Buzz
Mùa thu tĩnh lặng (Nguyễn Khuyến) được tóm tắt nội dung chính, phân tích cấu trúc, bố cục, giá trị văn học, giá trị nghệ thuật cùng với bối cảnh sáng tác, nguyên do ra đời của tác phẩm và tiểu sử, quan điểm cũng như sự nghiệp sáng tác văn học giúp học sinh hiểu môn văn 8 một cách tổng quát
Tác giả
I. TÁC GIẢ
1. Tiểu sử
- Nguyễn Khuyến (1835-1909) sinh ra và lớn lên chủ yếu ở quê hương - làng Và, xã Yên Đổ, huyện Bình Lục, tỉnh Hà Nam.
- Mặc dù có vị thế cao nhưng ông chỉ làm quan trong mười năm, phần lớn cuộc đời ông dành cho việc giảng dạy và sống một cuộc sống trang nghiêm tại quê nhà.
- Nguyễn Khuyến được biết đến là một người tài năng, có phẩm hạnh cao đẹp, yêu nước và quan tâm đến nhân dân, từng thể hiện sự kiên quyết không hợp tác với chính quyền thực dân Pháp.
2. Sự nghiệp
a. Công trình chính
- Tác phẩm của Nguyễn Khuyến bao gồm cả văn bằng chữ Hán và chữ Nôm, với số lượng lớn, hiện còn trên 800 tác phẩm bao gồm thơ, văn, câu đối nhưng chủ yếu là thơ.
b. Tầm ảnh hưởng của tác giả
- Đóng góp quan trọng của Nguyễn Khuyến đối với văn học dân tộc là ở lĩnh vực thơ Nôm, thơ về đề tài nông thôn, và thơ trào phúng.
Bản đồ tư duy của nhà văn Nguyễn Khuyến:
Công trình
1. Khám phá tổng quan
a. Nguồn gốc, bối cảnh sáng tác
- Câu cá mùa thu là một phần của tập ba bài thơ thu của Nguyễn Khuyến gồm: Thu điếu, Thu ẩm, Thu vịnh.
- Được viết trong thời gian Nguyễn Khuyến trở về sống ẩn dật tại quê nhà.
b. Cấu trúc
- Phân đoạn 1:
+ Hai dòng mở đầu: Khung cảnh mùa thu
+ Hai dòng thực tế: Sự di chuyển nhẹ nhàng của mùa thu
+ Hai dòng luận điểm: Bầu trời và không gian nông thôn
+ Hai dòng kết thúc: Tâm trạng của nhà thơ
- Phân đoạn 2:
+ Phần thứ nhất (6 dòng thơ đầu): Bức tranh mùa thu ở vùng quê Bắc Bộ
+ Phần thứ hai (2 dòng thơ cuối): Cảm xúc thu
2. Thăm dò chi tiết
a. Cảnh mùa thu tại vùng quê Bắc Bộ
- Góc nhìn: Cảnh vật được quan sát từ gần tới xa rồi từ xa quay trở lại gần: góc nhìn cảnh thu là cái thuyền câu, ngắm mặt ao, nhìn lên bầu trời, quan sát ngõ trúc rồi quay lại với ao thu, với chiếc thuyền câu.
- Từ góc nhìn đó, từ một khung ao nhỏ, không gian mùa thu, cảnh sắc mùa thu mở ra nhiều phong cảnh vô cùng sống động với những hình ảnh hài hòa, cân đối.
- Mở ra một bức tranh với những cảnh vật rất giản dị:
+ cái ao bé nhỏ trong xanh
+ chiếc thuyền câu nhỏ bé, mảnh mai
+ sóng xanh dập dềnh
+ lá vàng nhẹ nhàng bay
+ lớp mây mịn màng
+ con đường trúc uốn khúc
+ bầu trời xanh ngát hòa quyện với màu nước xanh biếc
→ Tất cả tạo nên một không gian xanh mát, êm đềm, một chút ánh vàng của lá rụng trên nền xanh ấy khiến cảnh thu, bản dạ thêm phần sống động. Những đường nét, màu sắc... gợi lên trong tưởng tượng của người đọc khung cảnh của một buổi sớm thu yên bình trên một làng quê miền Bắc với bầu trời thu cao rộng, khoáng đạt, những ao chuôm trong vắt phản chiếu màu trời, màu lá, thôn xóm với những con đường nhỏ quanh co hun hút xanh màu tre trúc, gió thu dịu mát khẽ làm xao động mặt nước, thỉnh thoảng một vài chiếc lá rụng cắt ngang không gian... Trong bức tranh thu này mọi cảnh vật hiện ra đều rất đỗi bình dị, dân dã. Khung cảnh ấy thường xuất hiện vào mỗi độ thu trên những làng quê và chiếm trọn trái tim của nhiều người, nhưng lần đầu tiên được Nguyễn Khuyến mô tả với bản năng tự nhiên của nó và khiến ta không thể không bị ấn tượng sâu sắc. Đó là một mùa thu trong trẻo, thanh khiết, mát lành.
- Cảnh sắc mùa thu đẹp nhưng đậm chút buồn bã
+ Không gian yên bình, phảng phất nỗi buồn: trống trải, trong lành, nhè nhẹ lướt đi, mây trôi nhẹ nhàng,…
+ Đặc biệt câu cuối tạo ra một tiếng động độc nhất: “Cá đâu đớp động dưới chân bèo” → không phá vỡ sự tĩnh lặng, mà ngược lại nó càng làm tăng thêm sự yên bình, tĩnh lặng của cảnh vật → Thủ pháp sử dụng âm thanh để mô tả sự yên bình.
→ Cảnh sắc thu đẹp nhưng yên lặng vắng vẻ, vắng cả âm thanh dù đó là sự di chuyển nhẹ nhàng nhưng đó là sự di chuyển rất êm đềm và cả tiếng cá đớp mồi cũng không làm không gian rối bời.
b. Tâm trạng thu
- Trò chuyện về câu cá nhưng thực ra là để đón nhận cảnh thu, không khí thu vào lòng:
+ Một tâm trạng thong thả: Ngồi đặt đầu gối
+ Một mong đợi kiên nhẫn: Đã lâu chưa đến.
+ Một giấc mơ vụt tỉnh: Cá đâu đang nhấp nhô..
- Không gian thu yên bình như sự yên bình trong tâm hồn của nhà thơ, đem lại cảm giác của một nỗi cô đơn, chút buồn thương, lưu luyến trong lòng nhà thơ.
→ Nguyễn Khuyến mang trong mình một tâm hồn liên kết mật thiết với thiên nhiên quê hương, một tình yêu đất nước sâu sắc và im lặng.
c. Ý nghĩa nội dung
Bài thơ thể hiện sự nhận thức và sự sáng tạo tinh tế của Nguyễn Khuyến về phong cảnh mùa thu ở vùng đồng bằng Bắc Bộ, đồng thời thể hiện tình yêu đất nước, tâm trạng của thời đại và nghệ thuật thơ Nôm của tác giả.
d. Giá trị nghệ thuật
- Cách gieo vần đặc biệt: Sử dụng vần “eo” (tử vận) một cách độc đáo, tinh tế, mang lại không gian vắng lặng, dần dần thu hẹp, đóng kín, phản ánh tâm trạng uẩn khúc của nhà thơ.
- Thủ pháp diễn tả sự tĩnh lặng - một nét đặc trưng của thơ cổ phương Đông.
- Sử dụng khéo léo kỹ thuật nghệ thuật đối ngẫu.
Sơ đồ tư duy của bài thơ Thu điếu:
