“Có một truyền thuyết về con chim chỉ hót một lần trong đời, nhưng lại hót tuyệt vời nhất trong thế gian. Một lần nó rời tổ để tìm bụi mận gai và chỉ cần đạt được mục tiêu. Giữa những cành gai góc, nó hát vang bài ca của mình và đập ngực vào những chiếc gai dài nhất, nhọn nhất. Vượt qua nỗi đau khổ không thể diễn tả, nó hát và dần nhường chỗ, nhưng tiếng ca hân hoan đó đủ để khiến cả sơn ca và họa mi ghen tị. Bài hát duy nhất, chỉ có thể đổi lại bằng cả tính mạng. Nhưng thế giới dường như im lặng lắng nghe, và thượng đế cười lắm. Bởi vì tất cả những điều tốt đẹp nhất chỉ đến khi ta chấp nhận đau khổ vĩ đại..” Đó chính là thông điệp sâu sắc trong tác phẩm “Tiếng chim hót trong bụi mận gai” của nhà văn Colleen McMcullough.
Bằng ngòi bút hiện thực và lãng mạn của mình, nhà văn Colleen đã vẽ ra một giai đoạn lịch sử về sự phát triển của xã hội phương Tây vào thế kỷ 19, thời điểm mà những quan niệm và truyền thống gia đình còn ảnh hưởng sâu sắc đến suy nghĩ và nhận thức của mỗi người, và sự phát triển của chủ nghĩa tư bản đang ngày càng rõ rệt thông qua sự phân biệt giai cấp. Colleen đã khéo léo thu nhỏ những giai đoạn lịch sử đó vào ba thế hệ liên tục trong gia đình nhà Krili.
Không khô khan và cứng nhắc như một cuốn sách giáo khoa lịch sử, nhà văn đã kết nối từ thế hệ này sang thế hệ khác, vẽ nên một tấm bức tranh tương lai tươi sáng, nơi 'cái mới' dần thay thế 'cái cũ', và 'cái mới' cũng mang trong mình sự kế thừa lựa chọn từ 'cái cũ'.
Bà Fiona là biểu tượng của 'cái cũ', bà chịu cuộc sống với vai trò 'phụ nữ', bà chấp nhận sự sắp đặt của số phận, một sắp đặt mà thường là bất công với phụ nữ trong xã hội xưa. Bà chấp nhận từ bỏ mọi điều để chung sống với người chồng Paddy mà bà không yêu, chỉ để đối mặt với ánh mắt đầy cay đắng của xã hội khi biết bà mang thai ngoài hôn nhân và đứa con trai không cha của mình – Frank. Đó là một phần của sự 'hoá đá' trong tâm hồn của người phụ nữ đó. Nhưng bà vẫn chấp nhận, một phần là từ tình mẫu tử, bà không muốn Frank lớn lên không có cha. Về phía Paddy, dù chỉ là một người lao động với địa vị thấp kém so với vợ nhưng ông đầy tình yêu với bà, và cố gắng yêu thương Frank như con ruột của mình. Frank thì khác biệt, anh yêu mẹ sâu sắc, một tình yêu mà chúng ta không thể hiểu, anh tôn trọng mẹ như một vị thánh. Và bởi vì tình yêu đó, anh dần mất tình yêu dành cho người cha của mình, anh căm hận Paddy, đau đớn khi nghĩ rằng người cha trong mơ của anh lại có thể “ngủ” với một người phụ nữ khác. Anh cảm thấy sự trói buộc không gian diện này đang cản trở mọi nỗ lực của anh để giúp đỡ họ. Điều đó khiến anh trở nên tức giận, khiến anh dùng bạo lực để khẳng định bản thân, để chứng minh anh “lớn hơn” trong mắt những người khác.
Giai đoạn tiếp theo trong lịch sử là Meggie - đứa con gái duy nhất của bà Fiona.
Dù xã hội thời đó không dành nhiều chỗ cho phụ nữ, nhưng trong tác phẩm của mình, Colleen đã rất ân cần với họ. Phụ nữ đóng vai trò quan trọng trong câu chuyện. Đặc biệt là Meggie, cô là tâm điểm của nhiều diễn biến trong tác phẩm. Colleen tạo hình Meggie một cách chân thực và sâu sắc từ khi cô chỉ mới bốn tuổi. Khi lớn lên, Meggie phải đối mặt với nhiều gian khổ và bất công, biến cô trở nên mạnh mẽ hơn, một phần nhờ sự ảnh hưởng từ gia đình. Nếu bà Fiona chấp nhận số phận, thì Meggie đã dũng cảm hy sinh tình yêu cho linh mục Ralph. Ralph là người đầu tiên mở lòng cô, dạy cô nhiều điều về phụ nữ, và là người duy nhất yêu cô chân thành. Tình yêu của họ đã phát triển thành một tình yêu thuần khiết, làm phong phú tâm hồn lẫn nhau, như một sự sắp đặt của vận mệnh.
Tình yêu của Meggie và Ralph không thoát khỏi ánh mắt đắm chìm của bà Carson – chị gái Paddy. Bằng tài sản của mình, bà thú vị khi được “chơi” với Ralph như với một món đồ chơi. Bức di chúc của bà để lại quyền quyết định số tài sản cho Ralph và gia đình Paddy, với Ralph, quyền lực và danh tiếng trong Giáo hội quan trọng hơn tất cả, thậm chí còn hơn tình yêu của ông. Tình yêu của Ralph đối với Chúa chỉ là lối thoát cho tham vọng và quyền lực của ông.
Trong tác phẩm của Colleen, xã hội đang dần hình thành với sức mạnh của tiền bạc chi phối mọi lĩnh vực, thậm chí cả nhà thờ. Nhà thờ chỉ là một sản phẩm của con người, tuân theo những quy luật xã hội.
