Một nghịch lý thú vị trong tâm lý: Tại sao chúng ta lại yêu thích nghe nhạc buồn, ngay cả khi không cảm thấy buồn?

Nghiên cứu cho thấy 82% tình nguyện viên sẽ không còn yêu thích các bài nhạc buồn nếu chúng được remix thành những giai điệu vui tươi và nhộn nhịp.

MV 'Ngày mai người ta lấy chồng' của Thành Đạt đã thu hút hơn 62 triệu lượt xem trên Youtube. MV 'Em gái mưa' của Hương Tràm cũng đạt hơn 157 triệu lượt xem. Cộng hai con số đó lại, chúng ta có được 217 triệu lượt nghe cho bài 'Hoa nở không màu' của Hoài Lâm.

Điểm chung của tất cả những MV 'triệu view' này là chúng đều rất buồn, nếu không muốn nói là cực kỳ thê thảm.

Còn đây là một thống kê thú vị khác từ kênh Youtube của Mr. Siro, người có lẽ đang thu về nhiều lợi nhuận nhất từ những bài nhạc buồn:

Trong tổng số 232 video mà anh đã đăng tải trong 11 năm qua, chỉ có đúng 1 MV vui vẻ, đó là bài 'I Belong To You Bae', với 1,9triệu lượt xem – chỉ chiếm 0,2% tổng lượt xem trên kênh của Mr. Siro.

Hơn 806 triệu lượt xem còn lại, chiếm 99,8%, đến từ 231 video khác, tất cả đều mang sắc thái buồn. Tính trung bình, mỗi 17 ngày, Youtube lại có thêm một video nhạc buồn từ Mr. Siro. Hiện tại, kênh của anh đã có hơn 2,15 triệu người đăng ký.

Rõ ràng, nhạc buồn sở hữu sức hấp dẫn khó cưỡng. Nhưng tại sao mọi người lại mê mẩn nghe nhạc buồn đến vậy?

Cấu trúc sinh học của những giai điệu buồn

Các nhà khoa học cho rằng khi chúng ta trải qua nỗi buồn trong cuộc sống, cơ thể sẽ sản sinh ra một số hormone như prolactin và oxytocin để giúp chúng ta đối phó với nỗi đau. Những hormone này có tác dụng xoa dịu, mang lại cảm giác bình tĩnh và an ủi.

Nghiên cứu chỉ ra rằng khi chúng ta chứng kiến người khác đau khổ và cảm thông với họ, các hormone như prolactin và oxytocin cũng được tiết ra trong não của chúng ta.

Điều này cũng áp dụng khi bạn nhấp vào một bài hát buồn trên Youtube. Cú nhấp chuột của bạn giống như kích hoạt một công tắc để giải phóng các loại 'morphine' tự nhiên trong não.

Đó là lý do vì sao nhiều người không chỉ thích mà còn nghiện nghe nhạc buồn.

Một nghiên cứu công bố trên tạp chí Emotion năm 2020 cho thấy bệnh nhân trầm cảm – những người thường phải đối mặt với nỗi buồn kéo dài – ưa chuộng nghe nhạc buồn hơn cả nhạc vui và các bài hát trung tính.

Trong các cuộc khảo sát, họ cho biết nghe nhạc buồn giúp họ cảm thấy thư giãn hơn.

'Thông thường, những bài hát buồn có nhịp điệu chậm và âm sắc thấp hơn so với các bài hát khác. Loại âm thanh này có thể giúp giảm huyết áp, nhịp tim, căng cơ và nồng độ hormone cortisol gây stress', bác sĩ tâm lý Carolina Estevez tại Texas cho biết.

Vì vậy, nhiều nhà trị liệu đang áp dụng liệu pháp âm nhạc cho bệnh nhân trầm cảm, nhằm giúp họ quản lý nỗi buồn của mình.

'Nghe nhạc buồn cho phép mọi người thể hiện cảm xúc một cách lành mạnh. Khi cảm xúc bị kìm nén mà không có lối thoát, nó có thể tạo ra sự hỗn loạn trong tâm hồn', bác sĩ Estevez nói.

'Những bài hát buồn giúp ta nhận ra rằng có nhiều người cũng chia sẻ những suy nghĩ và cảm xúc giống mình. Khi những bài hát này gợi nhớ cảm xúc hiện tại, chúng mang lại sự an ủi vì chúng diễn tả đúng những cảm xúc mà ta khó có thể diễn đạt bằng lời', bác sĩ Estevez cho biết thêm.

Vì vậy, không có gì lạ khi chúng ta tìm đến nhạc buồn mỗi khi cảm thấy chán nản. Và vào mùa cưới, những bài như 'Em gái mưa' của Hương Tràm, 'Hôm nay em cưới rồi' của Khải Đăng hay 'Ngày mai người ta lấy chồng' của Thành Đạt thường được nghe đi nghe lại rất nhiều.

