Mẫu văn lớp 11: Tổ chức dàn ý phân tích bài thơ Chiều tối (5 Mẫu) Lập dàn ý phân tích Chiều tối

TOP 5 Cấu trúc phân tích bài thơ Chiều tối của Hồ Chí Minh dưới đây của Mytour sẽ là nguồn tư liệu cực kì hữu ích giúp các bạn lớp 11 hiểu sâu hơn về cách phân tích Chiều tối một cách hay và ấn tượng nhất.

Chiều tối là một bài thơ vô cùng xuất sắc, đặc trưng cho vẻ đẹp cổ điển và đương đại trong thơ của Hồ Chí Minh. Không chỉ đơn thuần miêu tả về thiên nhiên mà bài thơ còn ẩn chứa những ước mơ về tự do. Dưới đây là 5 mẫu cấu trúc phân tích Chiều tối, mời các bạn cùng theo dõi.

Cấu trúc phân tích bài thơ Chiều tối

I. Phần mở đầu:

Giới thiệu ngắn gọn về tác giả và đánh giá tổng quan về tác phẩm

• Hồ Chí Minh là một nhà cách mạng vĩ đại và cũng là một nhà thơ lớn của dân tộc. Ngục trung nhật kí (Nhật kí trong tù) là một trong những tác phẩm đặc biệt, được Bác viết khi bị chính quyền Tưởng Giới Thạch giam tại Quảng Tây (Trung Quốc), từ mùa thu năm 1942 đến mùa thu 1943.
• Mộ (Chiều tối) là một bài thơ có giá trị nghệ thuật và nội dung đặc sắc: Điều đặc biệt ở đây là bài thơ được sáng tác trong tình trạng người viết bị giam giữ trên đường, mang theo xiềng xích và gông cùm, nhưng không phải là một lời ca thương hại hay đau buồn. Ngược lại, đó là một lời ca tụng về cuộc sống và con người, thể hiện một tâm hồn vô cùng tươi đẹp và cao quý của Hồ Chí Minh.

II. Nội dung chính:

* Hai câu đầu thơ:

Quyện điểu quy lâm tầm túc thụ
Cô vân mạn mạn độ thiên không

- Hai câu đầu tạo nên một bức tranh thơ, yên bình của cuộc sống, với cảnh chim trở về rừng tìm nơi nương tựa, đám mây nhẹ nhàng trôi trên bầu trời chiều, chỉ một vài nét vẽ phá, như những bức họa của thơ xưa. Tuy nhiên, không phải là phong cách cổ điển, mà thực tế là bức tranh hiện tại, với cảnh thật và nhân vật thật (người tù - nhà thơ) đang tự mình quan sát.

Bức tranh phong cảnh ấy, mặc dù đẹp và thơ mộng, nhưng vẫn mang nét buồn. Từ 'quyện nghĩa' nghĩa là mệt mỏi, chán chường, và 'tầm' có nghĩa là tìm kiếm. Cánh chim sau một ngày phiêu bạt, trong giờ hoàng hôn, mệt mỏi, phải trở về rừng để tìm nơi trú ngụ. Cô đơn, lẻ loi. 'Mạn mạn' ám chỉ sự rộng lớn, vô tận, như bầu trời bao la. Bầu trời vẫn rộng lớn như hàng ngàn năm qua, nhưng những đám mây kia đã làm cho nó trở nên thêm mênh mông. Hai câu thơ, mặc dù về mặt hình thức chỉ nói lên một cảnh buồn. Nhưng đối với người thông thường, thậm chí đang vui, trước cảnh đó, lòng sẽ không thể tránh khỏi cảm xúc buồn bã, u uất. Câu thơ khiến người ta liên tưởng đến một buổi chiều khác, trong thơ cổ:

Trời chiều bảng lảng bóng hoàng hôn,
Tiếng ốc xa đưa vẳng trống dồn
Gác mái ngư ông về viễn phố
Gõ sừng mục tử lại cô thôn
Ngàn mai gió cuốn chim bay mỏi
Dặm liễu sương sa khách bước dồn
Kẻ chốn Chương Đài người lữ thứ,
Lấy ai mà kể nỗi hàn ôn

