Mùa Xuân

Mùa Xuân (Tiếng Anh: spring) là một trong bốn mùa trong năm được công nhận tại các vùng ôn đới và cận cực. Mùa này kéo dài từ tháng Ba đến tháng Năm ở Bắc Bán Cầu và từ tháng Chín đến tháng Mười Một ở Nam Bán Cầu, nằm giữa mùa đông và mùa hạ. Mùa Xuân thường gắn liền với sự tái sinh, đổi mới và sự sống lại, và có thể được hiểu theo nhiều cách khác nhau tùy thuộc vào khí hậu, văn hóa và tập quán của từng khu vực. Khi Bắc Bán Cầu đang trải qua mùa xuân, Nam Bán Cầu lại đang là mùa thu. Ngày Xuân phân đánh dấu thời điểm ngày và đêm có độ dài gần như bằng nhau và sau đó, ban ngày sẽ ngày càng dài hơn. Ngoài việc chỉ mùa trong năm, mùa Xuân còn được liên tưởng đến sự trẻ hóa và phát triển (như thanh xuân, nghĩa là 'tuổi trẻ').

Định nghĩa từ gốc

Chữ Hán: 春.

Thời điểm

Trong thiên văn học, mùa xuân được tính từ tiết xuân phân (khoảng ngày 21 tháng 3 ở Bắc Bán Cầu và ngày 23 tháng 9 ở Nam Bán Cầu) đến tiết hạ chí (khoảng ngày 21 tháng 6 ở Bắc Bán Cầu và 21 tháng 12 ở Nam Bán Cầu). Tuy nhiên, trong khí tượng học, mùa xuân thường được xác định bao gồm các tháng Ba, Tư và Năm ở Bắc Bán Cầu, và các tháng Chín, Mười và Mười Một ở Nam Bán Cầu.

Theo truyền thống của một số nền văn hóa như lịch Ireland, mùa xuân được tính từ tháng Hai đến tháng Tư. Tại Việt Nam và các quốc gia ảnh hưởng bởi nền văn minh Trung Hoa, mùa xuân bắt đầu từ tiết lập xuân (khoảng ngày 5 tháng 2) và kết thúc tại tiết lập hạ (khoảng ngày 5 tháng 5).

Các đặc điểm nổi bật

Thuật ngữ 'mùa xuân' được sử dụng toàn cầu để chỉ một trong bốn mùa, bao gồm cả các khu vực ôn đới và nhiệt đới. Tuy nhiên, ở vùng nhiệt đới, người ta thường dùng các khái niệm mùa mưa và mùa khô thay vì bốn mùa: xuân, hạ, thu, đông.

Vào mùa xuân, trục quay của Trái Đất nghiêng dần về phía Mặt Trời, dẫn đến sự gia tăng thời gian ánh sáng mặt trời mỗi ngày, đạt hoặc vượt quá 12 giờ, đặc biệt là ở các vĩ độ cao. Bán cầu có mùa xuân bắt đầu được sưởi ấm rõ rệt, thúc đẩy sự nảy mầm và ra hoa của thực vật.

Những thông tin dưới đây được đưa ra theo định nghĩa mùa xuân trong thiên văn học và áp dụng cho các khu vực ôn đới, nhưng có thể không hoàn toàn đúng với các khu vực nhiệt đới.

Tuyết (nếu có) bắt đầu tan và các con sông, suối dần được làm đầy bởi nước từ tuyết tan. Phần lớn các loài thực vật nở hoa trong thời gian này, bắt đầu từ khi còn tuyết trên mặt đất và tiếp tục đến đầu mùa hè. Ở những khu vực có ít hoặc không có tuyết, mùa xuân có thể bắt đầu sớm vào đầu tháng Hai (ở Bắc Bán Cầu) trong những năm ấm áp. Các khu vực cận nhiệt đới có ít khác biệt, còn các khu vực nhiệt đới gần như không có sự thay đổi đáng kể. Ở các khu vực gần Bắc Cực, mùa xuân có thể không bắt đầu cho đến tháng Năm hoặc thậm chí tháng Sáu, hoặc tháng 12 ở vùng ven châu Nam Cực.

