[MyBook] Đánh Giá Sách '451 Độ F': Tương Lai Nếu Không Có Sách?

“451 độ F – nhiệt độ khiến sách giấy bắt lửa và cháy sạch.”

Đó là câu khẩu hiệu giải thích cho tiêu đề của cuốn tiểu thuyết 451 độ F. Xuất bản năm 1953, tác phẩm vĩ đại của nhà văn Ray Bradbury được coi là một trong những cống hiến lớn nhất cho văn hóa Mỹ và mang tính thời sự cao. Cuốn tiểu thuyết đã đoạt giải thưởng của Viện Hàn lâm Văn học Mỹ (1954) và đã được dịch ra hơn 33 ngôn ngữ trên toàn thế giới.

Trong 451 Độ F, Ray Bradbury mô tả một thế giới dystopia trong đó truyền hình thống trị và văn chương đang bước vào tình trạng tuyệt chủng, cuộc sống trở nên vội vã và con người đặt mọi niềm tin vào giải trí nhanh chóng và tiện lợi – TV, truyền thông đại chúng. Các nhà xuất bản rút ngắn độ dài cuốn sách để phù hợp với khả năng tập trung ngắn hạn của người đọc, và sau đó cấm hoàn toàn các loại sách. Một thế giới mà con người phụ thuộc hoàn toàn vào công nghệ, thỏa mãn bản thân với những chương trình giải trí và cố gắng lãng quên mọi cảm xúc tiêu cực. Dần dần, họ không còn khả năng suy nghĩ mà trở nên phụ thuộc vào thông tin từ truyền thông. Họ từ chối kiến thức và sự thật vì sợ sẽ đối mặt với những ý nghĩ khó chịu, và chính phủ khuyến khích họ giữ một tư duy “dễ dàng” để dễ kiểm soát. Nhưng liệu đó có phải là cách đơn giản để đối mặt với những bất công trong xã hội, khi mà họ không biết về những đau thương, sai lầm, bất công đó? Sách đem lại cho chúng ta kiến thức, sự thật, vì thế chúng bị cấm. Và trong thế giới ấy, con người đóng một vai trò mù quáng và sống trong một cuộc sống giả tạo, không lo nghĩ.

Phần Một: Bếp lửa và Rồng lửa

Guy Montag là một anh lính chữa cháy – khác biệt với những người lính chữa cháy mà chúng ta biết ở điểm anh không dập tắt những đám cháy, mà là người gây ra chúng. Ở một thế giới mà sách bị cấm và việc đọc sách là phạm luật, những người lính chữa cháy như Montag hoàn thành nhiệm vụ của họ bằng cách đốt sách để giữ cho xã hội “sạch sẽ”, và chưa một lần anh tự đặt câu hỏi về công việc của mình. Cho đến một ngày, anh gặp gỡ cô gái hàng xóm Clarisse McClellan, chỉ 17 tuổi, với những ý tưởng tự do kỳ lạ và tâm hồn mở màng, khiến anh hiểu được một thế giới mới và nhận ra rằng khái niệm về hạnh phúc của mình đã trở nên mơ hồ.

“Anh thấy hạnh phúc không?” cô hỏi.

“Tôi thấy thế nào nhỉ?” Anh đáp. Hạnh phúc à? Điều đó có lẽ chỉ là ảo tưởng. Nhưng anh không thể ngừng cười.

[...] Anh không hạnh phúc. Anh không hạnh phúc. Anh tự thốt lên như vậy. Anh mang hạnh phúc của mình như một chiếc mặt nạ.

Clarisse giới thiệu anh với một thế giới đã mất, nơi mà mọi người không sợ hãi và đọc sách để hiểu biết, không phải lạc mất bản thân trong hàng giờ trống rỗng trên tivi. Một thế giới đẹp hơn cuộc sống không ý nghĩa của Montag, nơi vợ anh chỉ quan tâm đến màn hình lớn cung cấp giải trí 24/7. Nhưng Clarisse biến mất trước khi anh có thể biết thêm về thế giới đó.

Khi một phụ nữ già tự thiêu cùng với những quyển sách, một nhiệm vụ của Montag, anh về nhà với một quyển sách mà anh lấy một cách vô ý từ nhà của phụ nữ đó. Anh không biết tại sao anh lấy quyển sách đó, chỉ cảm thấy ám ảnh rằng chúng có sức mạnh hơn cả cuộc sống.