(Cảnh chiều hôm - Bà Huyện Thanh Quan)

Buổi chiều xưa không lặng im, nhưng trong lòng người đã đầy những nỗi buồn sâu thẳm. Cảnh vật ở đây, tuy chỉ là một mảnh, nhưng lại phản ánh nỗi buồn của người, rất rõ ràng. Và đúng với thực tế, ngay cả cánh chim kia, khi hoàng hôn đang về, vẫn phải nhanh chóng quay về tổ. Thế mà, vào lúc này, người tù mệt mỏi, chân yếu, vẫn bị giam cầm, đi lê bước trên con đường dài. Họ không than thở, bởi họ có phẩm hạnh lớn, nhưng ai có thể không cảm thấy nỗi đau thực sự từ cảnh tượng đó?

* Hai câu cuối của bài thơ

Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng

- Hai câu kết chuyển hướng hình tượng thơ. Trong phần trước, cảnh vật mênh mông, yên bình, ánh sáng ban mai dần tắt, nhường chỗ cho bóng tối. Ở đây, mặc dù không mô tả, nhưng ai cũng hiểu rằng, đêm đã buông xuống, bóng tối lan tỏa khắp nơi. Và điều làm người ta cảm nhận được thời gian, cảm nhận ánh sáng và bóng tối là cánh chim một mình bay về nơi ẩn cư. Đặc biệt, là ánh hồng của đèn than ấm áp trong làng quê. Đây cũng là phần chấm dứt, lấy ánh sáng để miêu tả bóng tối.

- Nhưng chuyển đổi hình ảnh thơ không chỉ là như vậy. Nếu phần trước mang nét buồn của sự cô đơn, hoang vắng, thì ở đây, dù là đêm tối nhưng ấm áp, tràn đầy sức sống. Đôi mắt của nhà thơ nhìn xa, nhìn cao, càng nhìn càng trống trải và mất hút. Nhưng khi nhìn gần, đã bắt gặp hình ảnh không ngờ:

Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc

- Hình ảnh của người phụ nữ nông thôn cùng với công việc vất vả hằng ngày đã làm tan biến cảm giác cô đơn giữa cánh rừng sâu. Và khi công việc đã kết thúc, ánh sáng lan tỏa khắp nơi.

Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng.

Trong đêm tối, ánh sáng đó lan tỏa mạnh mẽ hơn. Tâm trạng buồn bã trong lòng đã được sưởi ấm bởi ánh lửa ấy. Ở đây, sự di chuyển của hình tượng thơ hoàn toàn rõ ràng.

III. Kết bài:

'Mộ' là một bài thơ tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật thơ của Hồ Chí Minh. Sử dụng thể thơ luật Đường, tác giả đã khéo léo áp dụng phong cách chấm phá để mô tả cảnh vật, tạo ra sự kỳ diệu trong từng đoạn thơ. Trong bài thơ, mặc dù không có từ ngữ hay chi tiết cụ thể nói về chủ thể của tình cảm, nhưng độc giả vẫn cảm nhận được tâm trạng và suy tư của nhân vật. Dù mang dáng vẻ cổ điển, bài thơ vẫn toát lên vẻ hiện đại. Sự hiện đại được thể hiện qua việc mô tả hình ảnh thơ, đặc biệt là tâm trạng và tư tưởng của nhà thơ. Dù bị giam cầm, xiềng xích, nhân vật vẫn sống tự do trong tâm hồn, luôn nhìn nhận cuộc sống và cảm nhận mọi biến động, dù nhỏ bé, mảnh mai.

Dàn ý phân tích của bài thơ Chiều tối

1. Khởi đầu:

Giới thiệu về tác giả và tác phẩm.

2. Nội dung chính:

* Tổng quan tổng quan:

- Bài thơ “Chiều tối” là một trong những tác phẩm đặc biệt trong tập “Nhật kí trong tù” của Bác.

