[MẹoHay] Tận Dụng 8 Lí Luận Văn Học Này Cho Mọi Bài Văn

Lí luận văn học là lĩnh vực nghiên cứu văn học về mặt lý thuyết, bao gồm bản chất của sáng tác văn học, thẩm mỹ và phương pháp phân tích văn học ( Wikipedia ). Đừng nghĩ rằng lí luận văn học chỉ cần thiết trong các bài kiểm tra hoặc cuộc thi văn học. Chúng ta cũng có thể áp dụng lí luận văn học để làm cho bài viết của mình sâu sắc hơn, từ đó cải thiện điểm số của bài thi. Dưới đây là 8 lí luận văn học mà bạn có thể tham khảo để áp dụng vào bài văn của mình.

1. '' Tác phẩm thực sự không bao giờ kết thúc ở trang cuối, và khả năng kể chuyện không bao giờ chấm dứt khi câu chuyện của các nhân vật kết thúc...'' ( Aimatop )

Tôi thường sử dụng câu này khi kết thúc phần tổng kết và nghị luận trong bài văn. Một mẫu câu bạn có thể tham khảo: ''Việc kết thúc tác phẩm A của nhà văn B thực sự khiến chúng ta nhận ra rằng '' Tác phẩm thực sự không bao giờ kết thúc ở trang cuối, và khả năng kể chuyện không bao giờ chấm dứt khi câu chuyện của các nhân vật kết thúc..''. Điều này khiến cho.. ( vấn đề cần nghị luận ) trở nên sâu sắc hơn và ghi dấu trong lòng độc giả qua nhiều thế hệ.

2. Phân tích ngôn ngữ trong tác phẩm văn học

'' Ở đâu có lao động, ở đó sẽ có sự sáng tạo trong ngôn ngữ. Nhà văn không chỉ học hỏi ngôn ngữ của dân tộc mà còn là người  tạo ra ngôn ngữ mới sáng tạo.'' ( Nguyễn Tuân )

Các bạn có thể sử dụng cho các nhà văn luôn chú ý đến việc mô tả, diễn đạt trong những tác phẩm văn học của mình. Ví dụ, như Nguyễn Tuân, tác giả của ''Người lái đò sông Đà'', khi mô tả vẻ đẹp đặc biệt của dòng sông Đà, vừa mạnh mẽ lại vừa trữ tình bằng cách tập trung vào việc mô tả con sông đó, sử dụng ngôn từ uyên bác, giàu tài hoa, và phong cách tinh tế, tự do. Điều này khiến cho người đọc phải say mê trước ''kỳ quan thiên nhiên Tây Bắc'' mà tác giả đã thể hiện trong tác phẩm của mình.

3. Điểm nhấn của tác phẩm

''Những chi tiết quan trọng làm nên giá trị của tác phẩm'' (Pauxtopxki)

Câu nhận định này cực kỳ linh hoạt khi áp dụng vào các tác phẩm văn học, vì chi tiết chính là yếu tố không thể thiếu trong việc xây dựng cốt truyện. Bạn có thể thấy điều này rõ trong ''Chí Phèo'', với chi tiết của cái lò gạch cũ, là biểu tượng cho vòng lặp của số phận bi thảm của người dân nghèo trước cách mạng tháng Tám, hay chi tiết của bát cháo hành, đơn giản nhưng lấp lánh giữa cuộc sống tăm tối và u ám của anh Chí, đồng thời cũng là liều thuốc giải khuây cũng như làm tỉnh táo nhận thức con người từ lâu trong tâm hồn bất hảo của làng Vũ Đại.

Hoặc trong tác phẩm ''Vợ nhặt'' của Kim Lân, điểm nổi bật là chi tiết về nồi chè khoán của bà cụ Tứ, thể hiện sự xót xa, đau lòng về cuộc sống khó khăn, nhưng vẫn giữ lại một tinh thần lạc quan để chúc mừng cho hạnh phúc của con trai trong khi cảm giác chát của cháo vẫn còn đọng trong cổ họng. Hay sự đối lập giữa nước mắt của bà cụ Tứ và nụ cười của Tràng, thể hiện sự trái ngược giữa sự xót xa của người mẹ trước tình cảnh của con trai lúc 'khó khăn' và tính cách đơn giản, chân thành, và yêu đời của chàng trai quê mùa. Và vẫn còn rất nhiều chi tiết đặc biệt khác trong tác phẩm của ''nhà văn nông thôn Việt Nam'' này.

Ngoài ra, câu nhận định này cũng có thể áp dụng vào thơ văn, khi sử dụng các chi tiết nghệ thuật để gợi lên ý nghĩa sâu xa của tác phẩm, phản ánh tâm trạng của người viết.