Bradbury sử dụng hình ảnh lò sưởi và rồng lửa làm tiêu đề cho phần đầu của 451 độ F. Lò sưởi, biểu tượng của gia đình và tổ ấm; còn rồng lửa, biểu tượng của người lính chữa cháy trong câu chuyện, được cho là sống trong lửa và không bị cháy. Cả hai biểu tượng này đều liên quan đến lửa, biểu tượng quan trọng trong cuộc sống của Montag trước khi câu chuyện bắt đầu. Trong chương đầu tiên, ngọn lửa xuất hiện như là biểu tượng cho sự phá hủy. Montag sử dụng lửa như một công cụ và đồng thời, lửa cũng đang phá hủy cuộc sống của anh.

Chúng ta không cần phải luôn yên bình. Đôi khi, chúng ta cần phải quan tâm đến một điều gì đó. Bao lâu rồi bạn không thực sự quan tâm? Đến một vấn đề quan trọng, đến một điều gì đó thực sự?

Khi Montag không quay lại công việc, đội trưởng Beatty tới nhà anh và giải thích rằng mỗi lính cứu hỏa đều sẽ trải qua giai đoạn tự hỏi mục đích sống và việc đốt sách. Beatty không ngần ngại gạch đầu câu với cảm xúc mãnh liệt mà sách mang lại, trong đó có nỗi buồn, coi đó là một sự tà ác. Xã hội bây giờ chỉ tôn trọng niềm vui thoái mái, mọi từ ngữ có thể làm ai đó cảm thấy bị xúc phạm, đau khổ ngay lập tức bị loại bỏ, bị lên án. Cuối cùng, sách đã bị thay thế bởi những hình thức giải trí vô nghĩa, khiến mọi người cảm thấy 'bình đẳng' và 'vui vẻ'.

Con người không sinh ra bình đẳng, nhưng mọi người đều được tạo ra bình đẳng. Mọi người đều là bản sao của nhau, và đó là cách để mọi người cảm thấy vui vẻ.

Những người da đen không thích sách 'Cậu bé da đen Sambo'? Hãy đốt chúng. Những người da trắng không thoải mái khi đọc 'Túp lều bác Tôm'? Hãy đốt chúng. Ai đó viết một cuốn sách về thuốc lá và ung thư phổi? Những người hút thuốc đang khóc lóc? Hãy đốt chúng. Yên tâm, Montag ơi. Hãy đốt tất cả, hãy đốt sạch. Nếu không muốn ai đó cảm thấy bị xúc phạm về mặt chính trị, đừng để họ biết về các khía cạnh khác nhau của một vấn đề để họ phải suy nghĩ; chỉ cho họ một khía cạnh. Hoặc tốt hơn nếu không có khía cạnh nào cả. Nếu chính phủ không làm việc hiệu quả, chi tiêu quá đà, có những chính sách thuế điên rồ, thì thà để như vậy còn hơn là để mọi người bận tâm về điều đó. Yên tâm, Montag ơi.

Khi Beatty nói với Montag rằng sẽ mất hai mươi bốn giờ để thiêu hủy những cuốn sách của anh nếu không sẽ bị bắt, Montag nhớ đến giáo sư tiếng Anh Faber mà anh đã gặp để tìm lời giải cho những câu hỏi của mình.

Phần Hai: Sàng và Cát

Tiêu đề của phần thứ hai của Fahrenheit 451, 'Sàng và Cát,' được lấy từ kí ức thời thơ ấu của Montag, khi anh cố gắng dùng cát lấp đầy một cái sàng trên bãi biển để kiếm một đồng xu từ một người anh họ lập dị và anh đã khóc khi nhận ra nỗ lực của mình là vô ích. Anh so sánh kí ức này với nỗ lực tuyệt vọng để đọc toàn bộ Kinh Thánh càng nhanh càng tốt trong khi trốn chạy bằng tàu điện ngầm, hy vọng rằng, nếu anh đọc đủ nhanh, nó sẽ đọng lại phần nào trong trí nhớ của anh.

Montag tới thăm Faber, người giải thích với anh giá trị của những cuốn sách và giúp anh hiểu được tầm quan trọng của việc lưu giữ chúng.

Anh có hiểu tại sao sách bị ghét và sợ hãi không? Bởi vì họ nói về những cái lỗ chân lông trên khuôn mặt của cuộc sống. Những người muốn thoải mái chỉ muốn những khuôn mặt cuộc sống tròn vành vạnh, trơn như sáp, không có lỗ chân lông, không có lông, vô cảm.