- Hoàn cảnh viết: vào năm 1942, khi Hồ Chí Minh bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt và áp giải từ nhà tù Tĩnh Tây đến Thiên Bảo (Trung Quốc), bài thơ được sáng tác trong một buổi chiều chuyển ngục.

a. Hai dòng thơ đầu: Phác họa vẻ đẹp tự nhiên của núi rừng

* Góc nhìn: nhìn lên bầu trời

* Hình ảnh của đàn chim bay:

- Trong thơ cổ điển, hình ảnh của cánh chim thường symbolize cho sự lẻ loi, cô đơn, và mất phương hướng.
- Trong thơ của Bác:

+ Một con chim đang bay về tổ sau một ngày lao động mệt nhọc.

→ Trình bày cảm giác an lành và yên bình của cuộc sống gần gũi.

+ Một con chim mệt mỏi: vừa thể hiện sự di chuyển ngoại vi, vừa thể hiện trạng thái tinh thần bên trong của nó.

→ Thể hiện sự nhạy cảm và sâu sắc của Bác trong việc cảm nhận thế giới xung quanh.

→ Trong bức tranh thơ, Bác tạo ra một tình trạng tâm lý sâu sắc: Sau một ngày dài gian khổ, Người mong muốn có thời gian dừng lại và nghỉ ngơi.

* Hình ảnh của đám mây:

- Trong văn học cổ điển: Đây là một đề tài phổ biến trong thi ca cổ điển.

- Trong thơ của Bác:

• “Cô vân”: một cảm giác của sự cô đơn, lạc lõng giữa trời cao.
• Từ “mạn mạn” mô tả sự chậm rãi trong việc di chuyển của đám mây.

→ Tạo ra không gian mở rộng, rộng lớn và phong phú.

→ Gợi lên hình ảnh những bước chân di chuyển chậm rãi, đầy thoải mái và yên bình trong tâm trạng thư thái.

→ Đặt nặng và làm nổi bật tinh thần lạc quan, ý chí mạnh mẽ của Hồ Chí Minh trong những ngày gian khổ bị giam giữ.

b. Hai dòng thơ dưới - Hình ảnh con người trong lao động

* Góc nhìn từ mặt đất

→ Chuyển đổi người đọc từ khung cảnh tự nhiên xuống cuộc sống hàng ngày của con người, từ đỉnh cao xuống dưới mặt đất.

* Hình ảnh cô gái xay ngô:

- Hình ảnh người lao động trở thành trọng tâm của bài thơ.

- Sử dụng biện pháp chuyển vị và lặp từ: “ma bao túc” → “bao túc ma”:

• Miêu tả sự xoay tròn liên tục, đều đặn của cối xay.
• Thể hiện sức sống, sức mạnh của người lao động.

* Hình ảnh lò than phát sáng:

- Khi cô gái hoàn thành công việc xay ngô, lò than đã tỏa sáng, đánh dấu sự chuyển từ buổi chiều sang tối.

- Từ “hồng”:

• Trở thành điểm nhấn của bài thơ 28 dòng.
• Làm lung linh toàn bộ bài thơ, xua tan bóng tối, gió lạnh của núi rừng và nỗi cô đơn trong lòng Người.
• Tượng trưng cho sức mạnh của lý tưởng cách mạng trong lòng chiến sĩ, ấm áp, đầy nhiệt huyết, sẵn sàng vượt qua khó khăn để tỏa sáng.

→ Đặc trưng của thơ của Hồ Chí Minh: Sự di chuyển từ bóng tối sang ánh sáng, luôn tích cực và tươi sáng.

c. Đánh giá

- Về nội dung: Bài thơ đã thể hiện tình yêu thiên nhiên, cuộc sống, con người cũng như tinh thần lạc quan, sảng khoái của Bác trong hoàn cảnh ngục tù khó khăn.

- Về nghệ thuật:

• Sử dụng bút pháp tinh tế, trữ tình.
• Kết hợp giữa phong cách cổ điển và hiện đại.

3. Kết bài:

Khẳng định ý nghĩa của bài thơ.

Dàn ý phân tích Chiều tối

1. Giới thiệu về tác giả:

• Hồ Chí Minh không chỉ là một lãnh tụ vĩ đại mà còn là một nhà văn vĩ đại của dân tộc.
• Bác Hồ để lại cho đất nước mình một di sản văn học vô cùng quý báu.