Nhưng tại sao ngay cả khi không buồn, chúng ta vẫn yêu thích nhạc buồn?

Tôi nhận ra điều này khi người bạn thân của tôi bật bài 'Ngày mai em đi mất' của Đạt G ngay trước đám cưới của mình. Anh ấy luôn vui vẻ, lạc quan, có thể nói là rất năng động.

Bạn tôi không mắc trầm cảm và đang có một trong những ngày vui nhất cuộc đời. Thật khó hiểu khi chú rể lại bật karaoke và hát: 'Sợ ngày mai em đi mất, chỉ còn thân xác xơ anh, giật mình trong đêm ngủ say anh sẽ thức giấc tay ôm nhầm gối'.

Khi tôi hỏi tại sao lại chọn bài hát buồn, bạn tôi - một người bán hàng am hiểu về tâm lý học và quản lý cảm xúc khách hàng - đã giới thiệu cho tôi khái niệm 'phòng tập thể dục cảm xúc' lần đầu tiên.

Đơn giản mà nói, 'phòng tập thể dục cảm xúc' là một không gian an toàn, được kiểm soát, nơi chúng ta có thể tạo ra những cảm xúc giả định ở một mức độ nhất định và thử thách bản thân trong những cảm xúc đó.

Hãy tưởng tượng về một rạp chiếu phim, nơi mọi người đang cùng trải nghiệm một bộ phim kinh dị. Nhiều người trong chúng ta lại thích xem thể loại này, mặc dù biết rằng nó chỉ là hư cấu và ma quái không thể nhảy ra từ màn hình.

Dù vậy, chúng ta vẫn cảm thấy sợ hãi.

Cảm giác sợ hãi giả định này được gọi là cảm xúc được kiểm soát, và rạp chiếu phim chính là một không gian an toàn. Nó tạo ra một 'phòng tập thể dục cảm xúc' giúp chúng ta trải nghiệm những tình huống mà thường ngày ta không có cơ hội gặp phải.

Những buổi tập luyện này sẽ giúp tâm lý của chúng ta vững vàng hơn khi phải đối mặt với những tình huống gây sợ hãi trong đời thực.

Nghe nhạc buồn thực ra cũng tương tự. Những bài nhạc buồn cho phép chúng ta trải nghiệm và rút ra bài học từ nỗi buồn.

Trong không gian 'phòng tập thể dục cảm xúc' đó, chúng ta có thể phát triển sự đồng cảm, học cách nhìn nhận mọi thứ từ góc độ của người khác và thử nghiệm nhiều phản ứng khác nhau. Điều này có thể giúp ta chuẩn bị tốt hơn cho những mất mát thực sự.

Đối với người bạn của tôi, bài hát của Đạt G nhắc nhở anh rằng việc cưới được người vợ của mình là một điều may mắn, và anh sẽ không bao giờ để mất cô ấy. Như lời bài hát: 'Nếu như anh không có em, anh sẽ điên mất. Mọi thứ xung quanh em thôi, chỉ biết có mỗi em thôi. Em hiểu không?'.

Nghe nhạc buồn nhưng lại 'thấy vui trong lòng'

Theo một khảo sát trong nghiên cứu đăng trên tạp chí Frontiersin, chỉ có 25% người nghe nhạc buồn thực sự cảm thấy buồn. Những người còn lại có thể trải nghiệm nhiều cung bậc cảm xúc khác nhau, từ nỗi nhớ, hoài niệm đến sự thư thái, dễ chịu.

Thậm chí, một số người cho biết nhạc buồn có thể gợi lên những cảm xúc tích cực như niềm vui và sự thích thú. Nghe có vẻ nghịch lý, nhưng thực sự nhạc buồn có thể khiến bạn cảm thấy vui vẻ.

Một số nghiên cứu, trong đó có một thí nghiệm năm 2020 đăng trên tạp chí Neuro Image, đã sử dụng chụp ảnh cộng hưởng từ não (MRI) của các tình nguyện viên trong lúc họ nghe nhạc buồn.

Kết quả cho thấy các vùng não như vân não bụng và nhân accumbens của tình nguyện viên được kích hoạt. Đây là những khu vực liên quan đến cảm xúc vui vẻ, cũng được kích hoạt khi mọi người nghe nhạc vui.

