Muồng hoàng yến

Muồng hoàng yến (danh pháp hai phần: Cassia fistula L.) là loài thực vật có hoa thuộc phân họ Vang của họ Đậu (Fabaceae). Loài này còn có một số tên khác như muồng hoàng hậu, hoa lồng đèn, bò cạp nước, bò cạp vàng, mai dây, mai hoàng hậu, cây xuân muộn hoặc mai nở muộn. Ở Việt Nam, các thương gia buôn bán cây cảnh tiếp thị loài này với tên là Osaka hay Osaka hoa vàng.

Loài muồng này có nguồn gốc từ miền nam châu Á, từ miền nam Pakistan kéo dài về phía đông qua Ấn Độ tới Đông Nam Á và về phía nam tới Sri Lanka. Loài hoa này là quốc hoa của Thái Lan và là hoa tượng trưng cho bang Kerala của Ấn Độ. Đây là loài cây trung tính, thiên về ưa sáng, mọc nhanh, chịu hạn tốt. Cây con ưa bóng nhẹ.

Đặc điểm

Cây gỗ nhỡ bán thường xanh hay rụng sớm, có chiều cao từ 10–20 m, phát triển nhanh. Đường kính thân cây khoảng 40 cm. Vỏ thân màu xám trắng, lớp vỏ thịt màu hồng dày 6–8 mm thường được sử dụng làm thuốc nhuộm màu đỏ. Gỗ có vân lõi phân biệt, cứng và nặng, thích hợp cho xây dựng nhà cửa và đồ gia dụng, cũng như cho nông cụ. Vân lõi giàu tannin. Cành cây nhẵn, lá kép lông chim một lần chẵn, mọc xen kẽ, dài 15–60 cm với 3-8 cặp lá chét rụng sớm. Lá chét đối xứng, hình bầu dục từ rộng đến dài, dài 7–21 cm, rộng 4–9 cm, đầu nhọn, gốc hình nêm, nhẵn.

Cụm hoa lớn, dày đặc nhưng thưa, dạng chùm hoa rủ xuống dài 20–40 cm; cuống chung mượt mà, dài 15–35 cm hoặc hơn. Cánh hoa hình bầu dục, bề mặt ngoài được phủ lông mịn. Mỗi hoa có đường kính 4–7 cm với 5 cánh hoa màu vàng tươi, hình bầu dục rộng, gần như nhau và có móng ngắn; nhị có 10 nhụy, bao phấn với lông ngắn. Bầu và vòi nhụy được phủ lông mịn. Quả dạng quả đậu hình trụ, có ít đốt, dài 20–60 cm hoặc hơn, đường kính quả 15–25 mm, chứa nhiều hạt trái xoan rộng, khi khô có vỏ cứng, có thể sử dụng làm thuốc xổ; thịt quả có mùi hôi khó chịu. Hoa nở từ tháng 5 đến tháng 7 (ở Bắc bán cầu) hoặc vào tháng 11 (ở Nam bán cầu). Hoa nở rộ và phân bố mật độ nên rất đẹp. Hạt chứa chất Bisacodyl.

Trồng và sử dụng

Muồng hoàng yến phát triển tốt ở các vùng nhiều nắng và thoát nước tốt, không thích hợp với điều kiện khí hậu khô cằn hay lạnh giá; tuy nhiên, cây có thể chịu được hạn và mặn.

Muồng hoàng yến là quốc hoa của Thái Lan và tại đây nó được gọi là dok khuen; những bông hoa màu vàng của nó tượng trưng cho hoàng gia Thái. Tên của Lễ hội hoa năm 2006, Royal Flora Ratchaphruek (มหกรรมพืชสวนโลกเฉลิมพระเกียรติฯ ราชพฤกษ์ 2549), được đặt theo tên của loài cây này; ratchaphruek cũng là tên gọi khác của dok khuen.

Muồng hoàng yến, còn được biết đến với tên gọi là kanikkonna, là hoa biểu tượng của bang Kerala tại Ấn Độ. Hoa muồng hoàng yến có ý nghĩa quan trọng trong lễ hội Vishu . Nó còn được gọi là 'amaltas' trong tiếng Hindi và Urdu. Tại Ấn Độ, con tem 20 rupi có hình hoa muồng hoàng yến.

Ở Việt Nam, muồng hoàng yến (hay còn gọi là cây bọ cạp vàng) mọc hoang dã trong các rừng thưa ở các tỉnh Tây Nguyên như Gia Lai, Kon Tum, Đắk Lắk và Đắk Nông. Nó cũng được trồng nhiều trong các khu đô thị như Hà Nội, Nha Trang, Đà Lạt, Đà Nẵng, Sài Gòn...

Với hoa đẹp, tán rộng, sinh trưởng nhanh, cây không quá cao và có rễ ngang, bám chắc, muồng hoàng yến là lựa chọn lý tưởng để trang trí cảnh quan và làm cây phủ bóng. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng cây rất dễ bị sâu đục thân và sâu ăn lá, ảnh hưởng đến vẻ đẹp và tuổi thọ của cây.

Ảnh chụp