Tác phẩm này tập trung vào một nhóm biểu tượng đại diện cho sự theo đuổi nghệ thuật. Việc tập trung vào một nhóm biểu tượng cụ thể thay vì phân tán cho thấy tinh thần nghệ sĩ của nhà văn.
“Chùa Đàn” không phải là nơi thờ Phật hay Thánh mà là nơi thờ đàn – một biểu tượng cho nghệ thuật. Chùa không chỉ tôn trọng mà còn thoát tục, và cây đàn được thờ không phải ai cũng có thể chạm vào.
Ca trù là loại hình hát nói đặc trưng của Kinh Kỳ, đại diện cho sự đắm chìm vào cái đẹp. Nó không đơn giản như dân ca và không phô trương như nhã nhạc cung đình.
Dù bối cảnh trong truyện không liên quan trực tiếp đến xã hội năm 45 – 46, nhưng tác phẩm vẫn gợi lại những ký ức về ca trù, một phần không thể tách rời khỏi cuộc sống tinh thần Hà Nội xưa.
Ấp Mê Thảo cũng là một biểu tượng, gợi nhớ đến một thời kỳ trung cổ trong nền văn minh. Mô tả về cuộc sống ở đó cho thấy sự phản bội của công nghệ hiện đại.
“Ở đấy, giờ người ta sưởi cho tằm bằng than gỗ và tiết nóng nực có những đứa trẻ chuyên môn cầm quạt giấy phẩy phất cho tằm. Ông chủ ấy không mặc đồ len vải có chỉ máy khâu nữa. Ông đã mặc thứ vải chàm của thổ dân gần vùng dệt tay, giặt giũ bằng nhựa trái bồ hòn, đêm đọc sách bằng sức sáng của dầu ép. Lúc giải trí, đi săn cầy bắn chim thì ông chủ ấp thù văn minh cơ khí đó đã có một đàn chó dày lông, một cái nỏ và cái bẫy”.
Lãnh Út thường cho dân phu đi đánh cây cổ thụ để trồng trong ấp, tạo không khí cổ điển. Ngoài ra, hố ủ rượu của Bá Nhỡ cũng góp phần làm cho không gian trở nên đặc biệt. Ấp Mê Thảo là một nơi u tối và rùng rợn, nơi chỉ những người như Lãnh Út và Bá Nhỡ mới hiểu và cảm thông lẫn nhau.
Nhà tù giống như một chốn tu tâm. Trong đó, Lãnh Út sống một cuộc sống thanh bạch và nhẫn nhịn, trong đó tiếng đàn vẫn là nguồn động viên lớn cho anh. Dù bị giam cầm, nhưng tình yêu với âm nhạc vẫn mãnh liệt trong lòng Lãnh Út.
Nếu Lịnh đại diện cho những người nhạy cảm với nghệ thuật, thì Bá Nhỡ và cô Tơ là những nghệ sĩ chân chính. Bá Nhỡ sẵn lòng hy sinh tất cả cho nghệ thuật, còn cô Tơ luôn rung động bởi âm nhạc và cảm thấy đau lòng vì Bá Nhỡ.
Âm nhạc tạo ra một không gian đặc biệt, nơi mà mọi người hiến mình cho cái đẹp mà không hề nghĩ ngợi. Bá Nhỡ đã sẵn lòng hy sinh để đạt được cái đẹp tinh tế của nghệ thuật.
Tiếng đàn của Cô Tơ là như tiếng chim kêu thương giữa bão táp. Mỗi nốt nhạc mang lại sự sống động cho không gian, và dưới đôi tay của cô, những cây cỏ trở nên sống động hơn.
Trong nghi lễ âm nhạc, mọi người hiến mình cho cái đẹp bằng tấm lòng và sự hy sinh. Bá Nhỡ đã tự hy sinh để đạt được vẻ đẹp tinh tế của nghệ thuật.
Lãnh Út đặt tên tập hồi ký của mình là “Tâm sự của nước độc”. “Nước độc” ở đây là vẻ độc đáo của nghệ thuật, có thể gây say đắm cũng có thể gây hại, nhưng người ta vẫn đắm chìm và sẵn lòng hy sinh vì nó.
Chí của Nguyễn Tuân là muốn hy sinh để tạo ra tuyệt phẩm nghệ thuật.
Nguyễn Tuân không có dũng khí như Bá Nhỡ và đã mất đi sự hoàn hảo vì sợ hãi.
Cái đau của người làm nghệ thuật là sự tranh chấp giữa tấc lòng và cái mặt nạ. “Chùa Đàn” là một tác phẩm hiếm hoi mà ai yêu nghệ thuật cũng nên đọc.
Nguồn: bookhunterclub