2. Giới thiệu về tác phẩm:

• Bài thơ được lấy từ tập thơ Nhật Ký trong tù của Bác
• Thể hiện tình yêu đối với thiên nhiên và lòng nhân ái cao cả của Chủ tịch Hồ Chí Minh

II. Phần chính

1. Hai câu mở đầu

Bay đi chim trời đến chốn tĩnh lặng
Mây trôi mạn mạn trên bầu trời cao

– Khung cảnh của buổi chiều tối được mô tả với sự sống động, đẹp như tranh: những con chim mải mê về tổ sau một ngày làm việc, những đám mây lặng lẽ trôi trên bầu trời cuối ngày.

– Một bầu không gian bao la, rộng lớn nhưng vẫn mang hơi thở thơ mộng, yên bình

– Khung cảnh của một buổi chiều tà u ám, ánh nắng dần nhạt nhòa chỉ còn lung linh ở phía chân trời.

– Thiên nhiên trở thành một gương phản ánh tâm hồn con người:

– Cánh chim vội vã mang nét mệt mỏi, uể oải sau một ngày dài bận rộn

– Những đám mây trôi lững lờ, cô đơn, lẻ loi giữa bầu trời bao la, rộng lớn.

– Bầu trời như mở rộng xa vút, cao hơn cả những nỗi buồn trong lòng con người, trải dài vô tận. Đứng trước bình minh cuối ngày, lòng người cảm thấy cô đơn, trống trải; cảm nhận mệt mỏi, uất ức. Nhưng cánh chim, sau những phút giây mệt mỏi, vẫn được nghỉ ngơi trong tổ ấm, còn con người, sau những phút giây giam cầm, đau khổ, lại phải chịu cảnh tăm tối của ngục tù.

– Tuy nhiên, họ không than trách, không oán trách, mà thả mình vào vẻ đẹp của thiên nhiên để cảm nhận và tôn vinh những tuyệt phẩm của cuộc sống cuối ngày.

– Thể hiện tình yêu mãnh liệt với thiên nhiên trong lòng người chiến sĩ cách mạng

– Trong tâm trí của người chiến sĩ, luôn hiện hữu nỗi nhớ về quê hương, đất nước.

– Ý chí bất khuất, sức mạnh tinh thần phi thường, thái độ bình tĩnh và lạc quan của Hồ Chủ tịch. (cánh chim là biểu tượng của cuộc sống tự do)

Đánh giá và mở rộng:

– Hai câu thơ kết hợp nét cổ điển và hiện đại, với hình ảnh thơ quen thuộc và bút pháp tượng trưng, chấm phá điểm nhấn, mặc dù không mô tả cảnh trời chiều nhưng vẫn làm cho người đọc cảm nhận và hình dung không gian và tâm trạng mà câu thơ muốn truyền đạt.

– Cánh chim không còn xa lạ trong thơ cổ, nhưng cánh chim của Bác lại mang ý nghĩa đặc biệt. Nếu cánh chim của Lý Bạch là cánh chim “bay vút vào không gian ngút ngàn” thì cánh chim của Hồ Chủ tịch lại thể hiện sự sống động, là cánh chim đắm chìm trong không gian, làm chủ không gian và vạn vật.

2. Hai câu kết:

Sơn thôn thiếu nữ ma bao túc
Bao túc ma hoàn, lô dĩ hồng

– Hình ảnh cuộc sống của người dân ở xóm núi:

– Bóng tối bao trùm không gian

– Cô gái làng miền núi làm việc chăm chỉ, tỉ mỉ: xay ngô => vẻ đẹp mạnh mẽ, trẻ trung, đầy năng lượng

– Hình ảnh lò than sáng rực: phát sáng, xua tan bóng tối, làm ấm không gian cô đơn, lạnh lẽo, trống trải trong thơ.

– Tượng trưng cuộc sống thực tế cuối ngày ở miền núi. Thể hiện tình cảm, tôn trọng sâu sắc của Hồ Chủ tịch dành cho người lao động.

– Hình tượng thơ thể hiện tính chất động của sự sống:

– Thời gian từ chiều tà đến đêm tối

– Cánh chim bay, mây trôi để cuối cùng quay về phía ánh sáng, tương lai.

