

3. Vẻ đẹp vừa cổ điển vừa hiện đại của bài thơ

a. Đề tài, cảm hứng

• Tràng giang chứa đựng nỗi buồn lớn lao từ thời gian và không gian vô hạn, trong khi con người chỉ bé nhỏ, hữu hạn trước những điều vô cùng.
• Bài thơ cũng thể hiện 'nỗi buồn thế hệ' của thơ mới trong thời kỳ mất nước, khi mà 'cái tôi' vẫn chưa tìm được lối ra.

b. Chất liệu thi ca

• Trong bài thơ Tràng giang, chúng ta gặp được nhiều hình ảnh quen thuộc từ thơ cổ (như tràng giang, bờ bãi đìu hiu, cánh chim bay trong bóng chiều...), và cũng có nhiều hình ảnh, từ ngữ từ thơ cổ được lặp lại.
• Bên cạnh đó, Tràng giang cũng không thiếu những hình ảnh, âm thanh thực tế của cuộc sống hàng ngày, không mơ mộng (như củi khô, tiếng vãn chợ chiều, bèo dạt...).

c. Thể loại và bút pháp

• Tràng giang thể hiện rõ sự pha trộn giữa phong cách cổ điển và hiện đại thông qua việc sử dụng thể thơ 7 chữ một cách mạch lạc, kết hợp với cách ngắt nhịp, gieo vần, và cấu trúc đăng đối; bút pháp tả cảnh ngụ tình, và sử dụng từ ngữ Hán Việt cổ (như tràng giang, cô liêu...).
• Tuy nhiên, Tràng giang cũng mang tính mới mẻ thông qua việc trực tiếp thể hiện 'cái tôi' trữ tình 'buồn điệp điệp, sầu trăm ngả, không cần khói hoàng hôn cũng nhớ nhà...), và sử dụng từ ngữ sáng tạo phản ánh cảm xúc cá nhân của tác giả (như sâu chót vót, niềm thân mật, dợn dợn…).

4. Kết luận

• Tràng giang của Huy Cận không chỉ là một bức phong cảnh mà còn là 'một bài thơ về tâm hồn'. Bài thơ thể hiện nỗi buồn cô đơn trước vũ trụ, cuộc đời.
• Từ đề tài, cảm hứng, chất liệu đến giọng điệu, bút pháp, Tràng giang vừa mang phong vị thi ca cổ điển vừa hiện đại cũng là nét đặc trưng của phong cách Hụy Cận.

Dàn ý cảm nhận vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong Tràng giang

I. Mở bài: Giới thiệu tổng quan về tác giả và tác phẩm

• Huy Cận - một trong những nhà thơ xuất sắc tiên phong trong phong trào Thơ mới trước cách mạng.
• Trong một chiều thu năm 1939, khi Huy Cận đứng ở bến Chèm (sông Hồng) ngắm cảnh, người thi sĩ rung cảm trước cảnh sắc đất trời rộng lớn cùng nỗi buồn nhân sinh man mác về kiếp người bé nhỏ lênh đênh. Bài thơ được ông cảm hứng sáng tác từ đó.
• Chất liệu thi ca tinh tế, toát lên vẻ đẹp bức tranh thiên vừa cổ điển, vừa hiện đại thông qua hình ảnh “nỗi buồn thời đại” của “cái tôi” dần mất đi.

2. Phần thân bài

*Sự hoài niệm về vẻ đẹp cổ điển vẫn hiện hữu mỗi từ trong bài thơ

- Tạo điểm nhấn về vẻ đẹp của đồng bằng sông nước bao la: Vẻ đẹp cổ điển đậm chất thơ Đường vẫn là nguồn cảm hứng không nguôi.

Đâu bóng buồm, nay mất trên bầu trời
Chỉ thấy dòng nước dài trên trời

(Thơ Đường cổ - Ngô Tất Tố dịch)

• Tên bài thơ “Tràng giang”: Đây là cụm từ Hán Việt. Cụm từ thể hiện sự uy nghi, vẻ đẹp cổ kính của thơ Đường.
• Huy Cận chọn lựa hình thức thơ cổ phong thất ngôn: từ ngôn từ thơ như một lời kể chân thực biểu hiện nỗi buồn sâu thẳm của thi sĩ
• Sử dụng kỹ thuật chia dòng thơ theo lối truyền thống của thơ Đường theo nhịp 2/2/3, 4/3
• Xây dựng các cặp hình ảnh trái ngược tạo ra những tưởng tượng sâu sắc: “Ánh nắng” và “bầu trời”, “thuyền về” và “dòng nước”, sự đối lập giữa vô hạn của vũ trụ và hữu hạn của con người.
• Phong cách từ vựng phong phú giúp bài thơ sống động: Song song/ điệp điệp/ đìu hiu/ chót vót .
• Cách mô tả chân thực nét Đường thi: Mô tả tinh tế linh hồn của tự nhiên qua các đường nét (bờ bãi đìu hiu, cánh chim trong bóng chiều,...)
• Bút pháp độc đáo “họa vân hiển nguyệt” của thơ Đường cổ: Sử dụng tảng băng tĩnh, sử dụng vô hạn để diễn đạt hữu hạn, sử dụng rộng lớn để tả nhỏ bé, mong manh

*Cảm hứng thời đại và vẻ đẹp hiện đại trong Tràng Giang

- “Tâm hồn” đong đầy cảm xúc và sự sâu lắng của thơ Tràng Giang được Huy Cận lột tả một cách sống động qua từng dòng thơ:

+ Phần 1: Cảm giác lạ lẫm ngắn ngủi khi nhận ra cuộc sống bị lôi kéo theo dòng nước cuồn cuộn, không biết đi về đâu.

+ Phần 2: Sự xúc động, rưng rưng trước những sinh linh bé nhỏ trong tiếng chợ chiều buồn bã, lạnh lẽo

• Nỗi buồn sâu lắng đặc trưng của thơ mới: Sự đau đớn từ trái tim khi thấu hiểu sự hòa mình vào tự nhiên. Sự đau khổ đồng cảm với nhân loại. Một nỗi buồn không thể tránh khỏi khi Huy Cận nhận ra hoàn cảnh của đất nước, của thời đại.
• Góc nhìn độc đáo và mới mẻ - phong cảnh thiên nhiên qua góc nhìn vũ trụ:
• Khai thác các góc độ đa chiều, mở rộng không gian theo mọi hướng (điệp điệp/ song song/ xuống/ lên/ sâu chót vót/ dài/ rộng)
• Không chỉ mô tả về màu sắc của hoàng hôn mà còn đưa tâm hồn của nhà thơ vào cảnh vật. Hoàng hôn buồn nhưng rực rỡ màu sắc hay chính tâm hồn của Huy Cận cũng nặng nề?
• Sử dụng hình ảnh chân thực, hiện đại nhưng vẫn mang nét thơ mộc, gợi cảm. Các hình ảnh gần gũi hiện ra mộc mạc (củi khô, mây trôi, tiếng chợ chiều vang vọng, bèo lặng lẽ trôi,…). Thể hiện rõ bức tranh thiên nhiên miền quê Việt Nam luôn in sâu trong lòng Huy Cận.
• Chất thơ mới tràn đầy cảm xúc. Dòng thơ tự do tự nhiên thể hiện “tâm hồn” tự do giữa thời đại mới. Hoàn toàn không còn sự ràng buộc của cấu trúc đề - thực - luận - kết trong thơ cổ

3. Kết bài: Tổng kết ý nghĩa vẻ đẹp cổ điển và hiện đại trong bài thơ Tràng Giang

Tràng giang là một tác phẩm thi ca thể hiện sâu sắc nỗi buồn trong “tâm hồn” của nhà thơ đối diện với thiên nhiên bao la. Bài thơ không chỉ là một bức tranh cảnh đẹp, mà còn là biểu hiện của nỗi cô đơn trước sự vĩnh cửu của vũ trụ và cuộc đời.

Sự kết hợp khéo léo và hài hòa giữa hiện đại và cổ điển trong việc sáng tạo văn học của Huy Cận đã biến bài thơ thành một nguồn cảm hứng vĩnh viễn, sống mãi với thời gian