Mê đắm nhựa: Bên trong Thế giới 'thần kỳ' của những người đam mê bàn phím cơ

Đằng sau một món phụ kiện dường như giản dị là một cộng đồng sôi nổi!

Bài viết là câu chuyện của nữ phóng viên Alex Cranz từ Gizmodo

'Anh đã gặp Jacob chưa?' - đó là câu hỏi đầu tiên mà tôi nghe thấy, bên trong một phòng họp nhỏ nhắn tại khu Menlo Park của Facebook, nơi mà những người đam mê bàn phím cơ ở vùng Bay Area vượt qua cả mưa để gặp gỡ và 'khoe' sản phẩm của mình. Nhiều người trong số họ đã chi tiêu hàng ngàn USD cho bộ sưu tập của mình, với các bộ bàn phím có switch và keycap được đặt riêng.

Rất nhiều trong số họ (đa số là nam giới) đã trò chuyện với nhau trong thời gian dài trên các diễn đàn Reddit, Deskthority, geekhack và Discord. Với niềm đam mê chung là bàn phím cơ, họ giao tiếp với nhau bằng những tên sản phẩm mà phần lớn mọi người chưa từng nghe tới, và rồi dần trở nên thân thiết.

Đứng ở góc nhỏ là một cậu bé, cầm trên tay một bộ bàn phím mà bất cứ ai cũng có thể mua được trên mạng, đứng cạnh những người đàn ông bằng tuổi bố của cậu với bộ sưu tập đồ sộ được tích lũy trong nhiều năm. Trong số đó có một kỹ sư tự tay tạo ra bộ bàn phím Bluetooth cho riêng mình, vì anh ta nghĩ rằng thị trường đầy những sản phẩm 'lụa thôi'!

Ngồi bên cạnh bàn đồ ăn vặt là một vài nhân viên trẻ của Facebook, một trong số họ có bàn phím Planck - một loại bàn phím nổi tiếng mà bạn phải tự xây dựng từ các linh kiện có sẵn, từ hàn switch vào PCB tới lập trình vị trí các phím. Anh ta thậm chí còn làm bàn phím của mình phát ra tiếng Beep mỗi khi sử dụng, khiến đồng nghiệp 'phát điên'!

Một bàn khác đầy những bộ bàn phím, mỗi chiếc đều độc đáo. Nhưng mục tiêu của tôi đến đây là để gặp Jacob Alexander, người mà tôi đã đi qua nhiều chặng đường để có cơ hội trò chuyện trực tiếp. Trong cộng đồng chơi bàn phím cơ, Jacob Alexander được coi như một 'vị vua', là người dẫn đầu và có mong muốn nâng cao cộng đồng bàn phím lên một tầm cao mới.

Ước mơ này nghe có vẻ hài hước. Từ khi những bộ bàn phím đầu tiên ra đời vào năm 1873, cách sử dụng chúng chưa hề thay đổi. Một số thiết kế độc đáo như bàn phím Hansen Writing Ball (1870) hay Maltron ergonomic line (1977) và bàn phím Planck đã được đề cập là những ngoại lệ, nhưng với Jacob Alexander thì đó là chưa đủ. Theo ông, sản phẩm này vẫn có thể được cải tiến nhiều hơn nữa.

Sau khoảng 4 tiếng, Jacob Alexander chính thức kết thúc buổi gặp mặt do mình và câu lạc bộ Input Club tổ chức. Tâm điểm của cuộc gặp là bộ phím K-Type, một bàn phím toàn màu trắng và bạc, có những đèn LED RBG đổi màu đẹp mắt, nhưng một số người tham dự cũng quan tâm đến bộ White Fox - ra mắt vào tháng 11 năm 2015.