Mùa xuân thường chứng kiến thời tiết khắc nghiệt khi không khí ấm từ các vĩ độ thấp bắt đầu tràn vào trong khi không khí lạnh từ các vùng cực vẫn còn tràn xuống. Ngập lụt là hiện tượng phổ biến ở các khu vực miền núi trong thời gian này do tuyết tan và mưa ấm. Ở Hoa Kỳ, hành lang lốc xoáy hoạt động mạnh mẽ vào thời gian này, đặc biệt là do dãy núi Rocky ngăn cản sự phân bố của các khối khí nóng và lạnh, khiến chúng va chạm trực tiếp. Các trận lốc xoáy và mưa dông 'siêu tế bào' có thể gây ra gió mạnh và các đuôi lốc xoáy nguy hiểm, thường dẫn đến cảnh báo mưa dông khắc nghiệt và lốc xoáy. Mùa xuân thường tạo ra nhiều cảnh báo giông tố hơn cả mùa đông, với các trận gió xoáy đóng vai trò quan trọng trong thời tiết khắc nghiệt.

Mùa xuân có thể trải qua những đợt nóng bức, thậm chí chỉ trong thời gian ngắn sau thời tiết lạnh giá. Nhiệt độ có thể đạt tới 30°C (86°F) vào tháng Năm, với nguy cơ đột quỵ do nhiệt nếu người ta không chú ý đến hiệu ứng thời tiết. Cũng có nguy cơ giảm thân nhiệt nếu thời tiết nóng bức đột ngột chuyển lạnh, điều này thường xảy ra vào tháng Ba và tháng Tư.

Một số trận bão tuyết tồi tệ nhất xảy ra vào mùa xuân, chẳng hạn như Đại bão tuyết 1993, đã tạo ra bão và tuyết rơi ở miền bắc Florida vào ngày 13 tháng 3, với lớp tuyết dày lên đến 1,5 mét ở nhiều khu vực của dãy núi Appalaches. Trận giông tố mùa xuân năm 2003 đã tạo ra lớp tuyết dày tới 3,3 mét ở Colorado và 90 cm ở Denver, với lượng tuyết trong tháng 3 và 4 nhiều hơn toàn bộ mùa đông trước đó.

Mùa bão bắt đầu vào cuối mùa xuân, vào ngày 15 tháng 5 ở đông bắc Thái Bình Dương và 1 tháng 6 ở bắc Đại Tây Dương. Trước thời điểm này, bão và áp thấp nhiệt đới khá hiếm, với một trong những áp thấp nhiệt đới sớm nhất là Ana xảy ra vào giữa tháng 4 năm 2003.

Mùa xuân là thời điểm của sự phát triển và hồi sinh, đánh dấu sự khởi đầu của một chu kỳ sống mới cho cả động vật và thực vật. Nhiều nền văn minh trên thế giới tổ chức các lễ hội lớn vào mùa xuân để chào đón năm mới, như Tết Nguyên Đán ở Việt Nam.

Trên các hành tinh

Các hành tinh có trục quay nghiêng so với mặt phẳng quỹ đạo đều có mùa, bao gồm mùa xuân. Ở Bắc bán cầu, mùa xuân bắt đầu khi hành tinh ở điểm xuân phân (L_s = 0°) và kết thúc khi ở điểm hạ chí (L_s = 90°). Mùa xuân ở Bắc bán cầu tương ứng với mùa thu ở Nam bán cầu, và ngược lại.

Hoa

Trong mùa xuân, một số loại hoa thường thấy là hoa mai, hoa đào, hoa cúc, hoa tuyết điểm, tulip, hoa loa kèn, anh túc đỏ, địa đinh, và nhiều loài khác.

• Độ nghiêng của trục Trái Đất
• Mùa hè
• Mùa thu
• Mùa đông

Liên kết ngoài

• Mùa trong năm trên Từ điển bách khoa Việt Nam
• Spring (Season) từ Encyclopædia Britannica (tiếng Anh)
• 'Mùa xuân của động và thực vật ở Phần Lan' từ Northern Nature Project