Sách không phải là thứ anh cần. Chẳng có gì kỳ diệu trong đó hết. Điều kỳ diệu nằm ở những gì mà cuốn sách đó nói về, cách nó khâu và ghép từng mảnh của vũ trụ lại với nhau thành một tấm vải duy nhất cho chúng ta.

Faber là người đã mang đến cho Montag sự cách mạng về tư tưởng, và Montag đã giúp Faber có lại sự dũng cảm để đứng dậy đấu tranh, để thay đổi xã hội. Ở cuối chương, Faber mô tả bản thân mình như là nước, và Montag là lửa, và sự kết hợp giữa tư tưởng của ông và hành động của Montag sẽ tạo ra rượu như cách chúa Giê-su đã tạo ra rượu từ nước. Hình ảnh này tượng trưng cho sự thay đổi trong nhận thức của cả hai người sẽ giúp thúc đẩy sự biến đổi của xã hội.

Phần Ba: Cháy Sáng

Chương này của tập sách xoay quanh cuộc đấu tranh giữa Montag và đội trưởng Beatty. Montag đại diện cho nhóm ít người tỉnh táo khỏi sự mê muội và nhận thức được sự suy tàn của xã hội. Trái lại, Beatty, với thái độ gần như cay độc, là biểu tượng cho xã hội đó. Dù trong tiềm thức họ cũng nhận ra điều này, nhưng vẫn tự lừa dối bản thân và từ chối chấp nhận sự thật. Lửa, một lần nữa, được sử dụng để phá hủy, nhưng khi Montag cuối cùng sử dụng nó để thiêu cháy ngôi nhà của mình và đấu tranh cho tự do, lửa cuối cùng mang một ý nghĩa khác - sự giải phóng.

Montag lẩn trốn và tìm đến nhóm học giả mà Faber đã nói đến, dưới sự lãnh đạo của Granger - những người sống ngoài xã hội, giữ cho giá trị của sách tồn tại và hy vọng một ngày xã hội sẽ đón nhận chúng trở lại. Họ cùng nhau chứng kiến thế giới mà Montag đã từng biết sụp đổ, và sẵn lòng để tái sinh. Granger so sánh con người với một con phượng hoàng bị thiêu đốt và sau đó mọc lên từ tro tàn của nó nhiều lần. Lợi thế của con người là khả năng nhận ra lỗi lầm, qua đó họ học được từ sai lầm của mình. Biểu tượng của sự tái sinh không chỉ là cho xã hội mà còn cho tinh thần của Montag.

Kết

Thế giới trong Fahrenheit 451 có nhiều nét tương đồng với xã hội hiện đại của chúng ta, mặc dù cuốn sách chỉ có hơn 200 trang và được xuất bản từ năm 1953. Không thể phủ nhận rằng nền văn minh của chúng ta đang tiến về một tương lai mà Ray Bradbury đã tiên đoán sáu mươi năm trước - phụ thuộc vào truyền thông và giải trí hạn hẹp mà làm mất đi những giá trị lâu dài và bền vững. Có một câu 'Ngu si hưởng thái bình', ý chỉ rằng đôi khi, biết ít hơn là tốt. Nhưng Ray Bradbury đã chứng minh qua tác phẩm của mình rằng kiến thức không bao giờ là đủ, và sự bình yên mà chúng ta cảm nhận chỉ là ảo tưởng.

Mặc dù vẽ ra một tương lai đen tối trong suốt cuốn sách, nhưng Ray Bradbury kết thúc Fahrenheit 451 với hình ảnh con phượng hoàng hồi sinh từ ngọn lửa, mang lại hy vọng và niềm tin vào con người. Ông miêu tả con người chỉ đang lạc lối, và chỉ cần trái tim đúng lối, như Montag hoặc Clarisse, hoặc nhóm học giả ở cuối cuốn sách, chúng ta có thể đưa xã hội trở lại con đường đúng đắn. Giống như ngọn lửa - biểu tượng trong toàn bộ câu chuyện - nó có thể phá hủy, nhưng cũng mang lại sự ấm áp cho nhân loại, tất cả là cách chúng ta sử dụng nó. Vì vậy, khi công nghệ tiến bộ, chúng ta có cơ hội để xóa bỏ những khoảng cách giữa con người với con người. Nhiệm vụ của chúng ta là sử dụng chúng với mục đích đúng đắn. Sau sáu mươi năm, cuốn sách nhỏ bé Fahrenheit 451 của Ray Bradbury vẫn mang tính chất thời sự như khi nó được xuất bản.

Tác giả: Nguyễn Phương Linh - MyBook