Được thành lập bởi Alexander và các bạn vào năm 2014, Input Club nhanh chóng trở thành một cộng đồng chơi bàn phím lớn, là nơi tụ họp của những người có cùng niềm đam mê. Hiện tại, câu lạc bộ này có tới 200.000 thành viên trên Reddit, và có đủ tài chính để hỗ trợ cả các công ty về bàn phím như Signature Plastics và Mechanical Keyboards Catalog. Jacob Alexander cùng 4 người bạn 'điên phím' của mình vẫn phải làm việc bình thường để nuôi sống bản thân, nhưng mỗi tối họ lại thảo luận về những bộ phím muốn tạo ra trong tương lai.

Bộ phím White Fox thường xuyên được bán trên MassDrop, một trang web mua chung với giá ưu đãi nhờ đặt hàng trực tiếp từ nhà sản xuất, không qua các đại lý trung gian. Bộ phím White Fox bán được tới 2000 chiếc mỗi lần 'lên sóng', và sẽ tiếp tục được bán trên eBay hay Reddit. Nếu không mua sớm trên MassDrop, bạn sẽ phải trả tới 200 - 300 USD cho một bộ White Fox, trong khi một bàn phím cơ sẵn có của Logitech chỉ khoảng 80 USD.

Bộ bàn phím mới nhất của Input Club là chiếc K-Type, một bàn phím “tenkeyless” - nhỏ hơn bàn phím truyền thống một phím số ở bên phải để làm cho nó nhỏ gọn hơn. Đây chắc chắn là một trong những bộ phím đánh thích nhất mà tôi từng sử dụng, nhờ vào phần đế làm bằng kim loại. Nó cũng thật sự lung linh với dải đèn LED chạy dọc theo thân phím.

Đa số cộng đồng chơi bàn phím cơ không thích đèn LED đổi màu, vì họ cho rằng đây chỉ là một trào lưu tạm thời dành cho các bộ phím 'chơi game giá rẻ', nhưng K-Type lại là ngoại lệ khi có hàng ngàn người sẵn lòng chi tiền để sở hữu nó. Không ai có thể nói chắc rằng tại sao họ thích bộ phím này đến thế, ngoại trừ Jacob Alexander.

Khi đi ra xe, Alexander giải thích về điều làm K-Type trở nên 'đặc biệt': 'Nó không hoàn hảo, nhưng nó gần với những gì tôi tưởng tượng về bàn phím cơ'. Anh nói rằng tất cả các cài đặt mà người dùng thực hiện có thể lưu trữ trên bàn phím, vì vậy có thể sử dụng với bất kỳ thiết bị nào. Bạn muốn chuyển Esc thành Shift, hoặc Ctrl thành Tab? Hoặc bạn muốn chuyển từ QWERTY sang Colemak, tất cả đều có thể thực hiện một cách dễ dàng với K-Type.

Bộ bàn phím này có thể thực hiện những điều đó vì nó chứa phần mềm được nhóm Input Club tạo ra, điều này khiến người dùng không cần phải cài đặt thêm bất cứ thứ gì trên máy tính của họ. Điều này có vẻ không quan trọng với người thông thường, nhưng lại là điểm thu hút với những người chơi phím lâu năm.

Khi chúng tôi đến nơi đậu xe, thì trời đã bắt đầu mưa. Khí ẩm làm kính của Alexander bắt đầu đọng nước. Anh là một người cao lớn, mái tóc vàng ngả và một nụ cười có chút ngây thơ mà nhiều người có lẽ sẽ cảm thấy đáng yêu.

Và anh ấy không ngừng niềm đam mê với bàn phím. Dù đã đứng trong cuộc gặp gần 4 giờ, nhưng trên chuyến xe từ Menlo Park tới phòng lab của mình, Alexander vẫn tiếp tục thảo luận về những dự án sắp tới của mình. Anh có một ước mơ lớn, và muốn chia sẻ nó với mọi người. Anh nói rằng việc thành lập Input Club là để thay đổi cách mọi người đánh máy.

