Mê cung

Mê cung còn được biết đến với tên gọi khác như mê lộ hay mê đạo, là một cấu trúc phức tạp với các đường hầm chằng chịt, gồm nhiều nhánh giao nhau tạo thành một hệ thống rối rắm. Mê cung thường xuất hiện dưới dạng các công trình với nhiều hành lang và lối đi được bao quanh bởi hàng loạt ngã ba, ngã tư, và ngõ cụt. Khi vào mê cung, người ta chỉ có thể thấy một phần nhỏ của con đường và gặp khó khăn trong việc định hướng, có thể dẫn đến việc không tìm được lối ra. Mê cung là hình dạng đặc trưng của các đa giác đơn.

Xây dựng mê cung

Các mê cung thường được tạo thành từ các bức tường và phòng, với hàng rào, cỏ, thân cây ngô, rơm rạ, sách, đá lát có màu sắc hoặc kiểu dáng nổi bật, hoặc gạch, hoặc thậm chí trên các cánh đồng trồng trọt như ngô. Mê cung ngô có thể có kích thước rất lớn; chúng thường chỉ tồn tại trong một mùa sinh trưởng, và do đó có thể thay đổi hàng năm và được quảng cáo như một điểm thu hút du khách theo mùa. Trong nhà, một loại mê cung khác là mê cung gương, nơi nhiều con đường được phản chiếu qua nhiều lớp gương tạo ra các tuyến đường ảo. Một dạng mê cung khác là tập hợp các phòng nối với nhau bằng cửa, trong đó mỗi lối đi chỉ là một căn phòng khác. Người chơi sẽ vào mê cung từ một điểm và ra từ một điểm khác, hoặc cố gắng đạt đến một điểm nhất định trong mê cung. Mê cung cũng có thể được vẽ hoặc in trên giấy để người chơi theo dõi bằng bút chì hoặc tay. Chúng cũng có thể được xây dựng bằng tuyết.

Ở một số quốc gia qua các thời kỳ

Ai Cập

Các mê cung trong các Kim tự tháp của Ai Cập là những hệ thống đường hầm tối tăm, với chiều cao và chiều rộng chỉ khoảng một mét. Khi đi sâu vào bên trong, các con đường càng trở nên hiểm trở, có đoạn dẫn đến những giếng nước bí ẩn, có đoạn dẫn đến các bức tường đá chắn lối. Việc tìm được những phòng chứa quan tài của các vua chúa và hoàng hậu là một thử thách vô cùng khó khăn.

Hy Lạp

Theo truyền thuyết Hy Lạp, mê cung đầu tiên được xây dựng trên đảo Crete, một hòn đảo lớn nằm ở Địa Trung Hải. Trên đảo này có quái vật Minotaur với đầu bò và thân người. Nó đã buộc thợ xây tài ba Daedalus phải thiết kế một mê cung phức tạp với hàng chục phòng, những con đường chằng chịt và các ngõ cụt bất ngờ. Mỗi chín năm, người dân thành Athens phải dâng hiến bảy cặp trai gái cho quái vật để nó ăn thịt. Nhiều anh hùng đã vào mê cung để đối mặt với quái vật, nhưng không ai sống sót nổi nếu không bị lạc lối và kiệt sức. Cuối cùng, hoàng tử Theseus, con trai vua Aegeus, đã vào mê cung nhờ sợi chỉ mà nàng công chúa xinh đẹp Ariadne, con gái vua Minos, trao tặng. Sau một trận chiến quyết liệt, chàng đã tiêu diệt quái vật và thoát khỏi mê cung nhờ vào cuộn chỉ này.

Kể từ đó, từ 'mê cung' đã được sử dụng để chỉ những tình huống phức tạp, khó khăn, trong khi sợi chỉ của Ariadne trở thành biểu tượng cho những giải pháp hợp lý và sáng suốt để thoát khỏi các tình trạng bế tắc.

Ý

Tại Ý, cũng có một mê cung được xây dựng vào thế kỷ XII.

Anh

Vào thế kỷ XII, vua Henry II của Anh đã cho xây dựng một mê cung để giấu những người tình quyến rũ của mình, nhưng cuối cùng hoàng hậu Eleanor đã phát hiện ra nhờ vào 'sợi chỉ Ariadne'.

Mê cung do vua William III của Anh thiết kế vào thế kỷ XVII là một khu vườn hoa tuyệt đẹp. Dọc theo lối đi là những hàng rào cây xanh tươi với nhiều màu sắc. Ở trung tâm của vườn, có hai cây cổ thụ lớn và hai chiếc ghế quý giá.

Trung Quốc

Trận đồ bát quái mà Gia Cát Lượng sắp xếp cũng giống như một mê cung. Tướng Đông Ngô là Lục Tốn không biết đã vào cửa Tử, lạc lối không tìm ra được lối ra. May mắn nhờ có cụ già Hoàng Thừa Ngạn, bố vợ của Gia Cát Lượng, đã chỉ đường ra cửa Sinh, giúp ông thoát chết.

Việt Nam

Tại Việt Nam, thành Cổ Loa nổi tiếng như một mê cung với lịch sử hơn nghìn năm. Dựa trên sơ đồ của ba lớp thành còn sót lại, có thể thấy sự phức tạp và bí ẩn trong thiết kế mê cung này. Các lớp thành quanh có dạng đồng tâm lệch, gần nhau ở phía nam và mở rộng ra phía bắc. Thành Nội chỉ có một cổng ở phía Nam. Các cổng ở thành Trung và thành Ngoại không thẳng hàng mà lệch nhau. Các vách thành chồng chéo kết hợp với hệ thống sông, hồ, ao, đầm lầy chằng chịt tạo ra những điểm chặn và cản trở khó vượt qua. Cửa Tử như cửa Đông yêu cầu phải vượt qua sông Hoàng Giang; rẽ trái thì gặp ngách cụt, rẽ phải thì sa lầy vào đầm Cả. Cửa Nam là lối vào gần nhất của thành Nội, nhưng thành cao và hào sâu với nhiều ụ canh không dễ vượt qua. Chắc chắn quân của Triệu Đà, đặc biệt là kỵ binh, sẽ rơi vào một mê cung không lối thoát tại Cổ Loa. Trọng Thủy ở rể có thể không chỉ là kẻ ăn cắp nỏ thần. Công trình đã giúp An Dương Vương giành nhiều chiến thắng, nhưng cuối cùng không thể chống lại sự cả tin của Mỵ Châu, dẫn đến sự chuyển giao quyền lực từ An Dương Vương sang nhà Triệu.

Các nghiên cứu liên quan

Các nhà toán học đã phát triển nhiều bài toán về mê cung, thiết lập các thuật toán và chương trình để giải quyết chúng. Ví dụ, vào năm 1951, Claude Shannon đã chế tạo một con chuột máy có khả năng tìm đường trong mê cung. Những bài toán như tránh các ngõ cụt, tìm đường vào hoặc đường đi nhanh nhất, khám phá tất cả các nhánh của mê cung, mỗi nhánh đi hai lần với hai hướng khác nhau,... đều có ứng dụng quan trọng trong một ngành toán học mới nổi: điều khiển học.

Thuật toán tìm đường trong mê cung

Ý nghĩa

Mê cung không chỉ mang lại sự giải trí thú vị mà còn giúp chúng ta rèn luyện sự kiên nhẫn khi khám phá đến tận cùng của nó.

Chú thích