Buzz
| Diospyros mun | |
|---|---|
| Tình trạng bảo tồn | |
Cực kỳ nguy cấp (IUCN 2.3) | |
| Phân loại khoa học | |
| Giới (regnum) | Plantae |
| (không phân hạng) | Angiospermae |
| (không phân hạng)
| Eudicots |
| Bộ (ordo) | Ericales |
| Họ (familia) | Ebenaceae |
| Chi (genus) | Diospyros |
| Loài (species) | D. mun |
| Danh pháp hai phần | |
| Diospyros mun A. Chev. cũ Jecomte, 1930 | |
Mun hoặc mun sừng (danh pháp khoa học Diospyros mun) là một loài thực vật thân gỗ trung bình thuộc họ Thị.
Mô tả
Cây gỗ trung bình, rụng lá, cao 7–18 m, đường kính đến 0,3 m hay hơn, cành nhánh nhẵn, tán rậm. Vỏ ngoài đen, nứt dọc nông. Lá đơn mềm, mọc cách, hình trứng nhọn, gân giữa và gân bên nổi rõ, dài 5,5-6,5 cm; rộng 2-2,2 cm, khi khô có màu đen. Hoa nhỏ, màu vàng đơn tính; hoa đực mọc thành xim 3-5 hoa ở nách lá, hoa cái mọc đơn độc. Hoa đực có đài hợp, hình cốc ngắn, ở phần trên chia thành 4 thùy, màu lục. Tràng hợp thành ống, dài 5 mm, ở trên chia thành 4 thùy màu vàng. Nhị 8; bao phấn hình mũi dùi, dài khoảng 3 mm. Quả nhỏ, đường kính 1,5–2 cm nhẵn, đen, vỏ dày, mang đài tồn tại xẻ 4 thuỷ.
Mùa hoa mun thường vào tháng 7. Mun tái sinh bằng hạt và chồi; đặc biệt là chồi rễ gần gốc.
Mun là loài cây thích ánh sáng, sinh trưởng chậm và có tuổi thọ lâu.
Phân bố
Cây mun mọc phân tán hoặc thành từng đám trong rừng cây bụi cao, chịu khô trên đất nghèo ở gần biển, độ cao dưới 800 m.
Đây là loài đặc hữu của Việt Nam, tuy nhiên cũng có thể có tại Lào. Tại Việt Nam, mun đã được phát hiện ở Hà Giang, Tuyên Quang, Lạng Sơn, Hòa Bình, Hà Tĩnh, Quảng Bình và Khánh Hòa (các xã Cam Thịnh Đông và Cam Thịnh Tây thuộc Cam Ranh). Vườn quốc gia Núi Chúa nằm tại huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận, sông Suối Ké, một nhánh của sông Trà Bương, thuộc xã Sơn Hội (huyện Sơn Hòa) và xã Nam Toàn tỉnh Nam Định do một nhà sưu tầm bảo tồn tại đây.
Sử dụng
Lõi gỗ mun có màu đen xanh khi tươi và khi khô có màu đen bóng, cứng và bền nên khó gia công, thường được sử dụng để làm đồ gỗ quý và thủ công mỹ nghệ cao cấp. Quả và lá được dùng để nhuộm đen lụa quý.
Tuy nhiên vì giá trị thương mại cao và sự hiếm có của nó, gỗ mun thường bị làm giả bằng cây nhọ nghẹ (danh pháp khoa học Diospyros erientha champ), vì chúng có cùng họ và chất gỗ màu đen như gỗ mun, do đó được gọi là mun đen hoặc mun Lào để dễ dàng trong giao dịch thương mại.
Tình trạng
Vì giá trị kinh tế cao nên cây mun đang đứng trước nguy cơ tuyệt chủng nghiêm trọng. Việc khai thác và sử dụng thương mại mà không có sự bảo vệ thích hợp đã dẫn đến tình trạng giảm nhanh số lượng cây mun tự nhiên. Mức độ nguy cấp: Bậc V.