Anh không có kế hoạch cụ thể cho tương lai, hoặc những thay đổi 'mơ hồ', mà trong thời điểm hiện tại, anh chỉ muốn nâng cấp những gì đã có trên các bàn phím cơ hiện có trên thị trường. Hầu hết mọi người ngày nay đều sử dụng các bàn phím cao su rẻ tiền được công ty cung cấp, hoặc gõ trên kính của điện thoại di động hoặc máy tính bảng. Alexander muốn tất cả mọi người đều có trải nghiệm gõ phím tốt nhất có thể.

Mặc dù một bộ bàn phím cơ có thể đơn giản, nhưng bên trong lại ẩn chứa nhiều yếu tố ảnh hưởng tới chất lượng gõ. Có những điều mà ta có thể thấy rõ như switch (phần công tắc phím), keycap (vỏ của phím nhấn) hoặc cách sắp đặt các phím. Nhưng cũng có những yếu tố khác như giao tiếp với thiết bị (Bluetooth hoặc USB), phần mềm mà hãng cài đặt và cả những đèn nền được tích hợp. Thậm chí, thậm chí cả PCB (mạch chủ) cũng đóng một vai trò quan trọng.

Jacob (Alexander) cùng đồng đội, giống như cộng đồng chơi bàn phím nói chung, rất thích 'nghịch' những linh kiện này. Anh nói rằng tất cả những thứ nhỏ nhặt như thế nhưng lại có tầm quan trọng lớn, và không được sự quan tâm xứng đáng từ các hãng sản xuất bàn phím trên thị trường. Vì vậy, anh muốn tạo ra một 'làn sóng' mới, khiến các hãng như Razer và Logitech phải chú ý. Điều này đã trở thành sự thật, khi một người quen tại Logitech nói rằng họ biết về bàn phím White Fox; và cả Razer và Logitech đều phải quan tâm tới các công ty sản xuất bàn phím như Input Club.

Alexander có cách nói rất giống những CEO của các công ty công nghệ lớn tại Thung lũng Silicon, nhưng anh không có vẻ bóng bẩy mà thể hiện sự chân thành, là người thực sự đam mê với công việc của mình. Nếu bạn không nhận ra điều này khi gặp anh chỉ trong vài giờ ở buổi gặp mặt, thì chắc chắn sẽ nhận ra khi bước vào phòng lab của anh ở San Jose. Tôi nhìn xuống hoàng hôn, phía sau là bộ sưu tập hơn 500 bàn phím cơ và nhiều linh kiện khác.

Anh đã thu thập chúng trong suốt 10 năm qua. Bắt đầu từ niềm vui của một du học sinh Nhật Bản, giờ đây đã trở thành một phòng lab với nhiều thiết bị hiện đại.

Phòng lab này được chia thành 3 phần, một phần là không gian giải trí cho chủ nhân thuê. Nó như không gian của các công ty mới nổi, không có sự tổ chức. Có một TV lớn, một bàn bi-a và phong cảnh thành phố. Góc kia có một bàn lớn, với những bộ bàn phím từ những năm 60, nhập khẩu từ Nga. Phía sau là một kệ sách, nhưng không có sách, chỉ là hàng tá hộp bàn phím chồng lên nhau.

Nửa còn lại của không gian dành cho các hoạt động nghiên cứu như một phòng lab thực sự. Có một máy kiểm tra nguồn điện vào và ra cho mỗi bàn phím. Một bàn lớn khác được sử dụng để hàn switch vào mạch PCB.

Mỗi người chơi bàn phím đều có một thành phần linh kiện mà họ coi trọng hơn những phần khác. 'Tôi thích switch' - Jacob chia sẻ. Anh ấy rất hứng thú với cách hoạt động của thành phần này để ghi nhận mỗi khi ta nhấn nó xuống. Switch bao gồm cả các loại cao su trên bàn phím văn phòng, các kiểu 'hình kéo' hoặc 'cánh bướm' trên laptop, và đặc biệt là các loại cơ học mà cộng đồng chơi phím ưa thích.