Có thể nói rằng trong nghiên cứu này, nhiều niềm vui đã bị 'bắt gặp' trong não bộ khi nghe nhạc buồn. Tiến sĩ Matthew E. Sachs, tác giả nghiên cứu và cũng là nhà khoa học thần kinh tại Đại học Columbia, Hoa Kỳ, cho biết:

'Nhiều người nghe nhạc buồn cho biết, trong khi họ cảm nhận những cảm xúc tiêu cực rõ rệt từ các bài hát, nhưng họ không trải qua những cảm xúc tiêu cực đó khi nghe. Trên thực tế, nhiều người nghe nhạc buồn lại cảm thấy những cảm xúc tích cực như sự thích thú'.

Để giải thích hiện tượng này, tiến sĩ Sachs đưa ra một mô hình ba yếu tố có thể tạo ra nghịch lý, bao gồm tính cách cá nhân, kinh nghiệm trong quá khứ và bối cảnh xã hội. Tất cả đều có thể ảnh hưởng đến cảm xúc của người nghe nhạc và tạo ra niềm vui cho họ.

Chẳng hạn, hãy thử nghe bản 'hit' gần đây, 'Hào quang' của Rhyder, Dương Domic, Pháp Kiều trong chương trình 'Anh Trai Say Hi'. Đây rõ ràng là một bài nhạc buồn, nếu chỉ xét đến lời lẽ và giai điệu của bài hát.

Tuy nhiên, nếu bạn đặt nó vào ngữ cảnh, bạn sẽ thấy đây là một màn trình diễn trong một chương trình truyền hình thực tế giải trí, bên cạnh nhiều tiết mục sôi động khác, cùng với sự dẫn dắt hài hước của Trấn Thành, một MC nổi tiếng xuất thân từ lĩnh vực hài kịch.

Rất khó để cảm thấy buồn khi theo dõi màn trình diễn này. Do đó, khi Pháp Kiều cất lên câu hát 'không thấy vui trong lòng' trong đoạn bridge của bài hát, tôi lại cảm thấy thú vị, vì Pháp Kiều là người vui vẻ và tràn đầy năng lượng tích cực cho chương trình.

Chính những trải nghiệm trước đây với Pháp Kiều đã tạo ra tâm trạng vui vẻ khi nghe bài nhạc buồn này, theo mô hình của Matthew E. Sachs.

Đừng 'vinahey' hóa những bài nhạc buồn, xin đấy!

Còn nhiều mô hình tâm lý và thần kinh học khác giải thích tại sao những bài nhạc buồn lại có thể mang đến cảm giác vui. Chẳng hạn, theo một giả thuyết của Tiến sĩ Sachs, nhạc buồn vẫn là âm nhạc, và nó kích thích các vùng não liên quan đến tư duy của chúng ta.

Trong những lúc bình ổn, không quá vui cũng không quá buồn, như khi làm việc, dọn dẹp, lái xe hoặc chạy bộ, nhiều người lại thích nghe nhạc. Và khi họ bật nhạc, bài đầu tiên họ nghĩ đến thường là một bài nhạc buồn.

Theo tiến sĩ Sachs, những bài nhạc này có giai điệu giúp chúng ta thư giãn và suy nghĩ rõ ràng hơn. Nhiều người thực sự cần những khoảnh khắc bình yên mà một bài nhạc buồn có thể mang lại, ngay cả khi cuộc sống của họ đang trôi qua bình lặng.

Một nghiên cứu mới công bố trên tạp chí PLOS ONE vào tháng 4 năm nay cho thấy 82% tình nguyện viên không còn thích thú nếu loại bỏ nỗi buồn khỏi bài nhạc.

Hãy tưởng tượng một bài nhạc buồn được 'remix' thành nhạc 'vinahey', liệu điều đó có thể trở thành thảm họa như thế nào?

'Các lý thuyết trước đây cho rằng niềm vui từ nhạc buồn có thể đến gián tiếp qua sự xúc động khi nghe. Nhưng nghiên cứu này cho thấy chính nỗi buồn lại tăng thêm sự thú vị của bài nhạc', các nhà nghiên cứu kết luận.

Tóm lại, nỗi buồn đóng vai trò quan trọng trong thành công của một bài hát buồn. Những bài hát buồn cũng có thể ảnh hưởng lớn đến sự nghiệp của một ca sĩ, như trường hợp của Mr. Siro.

Tất cả những điều này xảy ra nhờ vào các hiệu ứng tâm lý phong phú mà âm nhạc mang lại cho chúng ta.

Bạn có thể cảm thấy buồn khi nghe nhạc buồn, nhưng chỉ có 25% mà thôi. 75% còn lại, chúng ta có thể trải qua nhiều cảm xúc tích cực khác như an ủi, giải tỏa, đồng cảm, thậm chí là niềm vui và cảm hứng.

Vì vậy, nghe nhạc buồn nhưng không nhất thiết phải buồn, đúng không nào?