– Tâm trạng con người từ lạnh giá, cô đơn chuyển đến ấm áp, phấn khích, hạnh phúc, vui vẻ.

– Từ 'hồng' kết thúc bài thơ, lan tỏa sức mạnh, tạo nên sự chuyển động, lan tỏa đến mọi ý thơ:

– Lửa hồng lan tỏa, chiếu sáng, xua tan bóng tối, nỗi buồn trong lòng người. Lửa cháy đốt mọi khao khát, ý chí, quyết tâm của người chiến sĩ cách mạng trong tù.

– Hai câu thơ tô điểm hình tượng con người. Con người tỏa sáng, kiểm soát không gian, thời gian, đẩy lùi cô đơn, hãy xa thiên nhiên. Tương tự, thơ phản ánh sức sống mạnh mẽ và lòng khát khao to lớn của thi nhân.

III. Kết bài:

- Nghệ thuật:

• Sử dụng từ hán ngữ.
• Bút pháp ước lệ tượng trưng: mây vẽ trăng, sự động tĩnh, cảnh vật tạo ra thời gian, thể hiện cảm xúc con người.

– Kết hợp nét cổ điển và hiện đại:

• Nét cổ điển: hình ảnh thơ, ngôn ngữ thơ, thể thơ thất ngôn tứ tuyệt.
• Nét hiện đại: Không chia sẻ nỗi buồn với thiên nhiên mà hòa nhập vào đó. Từ khó khăn, gian khổ mà tỏa ra phong thái ung dung, lạc quan cách mạng.

Dàn ý phân tích Chiều tối

1. Mở bài

- Nhật ký trong tù của Hồ Chí Minh là sự kết hợp hài hòa giữa yếu tố cổ điển và hiện đại, thể hiện tâm hồn của người chiến sĩ và thi sĩ một cách tinh tế, sâu sắc.

Chiều tối là một trong những tác phẩm thơ độc đáo và tiêu biểu nhất.

2. Nội dung chính

Sáng tác trong thời điểm cuối thu năm 1942, khi Hồ Chí Minh bị chính quyền của Tưởng Giới Thạch bắt giam và đưa từ nhà tù Tĩnh Tây sang Thiên Bảo (Trung Quốc), trong một buổi chiều chuyển ngục.

Bức tranh về thiên nhiên núi rừng được minh họa qua hai câu thơ đầu tiên:

• Hình ảnh của con chim, một biểu tượng thơ cổ, nhưng trong bài thơ của Bác lại kết hợp với nét hiện đại. Con chim mệt mỏi, tìm kiếm nơi an nghỉ, tương tự như tâm trạng của Bác.
• Hình ảnh của đám mây trôi, cũng là một hình tượng cổ điển, thể hiện sự thoải mái, tự do, nhưng đồng thời cũng phản ánh tâm trạng của người bị giam giữ (cô đơn, bất an).

Bức tranh về cuộc sống hàng ngày:

• Nét đẹp của con người: Sự trẻ trung sức khỏe của phụ nữ trẻ, vẻ đẹp của cuộc sống lao động đơn giản => Quan điểm mới về mối liên hệ giữa con người và tự nhiên.
• Nét đẹp của sự sống: Sự kết hợp giữa nét vẽ cổ điển (miêu tả ánh sáng và bóng tối, hình ảnh của lò than sáng rực) và nét vẽ hiện đại (thời gian và không gian biến đổi, cảm nhận).

3. Kết luận

- Vẻ đẹp tinh thần của Hồ Chí Minh: Lạc quan, hướng về ánh sáng và sự sống, lòng nhân ái kết hợp với tình yêu thiên nhiên.

- Phong cách miêu tả tự nhiên, cảnh đẹp, tình cảm ngụ tình, kết hợp hài hòa giữa các yếu tố cổ điển và hiện đại.

