Một quả lựu đạn cổ xưa với tuổi đời hơn 1.000 năm vừa được phát hiện bởi các nhà khảo cổ.

Niên đại của nó còn xa hơn cả thời điểm người Trung Quốc phát minh ra thuốc súng.

Khi nói về lịch sử vũ khí thời Trung Đại, sẽ không thể không nhắc đến một phát minh vô cùng quan trọng: thuốc súng. Các nhà sử học trên toàn thế giới đã công nhận rằng thuốc súng đã xuất hiện từ thời nhà Đường, khoảng thế kỷ 9 sau Công Nguyên.

Người Trung Quốc đã pha lưu huỳnh, than củi và muối kali nitrat để tạo ra một hỗn hợp cháy mà không cần sự hiện diện của oxy, và từ đó, họ đã tạo ra pháo hoa.

Tuy nhiên, chỉ vào khoảng thế kỷ 10, thuốc súng mới được sử dụng trong những bình sứ hoặc hộp kim loại có chứa kích nổ, trở thành vũ khí được gọi là 'pi li huo qu', có nghĩa là 'quả cầu rực lửa gây tiếng sấm'.

Các nhà sử học tin rằng đây có thể là những quả lựu đạn đầu tiên của loài người.

Tuy nhiên, một nghiên cứu gần đây được công bố trên tạp chí PloS ONE có thể thay đổi quan điểm đó. Có dấu hiệu cho thấy một loại lựu đạn đã xuất hiện sớm hơn tại Thành cổ Jerusalem, từ thế kỷ 8.

Nếu phát hiện này là sự thật, nó có thể làm thay đổi những giả định về lịch sử của vũ khí từ Phương Đông sang Phương Tây. Có thể những chiến binh của Đế chế Đông La Mã chính là những người đầu tiên phát minh ra lựu đạn cầm tay.

Nghiên cứu mới được thực hiện bởi các nhà khảo cổ từ Đại học Griffith, Australia. Họ đã phát hiện một loạt bình gốm nhỏ với đường kính từ vài cm đến 20 cm, có niên đại từ thế kỷ 9 sau Công Nguyên.

Những chiếc bình này có dạng nón ở đáy và hình cầu ở phía trên. Dựa vào hình dạng này, các nhà khảo cổ đã đưa ra nhiều giả thuyết về mục đích sử dụng của chúng, từ việc buộc dây, cân khung dệt, tạo ra một loại vòi phun chất lỏng đến việc làm máy đánh lửa, ống hút hoặc thiết bị chưng cất.

Có thể những chiếc bình cũng đơn giản chỉ được dùng để chứa rượu, mật ong, bia, thuốc, dầu thơm, thủy ngân hoặc nước hoa. Tuy nhiên, sự phổ biến của chúng ở nhiều địa điểm khai quật khắp Trung Đông cho thấy, bất kể chúng được sử dụng để làm gì, thì chúng đã trở thành một 'công nghệ khá trưởng thành', gợi ý về sự xuất hiện của chúng có thể sớm hơn cả thế kỷ.

Như thường lệ, để hiểu rõ hơn về mục đích của chiếc bình gốm kỳ lạ này, các nhà khảo cổ cần phải nghiên cứu các vật chất, cặn lạng bên trong nó. Trong một mảnh được đánh số 737, họ đã phát hiện ra những dấu vết quan trọng.

Chiếc bình này có thành khá dày và kích thước phù hợp để nắm trong lòng bàn tay. Bên trong mảnh 737 vẫn còn chứa một hỗn hợp lưu huỳnh và thủy ngân, cùng với magie, nitrat, phốt pho, chì và sắt.

Thêm vào đó, các nhà khảo cổ còn phát hiện ra dấu vết của dầu thực vật, mỡ động vật cùng với nhựa thông, muối và một ít natri trong mảnh số 742. Tất cả những thành phần này gợi ý về việc một hỗn hợp nổ được nhồi vào trong đó, và chiếc lọ số 737 và 742 có thể thực sự là những quả lựu đạn cầm tay.

Vấn đề là, nếu chúng thực sự là những quả lựu đạn, niên đại của loại vũ khí này có thể sớm hơn tới 4 thế kỷ so với khi thuốc súng được du nhập từ Trung Quốc vào Trung Đông. Liệu có giải thích nào cho sự xuất hiện quá sớm của lựu đạn này hay không?

Nhà khảo cổ Carney Matheson từ Đại học Griffith, tác giả của nghiên cứu, nói: 'Một số nhà nghiên cứu đề xuất rằng những chiếc lọ này đã được sử dụng làm lựu đạn, nhưng chúng được nhồi thuốc súng, một loại chất nổ được phát minh ra ở Trung Quốc và đã du nhập vào Trung Đông vào thế kỷ 13',

'Tuy nhiên, nghiên cứu của chúng tôi cho rằng thứ được nhồi vào trong những quả lựu đạn này không phải thuốc súng, mà có thể là một loại vật liệu nổ được người bản địa phát minh ra'.

Matheson cho biết nó dựa trên một hỗn hợp gọi là 'Lửa Hy Lạp', một thứ vũ khí gây cháy đã được sử dụng từ thế kỷ thứ 7 tại Đế chế Đông La Mã. Lửa Hy Lạp là hỗn hợp của nhựa thông, naphtha, vôi sống, canxi photphua, lưu huỳnh và nitre (kali nitrat).

Nó thường được gắn ở phía đầu thuyền, kích hoạt bằng phản ứng giữa nước và vôi sống để phun lửa ra và đốt cháy thuyền đối phương.

Sự khác biệt giữa Lửa Hy Lạp và thuốc súng Trung Quốc là ở chỗ thuốc súng có thể cháy mà không cần oxy, trong khi Lửa Hy Lạp cần oxy để cháy. Vì vậy, sức mạnh của thuốc súng sẽ lớn hơn, cho phép nó được nhồi vào trong các ống kín và tạo ra sức phụt, đẩy đạn đi về phía trước – điều mà Lửa Hy Lạp không thể thực hiện được.

Tuy nhiên, theo Matheson, việc cải tiến hỗn hợp trong các quả lựu đạn thời Trung Cổ tại Phương Tây đã khiến chúng trở thành một loại thuốc súng sơ khai. Nếu được nhồi với tỷ lệ đúng, chúng cũng có khả năng tạo ra áp suất mạnh, kích nổ và gây tổn thương.

Các quả lựu đạn này có lẽ đã được sử dụng rộng rãi trong Đế chế Đông La Mã, và trong các cuộc Thập tự chinh vào thế kỷ 11-12. 'Trong các tài liệu mô tả cuộc Thập tự chinh, có chi tiết ghi lại cảnh lựu đạn được ném vào thành trì, tạo ra tiếng ồn to và ánh sáng chói lòa', Matheson nói.

Tóm lại, đây có thể là bằng chứng sớm cho thấy lựu đạn là một phát minh sớm của Đế chế Đông La Mã, mặc dù thuốc súng cháy không cần oxy vẫn là một thành tựu được công nhận cho người Trung Quốc. Mấu chốt nằm ở việc, lựu đạn không nhất thiết phải được nhồi thuốc súng mới có thể nổ được như chúng ta vẫn nghĩ.

Tham khảo Arstechnica