Buzz
Phân tích đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh để thấy quyền lực to lớn của Chúa Trịnh Sâm với sự cao sang quyền uy cùng cuộc sống hưởng thụ cực điểm của nhà Chúa. Đồng thời bày tỏ thái độ coi thường danh lợi, quyền uy của tác giả và để lại nhiều bài học về y đức mà người thầy thuốc cần có.
Mô hình phân tích Vào phủ chúa Trịnh - Mẫu 1
I. Bắt đầu:
- Trình bày về những điểm đặc biệt trong cuộc đời của tác giả Lê Hữu Trác: một danh y nổi tiếng và cũng là một nhà văn, nhà thơ có những đóng góp đáng kể cho văn học Việt Nam.
- Đoạn trích từ Vào phủ chúa Trịnh, kể về việc tác giả Lê Hữu Trác được gửi đến phủ chúa chữa bệnh cho thế tử, đã trở thành một phần quan trọng trong cuốn Thượng kinh kí sự của ông.
II. Thân bài:
1. Mô tả về quang cảnh và lối sống trong phủ chúa
a. Mô tả về quang cảnh trong phủ chúa
- Đến phủ chúa:
- Đi qua nhiều cánh cửa, với “những dãy hành lang quanh co nối nhau liên tiếp”, ở mỗi cửa có vệ sĩ canh gác, “ai muốn ra vào phải có thẻ”
- Vườn hoa: cây cỏ um tùm, tiếng chim vang vọng, hoa đua nhau nở rực rỡ, gió thoảng nhẹ mang hương thơm dịu dàng
- Khuôn viên: có chỗ “Hậu mã quân túc trực” để chúa sai người đi truyền lệnh
- Bên trong phủ:
- Các ngôi nhà: “Đại đường”, “Quyền bổng”, “Gác tía” với những bức tranh kiệu son vàng, rèm cửa lụa hoa vàng, và những vật dụng xa hoa chưa từng thấy
- Đồ dùng phục vụ tiếp khách đều làm bằng vàng, bạc
- Phòng nội cung của thế tử:
- Nhà chúa đã trải qua năm sáu lần trang nghiêm
- Trong căn phòng, nến được thắp sáng, vàng óng ánh, ghế rồng son son, trên ghế nệm gấm, màn che phủ ngang sân, mọi thứ đều tỏa sáng lấp lánh, hương thơm quyện lạnh
→ Phô trương, hoành tráng, thể hiện sự uy nghiêm và quyền uy tối cao của nhà chúa
b. Phong cách sinh hoạt
- Quyền uy: Khi tác giả bước vào phủ: “khi tôi đến, người hầu chạy trước như bay, kêu la và gào thét nhưng tiếng đáng sợ của ngựa vằn”, “người gác cửa chuyển tin tức rất nhanh, còn người đi lại như gió thổi”
- Thể hiện sự kính trọng đối với chúa và thế tử: “thánh thượng vẫn ngự ở đó, vẫn chưa thể gặp mặt”, “điều đáng hạnh phúc nhất là được phục vụ thế tử”, “rót trà cho thế tử”...
- Tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc và nghi lễ: Tác giả không được phép tiếp xúc trực tiếp với chúa, mà chỉ tuân theo các hướng dẫn được truyền đạt bởi các quan chánh, trước khi vào phòng chữa bệnh cho thế tử phải thực hiện bốn lễ kính, muốn nhìn thấy thân hình của thế tử phải được sự cho phép của viên quan nội thần
- Số lượng người phục vụ vua vô cùng đông đảo: Nhà chúa Trịnh luôn có một đám phi tần đến phục vụ, khi thế tử bị bệnh có đến 7, 8 bác sĩ phải đến cấp cứu và luôn có “một số người đứng chờ ở hai bên”
⇒ Sự cao quý, quyền uy vô song cùng với cuộc sống xa hoa tột cùng và sự quyền lực của nhà chúa
⇒ Tác giả không tán thành với cuộc sống quá tiện nghi nhưng thiếu đi không khí tự nhiên và tự do
2. Năng lực và phẩm chất đạo đức của Lê Hữu Trác
- Xuất hiện sự xung đột, đấu tranh:
- Hiểu rõ về căn bệnh, biết cách điều trị nhưng lo lắng rằng việc điều trị thành công ngay lập tức sẽ khiến cho chúa phải sử dụng, và sợ rằng sự nghiệp sẽ trói buộc mình.
- Muốn chữa trị nhưng cảm thấy do dự, vì lo ngại vi phạm lương tâm và đạo đức, sợ làm hỏng lòng tin của cha ông.
