Mèo ba màu

Mèo ba màu là những con mèo có bộ lông bao gồm ba màu khác biệt phân bố ở ba vùng riêng biệt, thường là vàng/nâu vàng/đỏ, đen/nâu đen và trắng. Loại mèo này có thể xuất hiện trong nhiều giống mèo khác nhau, vì vậy 'mèo ba màu' chỉ là một cách phân loại dựa trên màu sắc của lông, chứ không phải là một loài riêng biệt.

Đặc điểm nhận diện

Mèo ba màu nổi bật với bộ lông đặc trưng gồm ba màu, trong đó màu trắng chiếm ưu thế. Đây là một biến thể đặc biệt của mèo đồi mồi (còn được gọi là mèo mai rùa, mèo con, hoặc mèo vằn đen) và thường được biết đến với tên gọi mèo đồi mồi lông trắng (tortoiseshell-and-white) ở Anh, mèo calico ở Canada và Mỹ, mi-ke ở Nhật Bản, và chatte d'Espagne ('mèo cái Tây Ban Nha') ở Pháp. Sự khác biệt nổi bật là mèo ba màu có nhiều lông trắng hơn so với mèo đồi mồi thông thường, vốn có lông nâu vàng xen kẽ đốm hoặc vằn đen/nâu đen và thường chỉ có một ít hoặc thậm chí không có màu trắng.

Điều đáng lưu ý là hầu hết các mèo ba màu đều là mèo cái. Điều này xảy ra vì các gien quy định màu vàng/nâu vàng và màu đen/nâu đen nằm trên nhiễm sắc thể X, do đó chỉ mèo cái (có hai nhiễm sắc thể X) mới có khả năng mang hai gien quy định hai nhóm màu khác nhau. Mèo ba màu đực là rất hiếm, thường là kết quả của đột biến Klaifenter hoặc hiện tượng dung hợp phôi (chimera).

Lịch sử phân bố

Mèo ba màu không phải là một giống mèo thuần chủng mà chỉ là một phân loại dựa trên màu sắc và mẫu màu trên lông không thể dự đoán trước. Do đó, không có bối cảnh lịch sử cụ thể liên quan đến mèo ba màu. Tuy nhiên, đặc điểm màu lông ba màu đã giúp Neil Todd trong nghiên cứu của ông xác định sự di cư của mèo nhà dọc theo các tuyến thương mại ở châu Âu và Bắc Phi. Tỷ lệ mèo mang gen đột biến màu da cam trong mèo ba màu được tìm thấy tại các cảng biển dọc theo Địa Trung Hải ở Pháp và Ý, và có nguồn gốc từ Ai Cập.

Di truyền màu lông

Các nghiên cứu sâu về di truyền của mèo ba màu bắt đầu vào khoảng năm 1948, khi Murray Barr và học trò của ông, E.G. Bertram, phát hiện các cấu trúc sậm màu và hình dùi trống trong nhân tế bào thần kinh của mèo cái, nhưng không thấy ở mèo đực. Những cấu trúc này sau đó được gọi là thể Barr. Năm 1959, nhà nghiên cứu tế bào người Mỹ gốc Nhật Ōno Susumu xác định rằng thể Barr chính là nhiễm sắc thể X. Đến năm 1960, Mary Lyon đề xuất nguyên lý về sự bất hoạt của nhiễm sắc thể X, trong đó một trong hai nhiễm sắc thể X ở động vật có vú cái sẽ bị bất hoạt. Bà đưa ra kết luận này sau khi nghiên cứu sự di truyền màu lông ở chuột.

Thường thì 2999 trên 3000 mèo ba màu là mèo cái, vì nhiễm sắc thể X mang gien quy định màu lông, trong khi nhiễm sắc thể Y thì không. Mèo cái có hai nhiễm sắc thể X, còn mèo đực chỉ có một, vì vậy không thể có hai nhóm màu nâu vàng/vàng và đen/nâu đen cùng một lúc ở mèo đực. Mèo đực ba màu chỉ xuất hiện khi cá thể đó mắc hội chứng Klinefelter - tức có nhiễm sắc thể giới tính XXY hoặc XXXY - dẫn đến tình trạng vô sinh do bất thường nhiễm sắc thể giới tính. Chỉ có khoảng 1/3000 mèo đực ba màu có thể sinh sản, và thường bị từ chối bởi các nhà tạo giống trừ khi phục vụ mục đích nghiên cứu. 'Trong trường hợp mèo ba màu, cá thể cha mẹ truyền cho con các phiên bản khác nhau của nhiễm sắc thể X, mang gien quy định màu lông.'

Theo tác phẩm Shrinking the Cat: Genetic Engineering before We Knew about Genes của Sue Hubble:

Hiện tại, việc nhân giống mèo ba màu bằng phương pháp nhân bản vô tính không khả thi vì 'một hiện tượng gọi là bất hoạt nhiễm sắc thể X sẽ khiến một trong hai nhiễm sắc thể X của mèo cái bị bất hoạt. Vì tất cả mèo cái đều có hai nhiễm sắc thể X, chúng ta có lý do để nghi ngờ rằng hiệu ứng này có thể gây ra tác động rộng lớn đến vấn đề nhân bản vô tính trong tương lai.'

Nghiên cứu về mèo ba màu có thể đã mở ra nhiều hiểu biết quan trọng về sự khác biệt sinh lý giữa giới tính đực và cái ở động vật có vú. Những kiến thức này có khả năng được áp dụng rộng rãi trong các lĩnh vực như tâm lý học, tâm thần học, xã hội học, sinh học và y học, khi mà sự bất hoạt ngẫu nhiên của nhiễm sắc thể X ở các động vật có vú cái sẽ được nghiên cứu kỹ lưỡng hơn.

Trong văn hóa

Trong nhiều nền văn hóa dân gian, mèo ba màu thường được coi là biểu tượng của sự may mắn. Ở Hoa Kỳ, mèo ba màu được gọi là 'mèo tiền'. Tượng mèo Maneki Neko của người Nhật chủ yếu là hình ảnh của mèo ba màu. Trên thực tế, các cá thể mèo ba màu thuộc giống mèo cộc đuôi Nhật Bản rất được yêu thích trong cộng đồng những người chơi mèo cảnh.

Nhà sinh vật học nổi tiếng người Đức Alfred Edmund Brehm (1829–1884) đã viết trong bộ sách nổi tiếng Brehms Tierleben (Cuộc sống Động vật theo Brehm) về những niềm tin dân gian thời đó như sau:

Tuy nhiên, ở một số khu vực, mèo ba màu và mèo đồi mồi lại bị liên kết với các yếu tố tiêu cực. Ví dụ, tại một số vùng miền Trung Việt Nam, mèo đồi mồi bị gọi là 'mèo bửa', được coi là vật nuôi của các bà góa và bị cho là không mang lại may mắn.

Hình ảnh