Cuốn sách Mùa xuân im lặng (Silent spring) của tác giả Rachel Carson xuất bản năm 1962 không chỉ thay đổi hoàn toàn chính sách của Mỹ trong vấn đề môi trường mà còn là khởi đầu của phong trào phát triển bền vững trên toàn cầu.
Rachel Carson sinh năm 1907 tại Pennsylvania, Mỹ. Do ảnh hưởng từ người mẹ là nhà hoạt động xã hội vì thiên nhiên, từ thủa nhỏ Carson đã thể hiện đam mê tìm hiểu môi trường tự nhiên. Bên cạnh đó, Carson sớm bộc lộ năng khiếu văn học, có truyện ngắn đăng trên tạp chí dành cho thiếu nhi từ khi lên 10 tuổi. Sở thích khám phá thiên nhiên và viết văn của bà đã song hành trong suốt sự nghiệp viết về đề tài môi trường.
Sau khi tốt nghiệp thạc sĩ ngành động vật học năm 25 tuổi, Carson bắt đầu công việc cộng tác với một đài phát thanh địa phương trong vai trò sáng tác kịch bản cho những chương trình phát thanh chuyên đề khám phá thế giới đại dương. Khả năng bậc thầy trong sử dụng ngôn ngữ của Carson đã giúp cho chương trình thế giới động vật biển, là loại hình thích hợp nhất khi được truyền tải bằng hình ảnh trên truyền hình hoặc ảnh minh họa trên tạp chí, có thể được mô tả hết sức sinh động bằng lời nói qua sóng phát thanh. Cùng thời gian này bà xuất bản cuốn sách đầu tiên “Dưới gió biển” (Under the Sea-Wind) viết về cuộc sống của những loài chim biển. Đồng thời, Carson là tác giả của nhiều phóng sự đăng trên tạp chí Mặt Trời (the Sun) về đề tài ô nhiễm môi trường. Văn phong trong trẻo và gần gũi của Carson giúp những bài viết về chủ đề khoa học với nhiều thuật ngữ sinh học trở nên dễ hiểu đối với số đông bạn đọc bình dân.
Xã hội Mỹ thời hậu chiến còn có nhiều định kiến cho rằng viết về khoa học là nghề của đàn ông. Vì vậy, dù tên thật là Rachel Louise Carson, bà luôn ký bút danh R. L. Carson dưới mỗi bài báo, với mong muốn bạn đọc sẽ nghĩ tác giả là nam giới. Ít năm sau, Carson chuyển tới làm nhân viên Cục Ngư trường Mỹ, nơi chỉ có hai chuyên viên nữ. Tài năng viết trong lĩnh vực khoa học của Carson sớm được khẳng định và bà nhanh chóng được giao trọng trách Tổng biên tập cho tất cả các ấn phẩm của Cục Ngư trường (sau đổi tên thành Cục Động thực vật hoang dã và Cá Hoa Kỳ). Carson trở nên nổi tiếng với những cuốn sách điều tra khoa học lọt vào nhóm bán sách bán được nhiều bản nhất, giành Giải Sách Quốc Gia Mỹ (năm 1951) và được đề cử Nghệ thuật Viết của Viện Hàn Lâm Mỹ.
Bắt đầu từ một lá thư của người dân gửi tới Cục Động thực vật hoang dã và Cá Hoa Kỳ, phản ánh số lượng chim trời bị sụt giảm nghiêm trọng, Carson bắt đầu tìm hiểu nguyên nhân và không ngờ “Mùa xuân im lặng” vắng tiếng chim hót dẫn tới cuộc tranh luận ồn ào làm thức tỉnh nhân loại nhiều năm sau.
Carson phát hiện rằng thuốc trừ sâu (DDT) gây ra cái chết cho nhiều loài chim và tồn tại trong hệ sinh thái, từ đất đến nước và không khí. Bà mô tả thuốc trừ sâu cả trong sữa mẹ và trong cơ thể thai nhi. Thuốc trừ sâu tạo ra các bệnh mới và ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe con người trong tương lai.
Đây là một đòn giáng mạnh vào các công ty hóa chất Mỹ. Thập niên 1950 và 1960, Mỹ chìm đắm trong giấc mơ công nghiệp hóa. Carson đã bị công ty hóa chất tấn công vì không có đủ dữ liệu nghiên cứu cho cuốn sách và không có bằng Tiến sĩ hóa học. Thay vào đó, bà sử dụng phương pháp thực địa, quan sát và nghệ thuật ngôn từ.
Rất tiếc, Carson không có thời gian để thực hiện nghiên cứu tiếp theo. Sau khi xuất bản cuốn sách, bà qua đời và để lại nhiều bài học về sự dấn thân của phụ nữ trong khoa học. Sách đã gây ra làn sóng tẩy chay thuốc trừ sâu và thúc đẩy các chính sách bảo vệ môi trường.
Cuốn sách đã thay đổi nhận thức và chính sách môi trường. Nó đã được chuyển thể thành phim và dịch ra nhiều ngôn ngữ. Sự giàu hình ảnh và ngôn ngữ phong phú của nó đã tạo ra một giá trị văn học và khoa học lớn.
Thu Mạch (Giảng viên Học viện Báo chí và Tuyên truyền)
Nguồn: https://goo.gl/jFu1xS