Tạo dàn ý phân tích bài thơ Chiều tối

a) Giới thiệu:

– Đưa ra thông tin về tác giả và tác phẩm

• Chủ tịch Hồ Chí Minh không bao giờ tự nhận là nhà thơ hay nhà văn, chỉ xem mình là bạn của văn chương, một người yêu nghệ thuật văn học.
• Một ví dụ điển hình cho phong cách thơ trữ tình của ông là bài thơ “Chiều tối”

– Trình bày nội dung chính của bài thơ: tâm hồn mến thiên nhiên và lòng kiên cường của người tù Hồ Chí Minh

– Đưa ra nhận xét tổng quan

b) Nội dung chính:

* Tóm tắt về ngữ cảnh sáng tác

– “Chiều tối” là bài thơ thứ 31 trong tập thơ “Nhật kí trong tù” được lấy cảm hứng từ một cuộc chuyển từ Tĩnh Tây đến Thiên Bảo vào một buổi chiều tối cuối thu năm 1942.

* Phân tích nội dung bài thơ:

– Ý nghĩa của hai câu thơ đầu: Hình ảnh tự nhiên của bức tranh chiều tối

+ Diễn tả:

• Chim bay về rừng: chim không chỉ đơn thuần bay mà còn “mệt mỏi” => biểu hiện thời gian chiều tối
• Mây trôi lững lờ trên bầu trời: “Trôi nhẹ” và “chòm mây” trong bản dịch thơ không chỉ giữ được sự thảnh thơi của đám mây mà còn làm nổi bật sự cô đơn, lẻ loi của từ “cô vân” trong bản gốc.

=> Mở ra về cuộc đời hoạt động Cách mạng của Bác. Hành trình bị áp giải đi qua nhiều điểm đến, từ nhà tù này đến nhà tù khác và những khó khăn trước mắt, không biết tương lai sẽ điều gì, tương lai của dân tộc sẽ ra sao.

=> Tạo ra không gian mở lớn.

+ Đặc biệt trong nghệ thuật miêu tả cảnh: Thiên nhiên phản ánh những đặc tính giống con người.

• Cánh chim mệt mỏi sau một ngày lao động vội vã bay về rừng tìm nơi nghỉ ngơi, giống như người tù đã mệt mỏi sau những cuộc hành trình dài với những bước đi chập chững.
• Đám mây trở nên cô đơn giữa bầu trời, giống như người tù đang cô đơn tại xứ lạ.

– Ý nghĩa của hai câu thơ sau: Bức tranh về cuộc sống hàng ngày của con người

+ Diễn tả:

• Cô gái làng núi: đang làm việc nông nghiệp, người phụ nữ trẻ đầy năng lượng, nhiệt huyết. Con người không bị thống trị bởi cảnh vật, xuất hiện giữa vùng núi rừng bao la, nhưng không bị hòa lẫn vào tự nhiên mà chính bản thân cô gái trẻ này trở thành tâm điểm của bức tranh tự nhiên.
• Lò than sáng rực: nhiệt độ của cuộc sống.
• Hình ảnh người lao động tại vùng Quảng Tây mạnh mẽ, chăm chỉ, và nhiệt tình.

+ Ý nghĩa của từ “hồng” trong bài thơ: Ánh sáng ấm áp từ lửa bếp, tình yêu chan hòa, sự nhiệt huyết của cô gái, cũng như niềm tin lạc quan, tình yêu cuộc sống của tác giả. Từ “hồng” được coi như biểu tượng của bài thơ, mang đến một làn gió mới, một tinh thần mới, một vẻ đẹp mới => bóng tối dần buông xuống.

+ Kỹ thuật nghệ thuật:

• Thiết lập một câu châm ngôn vòng “bao túc” : tạo ra âm điệu mềm mại, liên tục như vòng quay của cối xay ngô. Vòng quay này biểu hiện sự kiên nhẫn, sức mạnh, công việc mặc dù vất vả, nhưng vẫn cần thiết, đầy nhiệt huyết.
• Mô tả cảnh trời tối mà không sử dụng từ “tối”

* Tổng quan về nghệ thuật trong tác phẩm.

* Liên hệ mở rộng (có thể thêm vào bài viết)

c) Tổng kết

• Tóm tắt lại ý nghĩa của tác phẩm
• Bày tỏ cảm xúc cá nhân về tác phẩm.