4. Hiện thực trong văn học và đời sống

''Cuộc sống vẫn là một tác phẩm tuyệt vời trong thực tế và trên trang sách. Nhưng cuộc sống cũng đầy những bi thảm. Cái đẹp thường xen lẫn nỗi buồn. Cái tưởng tượng thường kèm theo những giọt nước mắt của cuộc sống.'' (Nhật ký của Nguyễn Văn Thạc)

Các bạn có thể linh hoạt trong việc thể hiện các tác phẩm có yếu tố hiện thực, mô tả cuộc sống thực. Trong ''Chiếc thuyền ngoài xa'' của Nguyễn Minh Châu, đã được mô tả một cách chân thực và tinh tế về cuộc sống của những người lao động sau chiến tranh. Trang sách của ông đã khắc hoạ lại cảnh hiện thực của cuộc sống, từ bức tranh buổi sáng trên biển đến cảnh gia đình gặp khó khăn về tài chính. Một người phụ nữ làng chài - người nghèo khổ trong xã hội lạc hậu nhưng lại có nhiều tri thức sâu sắc, đã dạy cho Phùng - một người tri thức, nhiều kiến thức về cuộc sống. Vậy nên, bạn có thể áp dụng câu nói này vào cuộc trò chuyện giữa người phụ nữ và Phùng tại tòa án huyện. Dù vậy, bạn cũng cần linh hoạt trong việc sử dụng những chi tiết này.

5. Nghệ thuật hiện thực

''Nghệ thuật không phải là ánh trăng lừa dối, không nên làm người ta mê mẩn. Nghệ thuật chỉ có thể là tiếng gọi đau đớn từ những lỗi lầm trong quá khứ.'' (Nam Cao)

Văn chương cần phản ánh hiện thực, không nên dùng lời hoa mỹ để che giấu sự khắc nghiệt của thực tế. Ví dụ như cách miêu tả chân thực cuộc sống của những nông dân lao động trước cách mạng tháng Tám, một cách trần trụi và tàn nhẫn, như trong tác phẩm ''Lão Hạc'' của Nam Cao, chị Dậu trong ''Tắt đèn'' của Ngô Tất Tố, hay Chí Phèo của Nam Cao...

6. Thơ

''Thơ chỉ trỗi dậy trong lòng chúng ta khi cuộc sống đã tràn ngập cảm xúc'' (Tố Hữu)

Trong đó, 'tràn ngập' có thể hiểu là tràn ngập niềm vui khi nhận ra lý tưởng của Đảng và cách mạng, như được minh họa trong tác phẩm 'Từ Ấy' của Tố Hữu, hoặc tràn ngập nỗi uất hận bất công cho số phận của người phụ nữ, uất hận trước duyên phận không bền vững, trong 'Tự Tình' của Hồ Xuân Hương.

7. ''Cái bình thường là sự lụi tàn của nghệ thuật'' (Huygo)

''Văn học luôn là biểu hiện nghệ thuật phản ánh cuộc sống. Trong văn học Việt Nam, chúng ta thấy những chủ đề tương tự nhau nhưng cuộc đời và ý nghĩa được truyền tải qua phong cách của tác giả thì không bao giờ giống nhau vì ''Cái bình thường là sự lụi tàn của nghệ thuật''. Nam Cao luôn sắc sảo phản ánh cuộc sống khốn khổ của người nông dân trước cách mạng tháng Tám với một cách viết lạnh lùng, sâu sắc nhưng cũng đầy tình cảm với những số phận đầy bi kịch đó. Vũ Trọng Phụng lại thể hiện một cách viết châm biếm sâu sắc về cuộc sống. Còn Xuân Diệu với ngôn từ duy mỹ, yêu đời, yêu mùa xuân, truyền tải tình cảm...Nhưng điều đặc biệt nhất lại là tác phẩm A của B, để lại ấn tượng sâu sắc về (vấn đề cần thảo luận).'' Bạn có thể sử dụng câu này như một bước đầu hoàn hảo để đi vào phân tích tác phẩm.

8. Giá trị nhân văn

'' Một nhà văn đích thực là ai chỉ biểu đạt niềm tin về tình yêu và sự chân thành đối với loài người '' 

Giá trị cốt lõi của lòng nhân đạo hiện diện rõ trong từng tác phẩm, luôn hướng tới con người. Vì thế, có thể sử dụng mẫu lý luận này khi phân tích giá trị nhân đạo trong bất kỳ tác phẩm nào.

Việc áp dụng lý luận văn học không phải là điều khó khăn nếu bạn hiểu rõ cách thức. Chỉ cần am hiểu 3 đến 4 lý luận văn học, bạn có thể linh hoạt sử dụng chúng trong mọi tình huống viết văn, khiến cho bài văn trở nên hấp dẫn và sâu sắc hơn. Hy vọng những lý luận cùng ví dụ trên sẽ khơi dậy sự đam mê với văn học, nhưng nhớ giữa phải giữ lấy sự sáng tạo nhé.