- Cuối cùng, phẩm chất và lương tâm của người thầy thuốc đã chiến thắng. Ông từ bỏ những sở thích cá nhân để hoàn thành trách nhiệm của mình ⇒ Là một thầy thuốc với lòng trắc ẩn và tinh thần trách nhiệm
- Không coi trọng danh vọng, quyền lực, ưa thích tự do và lối sống giản dị, thanh bình tại quê nhà
- Tài năng kể chuyện, thu hút sự chú ý của độc giả bằng cách diễn giải các diễn biến một cách thông minh, không bỏ sót bất kỳ chi tiết nhỏ nào để tạo nên sức hút đặc biệt của cảnh và sự kiện
1. Đặc điểm nổi bật trong phong cách viết sử thi của tác giả
- Quan sát kỹ lưỡng (Khung cảnh cung điện hoàng gia, nơi hoàng tử Cán cư trú)
- Ghi chép đáng tin cậy
- Mô tả cảnh vật sống động
- Tái hiện diễn biến sự kiện một cách khéo léo, thu hút sự chú ý của độc giả, kể tỉ mỉ, chi tiết
III. Kết luận:
- Tóm tắt, nhấn mạnh nội dung và tài nghệ của đoạn trích
- Mở rộng vấn đề: Đoạn trích ghi chép một cách chân thực giúp chúng ta hiểu sâu hơn về lối sống, phong tục của các vị vua trong quá khứ của dân tộc.
Dàn ý phân tích Vào phủ chúa Trịnh - Mẫu 2
1. Bắt đầu bài viết:
- Tổng quan về Lê Hữu Trác: một bác sĩ nổi tiếng với lòng nhân ái.
- Tổng quan về Thượng kinh kí sự và đoạn trích Vào phủ chúa Trịnh.
2. Phần chính:
a. Khung cảnh và lối sống trong cung điện của phủ chúa Trịnh
* Khung cảnh
- Lối vào phủ: Nhiều cánh cửa, mỗi cánh có lính canh canh giữ, ai muốn vào phải có thẻ. Con đường đi như những hành lang xung quanh kết nối liên tục. Trong vườn hoa của phủ cây cối um tùm, chim hót líu lo, hoa đua nở rực rỡ, gió thổi thoảng hương thơm.
- Bên trong phủ: Đại Đường, Quyển bộng, Gác tía với đồ nghi trang sức vàng, đồ đạc bằng đồng vàng, rực rỡ, lộng lẫy, vật dụng, đồ ăn toàn là đồ ngon, đồ lạ.
- Nội cung: 5 - 6 lần trương gấm, trong phòng đốt nến, giữa phòng có một chiếc đồng vàng, ghế rồng, nệm gấm, đèn sáp, hương hoa thơm phức.
=> Ấn tượng về phủ chúa là nơi trang trọng, cổng cao tường dày, cực kỳ xa hoa, lộng lẫy. Màu chủ đạo là đỏ, vàng, rực rỡ, lung linh. Cuộc sống trong phủ chúa là cuộc sống sung túc của vua chúa với cung tần, mỹ nữ, cảnh đẹp, món ngon. Không khí trong phủ chúa là một không gian tĩnh lặng, chỉ cảm nhận được mùi hương, phấn son, đèn nến, và “hương hoa thơm phức” mà thiếu đi sự trong lành của không khí tự nhiên.
* Lối sinh hoạt trong phủ
- Để vào phủ chúa phải có thánh chỉ, có thẻ mới được vào. Để dẫn người vào phủ có một tên tớ chạy trước hét đường, lính mang cáng đón người thì chạy như ngựa lồng khiến người ngồi trong cáng dù được đón khám bệnh nhưng như chịu đau nhức không nói hết.
- Trong phủ chúa có một hệ thống phục vụ đông đúc, tấp nập. Những người canh cửa báo tin ồn ào, người có việc quan qua lại như mắc cửi, lính canh giữ cửa cung, quan truyền chỉ chuyên trách truyền mệnh… Các danh y của sáu cung, hai viện được tiến cử từ khắp nơi ngồi chờ đợi, tiến cử ở phòng trà, các phi tần phục vụ thánh thượng, người hầu đứng xung quanh thế tử, trong màn là che ngang sân là các cung thần đứng xúm xít.
- Phủ chúa là nơi quyền uy tối cao, do đó tất cả những lời nói, hành động đều phải rất kính trọng, lễ phép. Trong phủ còn có lệ kỳ huyền rất đặc biệt, kiêng nhắc đến từng li từng tí…
- Khám bệnh cho thế tử phải tuân thủ một chuỗi các quy định. Bắt đầu là: “Tôi nín thở đứng chờ ở xa.” Sau đó thầy thuốc phải quỳ 4 lạy theo lệnh của quan chánh đường. Lại theo lệnh quan, thầy thuốc già yếu được phép ngồi bắt mạch,…
=> Phủ chúa thực sự không chỉ đẹp lộng lẫy, thâm nghiêm mà còn là nơi uy quyền tối cao với cách sống lễ nghi, khuôn phép tạo nên không khí trang trọng, tôn kính đến ngợt ngạt. Tất cả những gì thường chỉ thấy trong cung vua bây giờ đều xuất hiện trong phủ chúa. Chúa được gọi là Thánh thượng, lệnh chúa được gọi là Thánh chỉ,…=> quyền uy vượt trội của vua chúa Trịnh Sâm.