Mỗi loại switch cơ đều có đặc điểm riêng. Tôi đã sử dụng 3 loại switch từ các hãng khác nhau, bao gồm Cherry Brown từ Đức, ALP thường thấy trên bàn phím cơ của Apple và Topres - một loại kết hợp giữa switch cao su và cơ.

Cherry được thành lập vào năm 1953 và bắt đầu làm switch cho bàn phím cơ từ năm 1984. Đây là công ty lâu đời nhất sản xuất loại sản phẩm này và đã trở thành nguồn cảm hứng cho nhiều hãng 'sao chép' như Gateron, Kaihua và Zealio. Jacob rất quan tâm đến những hãng này. Mặc dù ngoài trông các sản phẩm có thể giống nhau, nhưng mỗi loại switch lại mang lại một 'cảm giác gõ' khác nhau.

Thường thì, 'cảm giác gõ' phụ thuộc vào khoảng cách từ lúc nhấn đến khi ta 'chạm đáy' cùng với lực cần để nhấn phím xuống. Nhưng Jacob muốn tìm hiểu sâu hơn. Anh biết rằng lực cần để nhấn phím không phải lúc nào cũng tăng đều, mà là một đường cong đo được. Hiện không có máy nào bán ra có thể đo được 'đường cong' này.

Vì vậy Jacob tự tạo ra một chiếc máy để sử dụng. Anh mua một máy đo lực mà ai cũng có thể mua được, gắn nó vào tay robot và đọc thông số bằng máy tính. Khi có máy, anh đã đo được hàng trăm loại switch khác nhau, từ switch bàn phím laptop đến switch bàn phím cơ. Những công đoạn này có vẻ dễ, nên anh chỉ cho tôi cách thực hiện. Mỗi lần đo tốn khoảng 10 phút.

Mỗi tối, sau khi đã 'tắt não' để thư giãn sau một ngày làm việc, Jacob lại đi xe đến phòng lab để làm những thử nghiệm này, đôi khi đến 7 - 8 giờ tối. 'Tôi có thể đo được khoảng 30 loại switch trong mỗi tối' - anh chia sẻ.

Khi cộng sự trong hội Input Club - Andrew Lekashman biết về chiếc máy thử nghiệm của Jacob, anh muốn sử dụng nó để xác định switch nào sẽ được sử dụng trong các bộ bàn phím sẽ bán trong tương lai. Nhưng mục tiêu của Jacob lớn hơn nhiều, anh chia sẻ: 'Bàn phím là một thị trường đã chậm lại từ những năm 80, điều tôi muốn là thúc đẩy nó phát triển hơn nữa.'

Alexander và các đồng nghiệp tại Input Club không phải là những người duy nhất muốn đưa bàn phím cơ lên một tầm cao mới. Tại 'trung tâm' của những 'con nghiện nhựa' là trang Reddit r/MechanicalKeyboards, có hơn 1000 người tham gia mới mỗi tuần.

Tại buổi gặp mặt tại khuôn viên Facebook, Jesse Vincent giới thiệu bộ bàn phím siêu lớn Keyboardio Model 01 của mình. Sau Jacob thì Jesse Vincent là người mọi người khuyên tôi tới nói chuyện. Cộng sự của Jesse, Kaia Dekker, không thể tham gia buổi gặp mặt này, nhưng Jesse vẫn đủ năng lượng để đứng và trả lời câu hỏi của mọi người về bộ bàn phím 'lạ lùng' của mình.

Bộ bàn phím kết hợp gỗ và điện tử hiện đại này chỉ là một ý tưởng trong đầu Jacob vào năm 2012, nhưng nhanh chóng trở thành một sản phẩm thương mại với số vốn đầu tư từ Kickstarter lên tới 650.000 USD. Từ đó, sản phẩm này gặp nhiều khó khăn trong việc bán ra, bao gồm cả khó khăn về sản xuất. Vincent chỉ biết thở dài mỗi khi có người hỏi về việc Model 01 sẽ được bán ra chính thức. Anh đã phải 'xoa dịu' những người đã đầu tư trong suốt 2 năm qua.

