Mồm Sự Thật: Là một tượng mặt nạ từ đá cẩm thạch hay một thiết bị phát hiện nói dối cổ xưa của Rome?

Truyền thuyết về Mồm Sự Thật (Bocca della Verità) rất hấp dẫn và đồng thời là một phần không thể thiếu của lịch sử phong phú của Rome.

Nằm đối diện với tường nhà thờ Santa Maria ở Cosmedin, Rome, có một di tích bí ẩn - một bức mặt đá cẩm thạch với cái miệng rộng mở, được biết đến với tên gọi 'Bocca della Verità' hay 'Mồm Sự Thật'.

Theo truyền thuyết, bức mặt đá cẩm thạch này sẽ trừng phạt những người nói dối bằng cách cắn đứt ngón tay của họ.

Mục đích và danh tính của bức mặt đá cẩm thạch này vẫn là một bí ẩn. Tác phẩm điêu khắc này nặng khoảng 1.300 kg và có nhiều truyền thuyết xung quanh. Tuy nhiên, không ai chắc chắn được rằng đây là tượng của ai. Tác phẩm điêu khắc này có đường kính khoảng 20 cm và được chuyển đến sảnh bên ngoài nhà thờ tại Cosmedin vào thế kỷ 17 và hiện vẫn nằm ở đó.

Khuôn mặt này đặc biệt với hai lỗ mắt trống trải, hai lỗ mũi và cái miệng há hốc. Theo đa số học giả, có thể đây là khuôn mặt của Thần Biển, Oceanus. Một số học giả khác cho rằng khuôn mặt cũng có thể thuộc về Triton, thần Tiber, hoặc phổ biến hơn là Faun, thần rừng ngoại giáo.

Có một số giả thuyết cho rằng khuôn mặt đá cẩm thạch này có thể là một tấm che miệng giếng hoặc một phần của đài phun nước trong thời kỳ La Mã cổ đại. Cũng có những giả thuyết khác cho rằng ban đầu nó có thể là nắp cống ở Đền Hercules Victor gần đó. Mái của ngôi đền có không gian mở hình tròn, tương tự như Đền Pantheon ở Rome.

Một số nhà sử học cũng suy đoán rằng có thể đây là nắp cống của Cloaca Maxima, một hệ thống cống thoát nước khổng lồ xây dựng ở La Mã cổ đại chảy vào sông Tiber. Theo giả thuyết đó, nó có thể là phù hợp nếu khuôn mặt thuộc về thần Oceanus để giám sát dòng nước trên thành phố trước khi đổ ra sông.

Tuy nhiên, một sự thực là không ai biết chắc chắn về nguồn gốc của Bocca della Verità. Truyền thuyết địa phương kể rằng nếu bạn đưa tay vào miệng của mặt đá cẩm thạch này và nói dối, bạn có thể sẽ bị mất tay như một hình phạt cho việc nói dối.

Truyền thuyết này có thể bắt nguồn từ thời Trung cổ khi La Mã đầy các tòa án, các vụ xử tử và xét xử phù thủy! Bị cáo hoặc nghi phạm trong phiên tòa nếu kết án sẽ bị cắt tay như một hình phạt.

Mọi người tin rằng có khả năng cao Bocca della Verità được tạo ra như một thiết bị phát hiện nói dối và ghi chép về điều này đã được tìm thấy trong một tài liệu từ khoảng năm 1450. Một truyền thuyết nổi tiếng từ thế kỷ 15 kể về một nhà quý tộc nghi ngờ vợ mình phản bội và đưa cô ra xét xử trước Mồm Sự Thật. Người phụ nữ không chung thủy này đã nghĩ ra một kế hoạch tinh vi để thoát khỏi sự xét xử của Mồm Sự Thật. Người tình của cô đột ngột ăn mặc như một kẻ điên và ôm cô khi cô đưa tay vào miệng của Mồm Sự Thật. Lúc đó, cô ta đã nói rằng chỉ có chồng và người điên đã chạm vào cô. Mặc dù là một chiêu thức tinh vi, nhưng dù sao cũng là sự thật. Nhờ đó, cô đã thoát khỏi sự phán xét của Mồm Sự Thật và lấy lại niềm tin của chồng mình.

Truyền thuyết về mặt nạ đá cẩm thạch, tượng trưng cho sự thật, đã tồn tại hơn 500 năm. Nhưng đó chỉ là truyền thuyết. Đằng sau sự bí ẩn của khuôn mặt đá cẩm thạch với đôi mắt trống trải, cái mũi và cái miệng há hốc, là những câu chuyện rùng rợn trong nền văn hóa đầy những điều kỳ bí, mê tín và âm mưu.

Nhưng có thể có sự thật ẩn sau đó, mặc dù không phải là toàn bộ. Trong nhiều thế kỷ, tài liệu lịch sử và chứng cớ ghi nhận một câu chuyện khá tương tự: Khi người bị xét xử bị kết án, các quan thẩm sẽ che giấu danh tính sau mặt nạ, mang theo đao và rìu để thực thi công lý.

Mục đích ban đầu và vị trí gốc của khối đá cẩm thạch lớn này vẫn mơ hồ. Khoảng thế kỷ 13, nó được chuyển đến nhà thờ Santa Maria thời Trung cổ. Sau đó, vào thế kỷ 17, sau một số công việc tu sửa, nó được di chuyển đến vị trí hiện tại trên tường nhà thờ.

Theo thời gian, câu chuyện về mặt nạ đá cẩm thạch đã trở nên phổ biến hơn. Hiện nay, một bản sao có kích thước tương tự được trưng bày tại Alta Vista Gardens ở California. Ngoài ra, có một tác phẩm điêu khắc tại Vườn Luxembourg ở Paris mô tả một phụ nữ đặt tay vào “Mouth of Truth”.