- Có những chi tiết trong tác phẩm dường như chỉ là ghi chép khách quan nhưng lại tiết lộ một cái nhìn sâu sắc của tác giả:
- Chi tiết về nội cung thế tử: đường đi tối om, mấy lần trướng gấm, quang cảnh xung quanh phòng: phòng rộng, giữa là sập thếp vàng,…=> Những chi tiết đó đã nói lên nguồn gốc, căn nguyên của căn bệnh, đồng thời tự nó cũng phơi bày trước mắt người đọc sự hưởng lạc, ăn chơi của phủ chúa.
- Chi tiết thầy thuốc già yếu trước khi khám bệnh được truyền lạy thế tử để nhận lại một lời khen tặng từ một đứa trẻ năm, sáu tuổi: “Ông này lạy khéo.” Chi tiết này cùng lời chú thích về phòng trà của tác giả dường như thoáng chút hài hước. Người ta khoác cho một đứa trẻ con những danh vị, uy quyền của chốn phủ chúa, song câu ban tặng cho thấy mối quan tâm của thế tử chỉ là lạy khéo mà thôi – vì đó chỉ là một đứa trẻ và tất cả biến thành trò hề.
- Chi tiết Thánh thượng đang ngự, xung quanh có phi tần chầu chực, có mấy người cung nhân đang đứng xúm xít….tự nó phơi bày hiện thực hưởng lạc nơi phủ chúa mà ko cần thêm một lời bình luận nào.
=> Viết kí mà chân thực như viết sử.
b. Thái độ và tâm trạng tác giả khi vào phủ chúa Trịnh
* Cách nhìn, thái độ của tác giả đối với cuộc sống chốn phủ chúa:
- Thể hiện gián tiếp qua việc mô tả, ghi chép tỉ mỉ con đường vào phủ, từ khi được lệnh truyền cho đến khi đợi thánh chỉ. Sự xa hoa trong bức tranh hiện thực được mô tả tự nó phơi bày ra trước mắt người đọc.
- Thể hiện trực tiếp qua quan sát, lời bình, những suy nghĩ của tác giả. Dù là con quan, biết đến chốn phồn hoa, đô hội, nhưng tác giả không thể tưởng tượng được mức độ của sự tráng lệ, xa hoa nơi phủ chúa. Ông nhận xét: “Cảnh giàu sang của vua chúa thực khác hẳn người thường.” Tác giả còn viết một bài thơ miêu tả sự rực rỡ, sang trọng với lời khái quát cuối bài: “Cả trời Nam sang nhất là đây.” Quan Chánh Đường mời ăn cơm ở điếm Hậu mã là dịp để tác giả mục sở thị sự ăn uống nơi phủ chúa – toàn của ngon vật lạ, mâm vàng chén bạc lấp lánh sáng: “Tôi bây giờ mới biết cái phong vị của nhà đại gia.”
=> Nhận xét:
- Ngạc nhiên trước vẻ đẹp cao sang quyền quý.
- Thờ ơ, dửng dưng với những quyến rũ vật chất, không đồng tình với cuộc sống no đủ nhưng thiếu khí trời và tự do
* Tâm trạng của tác giả khi kê đơn cho thế tử:
- Hiểu rõ căn bệnh của thế tử
- Sau khi bắt được bệnh, việc chữa trị lại trở thành một cuộc đấu tranh nội tâm của Hải Thượng Lãn Ông:
- Thầy thuốc hiểu rõ căn bệnh của thế tử và cố gắng chữa trị từ gốc rễ. Tuy nhiên, việc chữa khỏi bệnh sẽ đặt ông vào tình thế đối mặt với sự ràng buộc của danh lợi, không thể trở về làm đồng bào núi.
- Ông nghĩ đến việc sử dụng phương thuốc hòa hoãn, chữa trị một cách cẩn trọng mà không có phần thưởng hoặc phạt.
- Tuy nhiên, ông quyết tâm tuân thủ y đức, trách nhiệm nghề nghiệp, lương tâm, và lòng trung thực. Ông dám đưa ra phương pháp chữa bệnh chân thật cho thế tử, bảo vệ quan điểm của mình mặc cho sự phản đối từ đa số.
- Các phẩm chất tốt đẹp của Lê Hữu Trác
- Là một bậc thầy thuốc có kinh nghiệm già dặn, mang trong mình lương tâm và đức độ.
- Ông là một người có nhân cách cao quý, không quan tâm đến danh vọng, và yêu thích tự do.
3. Tổng kết:
Nhận định tổng quan về ý nghĩa của đoạn trích.