Henry Liu và đồng đội tại Zeal PC đã có ước mơ về việc tạo ra bàn phím cơ riêng cho mình, và họ gặp nhiều thuận lợi trong việc sản xuất. Để tránh làm việc một mình, Zeal PC đã hợp tác với Gateron vào năm 2015 để tạo ra switch Zealio nổi tiếng. Người hâm mộ của hãng sẵn lòng chi 1 USD cho mỗi switch, tức là hơn 60 USD cho một bộ bàn phím nhỏ - các thành phần khác như PCB, vỏ, keycap đều phải mua riêng.

Liu (biệt danh Zeal trên diễn đàn) cho biết việc kinh doanh khá thuận lợi và có thể hỗ trợ tài chính cho anh và một số nhân viên khác. 'Hiện tại, đây đã trở thành công việc chính của tôi' - anh chia sẻ với Gizmodo. Jacob Alexander, một fan của Liu, đặc biệt ưa chuộng switch Zealio mà Liu hợp tác với Gateron.

Sự thành công của switch Zealio nằm ở những chi tiết tinh tế nhất. Nó được thiết kế dựa trên switch Cherry, với lực nhấn khoảng 100g. Switch trong suốt (Clear) có lực nhẹ hơn, chỉ khoảng 60g để nhấn đạt đến đáy phím. Trong những ngày đầu tiên của công ty vào năm 2014, Liu đã tỉ mỉ thử nghiệm nhiều thiết kế cho đến khi có được switch Zealio như hiện tại.

Sự khác biệt lớn nhất giữa Cherry và Zealio là quy trình sản xuất phần nhựa cuống (stem). Liu nói: 'Tôi không thích phím Cherry ở chỗ chúng có cảm giác đánh 'sạn', do bề mặt cuống không phẳng'. Những điểm lõm lồi làm cản trở việc nhấn phím, tạo cảm giác đánh 'sạn' mà anh đã nói.

Sự khác biệt nhỏ này đã thuyết phục các fan của switch Zealio chi từ 60 đến 100 USD mua mỗi switch để gắn vào bàn phím của mình. Sự thành công của Zealio cũng đã giúp nhóm của Liu tạo ra các sản phẩm khác như mạch Zeal 60 PCB. Đây là PCB đầu tiên trên thế giới có thể tùy chỉnh LED đổi màu dạng phần mềm mở (open source). Người dùng có thể tự hàn đèn LED, đổi màu, chỉnh độ sáng theo ý thích của mình.

Bàn phím này khi được lắp đầy đủ có vẻ giống với bộ K-Type đã đề cập ở trên, nhưng Liu nói rằng sản phẩm của mình đã có mặt trên thị trường trước, và K-Type chỉ là một sản phẩm được lắp đặt sẵn chứ không phải 'vọc' như Zeal.

Theo Liu, cộng đồng chơi phím rất thân thiện và không có sự cạnh tranh: 'Tôi nghĩ họ (Input Club) đã làm rất nhiều cho cộng đồng, tất cả đều mã nguồn mở để ai cũng có thể 'vọc'. Họ làm được điều gì thì công bố cho mọi người xem, quả thực là những người tiên phong'.

Henry Liu cho rằng sự mở cửa đã giúp Input Club trở thành một tên tuổi uy tín trong cộng đồng yêu thích bàn phím cơ. Giống như chiếc K-Type, nếu bạn không hài lòng với điều gì, bạn hoàn toàn có thể thay thế một cách dễ dàng. Bạn có thể tháo switch ra để hàn các loại khác, hoặc thậm chí tải phần mềm để tùy chỉnh hoàn toàn. Nếu bạn có đủ thời gian và kinh nghiệm, bạn có thể biến K-Type thành một sản phẩm hoàn toàn cá nhân, không giống với chiếc bàn phím mà bạn mua ban đầu nữa.