Lời khuyên đầu tiên mà linh mục nói với Đen: Đừng nên thất vọng vào những người vĩ đại, họ cũng có nhược điểm của riêng mình. Mọi người đều là con người và phải đối mặt với ghen tị và tham vọng. Ralph đã phải đối mặt với sự ghen tị từ gia đình và xã hội, nhưng những điều này không làm suy yếu tình yêu của ông với Meggie.
Colleen đã vẽ nên hình ảnh Meggie một cách nhân văn và nghiêm túc, thể hiện sự mâu thuẫn và khao khát tự do của phụ nữ trong xã hội của thời đại đó.
Ngòi bút của Colleen đầy tình cảm và sắc bén khi mô tả Meggie trong tác phẩm.
Meggie đã yêu linh mục một cách sâu đậm, đến mức khi Ralph ra đi, cô chấp nhận kết hôn với Liuc, người có gương mặt giống Ralph. Nhưng cuộc hôn nhân của họ kết thúc thất bại vì Liuc không quan tâm đến cả hai mẹ con, anh ta bỏ mặc Meggie và con gái Jaxtina. Tác giả đã tạo ra một hình ảnh của Meggie với một tình yêu mù quáng nhưng sâu sắc, và cuộc hôn nhân của cô với Liuc là minh chứng cho điều đó.
Thế hệ thứ ba của gia đình Krili xoay quanh Jaxtina – con gái của Meggie và Liuc, và Den – con trai của Meggie và linh mục.
So với Meggie, Jaxtina là một bước tiến lớn trong sự phát triển của xã hội. Cô là một cá nhân hoàn toàn mới mẻ và gần gũi hơn với chúng ta hiện nay. Cô tự tìm ra định hướng cho bản thân, nhận ra rằng mặc dù có tài năng về hội họa nhưng không thể sống bằng nó. Khác với mẹ mình, Jaxtina là một cô gái độc lập, tự chủ trong tình yêu.
Jaxtina dũng cảm đưa ra ý kiến cá nhân, gọi mẹ mình là không thực tế. Điều này làm mới mẻ tác phẩm của Colleen và thổi vào đó một làn gió trẻ trung. Khác với mẹ, Jaxtina là một cô gái tự chủ trong tình yêu và không sợ chống lại những quan điểm truyền thống trong hôn nhân.
Jaxtina là một biểu tượng của sự độc lập và mạnh mẽ. Cô dám đối diện với những quy tắc cũ kỹ trong hôn nhân và không sợ bày tỏ quan điểm của mình.
Jaxtina thể hiện sự mạnh mẽ khi chống lại những quy tắc cũ trong hôn nhân và không để bị chi phối bởi những quy định truyền thống.
Khác với sự cam chịu trong hôn nhân của bà và sự quỳ lụy trong tình yêu của mẹ, Jaxtina mang đến một xu hướng mới trong tình yêu, một xu hướng nữ quyền.
Jaxtina đã phản đối mạnh mẽ những quy định truyền thống, thậm chí từng không muốn kết hôn nếu phải tuân theo những quy tắc đó. Nhưng khi gặp Lion, trái tim kiêu hãnh của cô bắt đầu tan chảy dưới sự bao dung và thông minh của anh. Cuối cùng, cô nhận ra tình yêu của Lion và trao cho anh trái tim của mình.
Những điều tốt đẹp nhất thường đến sau những đau khổ vĩ đại. Và những gì thuộc về chúng ta cuối cùng cũng sẽ trở về nơi chúng sinh ra.
Den là đứa con duy nhất Meggie cướp đoạt từ tình yêu với Ralph. Cô coi Den như một thách thức đối với Chúa. Nhưng không thể ngăn cản được sự tự do của con người, khi Den quyết định phục vụ nhà thờ và trở thành linh mục.
Cậu thở dài, nhìn lá cỏ Drogheda rợp bóng:
“Con phải chứng tỏ với Chúa rằng con hiểu lý do Chúa đã ban cho con cuộc sống này. Con phải chứng tỏ rằng cuộc sống của con có ý nghĩa ngay cả khi không có sự hiện diện của Chúa.”
Không thể tưởng tượng được đau đớn của Meggie khi con trai của cô nói những lời đó, nhưng cô chỉ cười vang, không kìm nén được nữa:
“Không! Trò đùa tàn ác đến tai ác! Tro của hoa hồng. Tro bụi. Khi là cát bụi, lại trở về là cát bụi. Ngươi thuộc về nhà thờ và sẽ được dâng hiến cho nhà thờ. Tuyệt vời, không gì chê vào đây được! Được chúa trời nguyền rủa, chúa trời lừa dối, đê tiện! Kẻ thù tàn độc nhất của phụ nữ, ông ta chính là như vậy! Chúng ta cố gắng sáng tạo, trong khi ông ta chỉ biết phá hoại!”
Meggie giao phó Den cho Ralph để tránh đau khổ, nhưng không tiết lộ cho Ralph biết Den là con của ông. Cho đến khi Den ra đi vĩnh viễn, cô mới tiết lộ sự thật cho Ralph. Sự ra đi của Den là kết thúc bi kịch của Meggie, khi mà Den trở thành người của Chúa.
Tác phẩm là sự kết hợp tinh tế giữa hiện thực và lãng mạn, tái hiện cuộc sống gia đình mỗi nhân vật. Phong cách viết chậm rãi, chi tiết, nhưng sâu sắc, đan xen triết lý cuộc sống, quy luật tự nhiên, tạo nên một luồng gió mới trong xã hội thời đó, hứa hẹn thay đổi trong tương lai.
Tác giả: Thuy Dunning - MyBook