Sự sẵn lòng để làm mọi thứ để làm hài lòng người dùng là lí do Input Club và Zeal PC được cộng đồng yêu mến. Những công ty này hoạt động dựa trên đam mê, không chỉ vì tiền bạc. Zeal PC chỉ có 2 nhân viên chính thức, trong khi các thành viên của Input Club đều có các nguồn thu khác. Họ đủ nhỏ để tạo ra các sản phẩm khác biệt với giá lên đến 200 USD.

Tính linh hoạt trong kinh doanh là điều mà các công ty lớn không có. Logitech, với doanh thu lên đến 2.21 tỷ USD, là một trong những hãng phụ kiện máy tính lớn nhất thế giới. Khác với những công ty nhỏ đã đề cập, Logitech là một công ty cổ phần, không có cơ hội để 'liều mình' tạo ra các sản phẩm đột phá, họ phải làm theo ý của các nhà đầu tư trước khi làm theo ý của người hâm mộ.

Andrew Coonrad, Giám đốc tiếp thị kỹ thuật tại Logitech chia sẻ: 'Chúng tôi không thể liều lĩnh được. Nhưng tôi cũng cảm thấy thán phục với những người đi trước, tạo ra hướng đi riêng để mở rộng thị trường bàn phím, tạo ra những sản phẩm nổi tiếng và được mọi người đón nhận'.

Nói vậy không có nghĩa là Logitech không đổi mới. Họ cũng đã thử nghiệm với việc tạo ra switch cho riêng mình - switch Romer G có khả năng đặt đèn LED bên trong switch nhằm tăng độ sáng của nó. Bộ keycap mới của họ cũng được bàn tán rất nhiều, với sự hài lòng và không hài lòng của các người dùng.

Cũng giống như Alexander, Logitech cũng đang muốn hoàn thiện sản phẩm bàn phím mà chúng ta sử dụng hàng ngày. Khi nghe về phàn nàn của Alexander về việc chưa có nghiên cứu về tính công thái học cho bàn phím từ những năm 60, Coonrad phủ nhận và nói rằng: 'Chúng tôi chỉ không muốn công bố chúng mà thôi'.

Trưởng bộ phận sản xuất bàn phím của Razer là Kushal Tandon cũng có những lời để bảo vệ các hãng lớn: 'Chúng tôi đã rất cố gắng để tạo ra những sản phẩm tốt nhất cho các game thủ, đó là lý do tại sao Razer cũng đã tự tạo ra switch bàn phím cho riêng mình từ năm 2014'.

Các switch của Logitech và Razer thường có lực nhấn nhẹ hơn so với các loại trên bàn phím Zeal và Input Club. Những người phát triển bàn phím này ưa thích các loại switch nặng, mỗi khi nhấn xuống, người dùng phải cảm nhận được lực phản kháng. Bàn phím Logitech và Razer thường nhẹ nhàng hơn để phù hợp với nhiều người sử dụng.

Điều này có thể là lý do tại sao bàn phím K-Type thường được ưa chuộng khi đặt cạnh các sản phẩm của các hãng lớn. Mọi người đã quen với các loại phím cảm ứng và laptop thông thường, khi chuyển sang bàn phím cơ, họ mong muốn có được 'cảm giác' thực sự khi đánh phím, một cảm giác thỏa mãn.

Anh Alexander nói: 'Tất cả mọi người đều cần gõ phím' - cùng với một nụ cười. Và nhiệm vụ của anh là giúp mọi người có trải nghiệm gõ phím tốt nhất có thể. Mặc dù có rất nhiều máy đo đạc hiện đại và hàng trăm giờ nghiên cứu, anh vẫn cho rằng chưa có bàn phím hoàn hảo phù hợp với tất cả mọi người. 'Không có bàn phím hoàn hảo, chỉ có bàn phím tốt nhất cho mục đích sử dụng của từng người'.