[MyBook] Xuân Quỳnh – Hồn Thơ Và Cuộc Đời

Trong lĩnh vực văn học hiện đại của Việt Nam, Xuân Quỳnh nổi bật với phong cách và tâm hồn đặc trưng. Sống và sáng tác, yêu thương và lao động nghệ thuật, Xuân Quỳnh đã ghi dấu ấn văn học đáng kính. Bút pháp của chị đã đối mặt với thử thách thời gian, khám phá nhiều chủ đề khác nhau, trong đó có những bài thơ tình yêu cao quý nhất.

Dù nói về vấn đề quốc gia hay những trải nghiệm cá nhân, thơ của Xuân Quỳnh luôn là giọng điệu đặc biệt của một phụ nữ thông minh, tinh tế và đầy nữ tính. Trong những tác phẩm của chị, chúng ta gần như cảm nhận được cuộc sống, tình yêu và sự hy sinh. Sự chân thực trong cảm xúc là nguồn cảm hứng cho sự sáng tạo, làm cho mỗi tác phẩm của Xuân Quỳnh trở nên sống động và chân thành.

Mọi chi tiết trong thơ: từ những địa danh quen thuộc đến những cảm xúc sâu thẳm, đều được tường thuật qua lời thơ của Xuân Quỳnh. Có vẻ như mỗi đề tài mà chị chạm đến đều là một phản ánh của tâm trạng cá nhân. Bất kể thơ nói về điều gì, điều quan trọng là tâm hồn của nhà thơ luôn nổi bật.

Dòng sông, bãi cát, vàng trời quen thuộc

Những bông hoa lau trắng từng mùa trôi

Tôi đã đặt chân đến cuối thế giới

Đến cùng cảm giác đau đớn, đến tình yêu.

(Thơ tình dành cho tuổi trẻ)

Nhưng thế giới bên trong không bao giờ đóng cửa, luôn mở rộng và chuyển động, như dòng sông luôn chảy ra biển lớn. Trong những bài thơ của Xuân Quỳnh, độc giả không chỉ tìm thấy nhà thơ mà còn tìm thấy chính họ, tìm thấy tâm trạng và cuộc sống của mình. Đó chính là sức mạnh truyền cảm và sự đồng cảm của thơ Xuân Quỳnh, khiến mọi người yêu thích những tác phẩm của chị.

Trước Xuân Quỳnh, có lẽ chưa có người phụ nữ nào viết về tình yêu một cách nồng nàn, sôi động như vậy:

Con sóng dưới đáy lòng biển

Dòng sóng trên bề mặt nước

Ôi, dòng sóng vẫn nhớ bờ

Không ngủ được suốt ngày đêm

Trái tim em nhớ về anh

Ngay cả trong giấc mơ, em vẫn tỉnh táo

....

Tan ra sao mới được

Hóa thành hàng trăm sóng nhỏ

Giữa biển tình lớn

Để vẫn đánh vỗ hàng ngàn năm

(Sóng)

Tình yêu trong thơ chị tuyệt đẹp và trong sáng quá. Dù có những trở ngại, nhưng luôn trọn vẹn, đến được tận cùng hạnh phúc như con sóng nhỏ đến với bờ xa. Sóng và Thuyền và biển là hai bài thơ tình hay nhất của Xuân Quỳnh nói riêng và của thơ hiện đại Việt Nam nói chung. Nó hiện diện trong hầu hết tác phẩm thơ của những đôi tình nhân. Ở Xuân Quỳnh, tình yêu không chỉ đơn thuần là tình yêu, mà còn là biểu tượng cho cái đẹp, cái tốt, cái cao quý của con người, tượng trưng cho niềm khao khát được tự hoàn thiện.

Nỗi lo sợ bao phủ khi nhìn xa lạch cạch con đường

Trái tim đập những điều không thể diễn đạt bằng lời.

(Tự hát)

Không dám nghĩ rằng tình yêu sẽ tồn tại mãi mãi

Hôm nay yêu, ngày mai có thể chia xa.

(Nói cùng người yêu)

Ai biết trái tim anh có đổi thay?

(Hoa cỏ tỏa sáng)

Thơ Xuân Quỳnh thể hiện nhiều tình cảm đa dạng, từ niềm hạnh phúc đắm say đến suy tư day dứt. Nhưng trong từng bài thơ, tình yêu luôn là điểm tựa không thể phai nhạt. Trong thế giới hữu hạn của cuộc sống, tình yêu trở nên vĩnh cửu. Với tính chất trong sáng và thần thánh của nó, tình yêu không bị thời gian phai nhạt, không gian phân cách. Tình yêu là vĩnh hằng và kiên định, vượt ra ngoài giới hạn tự nhiên của sự sống và chết.

Em trở về với bản chất của trái tim em

Là máu và thịt, mọi người đều có

Cũng ngừng đập khi cuộc đời không còn

Nhưng yêu anh cho đến khi hết cuộc đời.

(Tự hát)

Điều quý giá nhất trong thơ tình là sự chân thật. Điểm mạnh này rõ ràng trong tác phẩm của Xuân Quỳnh. Chị luôn nói thẳng, nói hết, thấu đáo đến những cảm xúc sâu thẳm của mình.

Với đề tài tình yêu, những đặc điểm của một tâm hồn thơ nữ trong Xuân Quỳnh hiện lên rõ ràng. Dù trải qua bao gian khổ, đắng ngắt, thì ở tận cùng vẫn là tình yêu mãnh liệt.

Bên cạnh tình yêu, thơ của Xuân Quỳnh cũng sâu lắng khi viết về những mối quan hệ tình cảm khác, như tình bạn, tình gia đình. Những bài thơ dành cho chị đều giản dị và xúc động, thể hiện sự chia sẻ và đồng cảm trong tình chị em (Chị, Tháng ba, viết cho chị). Những bài thơ tưởng nhớ mẹ đều ấm áp và sâu lắng (Tiếng mẹ, Gửi mẹ). Điều làm người đọc cảm thấy gần gũi và xúc động là tính chân thật trong tác phẩm của nhà thơ. Và với bài thơ Mẹ của anh, Xuân Quỳnh đã khám phá một mối quan hệ mới: tình cảm của một người con dâu đối với mẹ chồng. Đó là tình cảm mới, của những người mới, trong cuộc sống mới. Những câu thơ tràn đầy tình cảm và lòng biết ơn của chị:

Thật không phải là mẹ của riêng anh

Hãy ngủ đi, người yêu của em

Ừ, chiếc thuyền lạ vừa neo bến đợi

Bầu trời đêm gần gũi với mái nhà

Đại dương kia cũng đang mơ về bờ liền

Anh ơi, liệu anh có thấy em không

Thấy những bông hoa cúc bé nhỏ trên triền đồi quê

Ánh nắng rọi vào chăn bên em

Hãy để ý và nhìn xem

Trong chiếc chăn, có bao nhiêu ánh nắng

Ánh nắng thường thích làm nũng

Trong lòng mẹ, có nắng rất nhiều

Mỗi khi ôm em, mẹ yêu thương

Chỉ cần nhắm hai con mắt...

(Tôi nghĩ rất nhiều đấy)

Bản năng của người mẹ, những cảm xúc tinh tế và khả năng nhìn thấy thế giới bằng ánh mắt của trẻ thơ đã tạo nên sự dễ thương, đáng nhớ trong những bài thơ viết cho thiếu nhi của Xuân Quỳnh.

Năm cuối đời, Xuân Quỳnh đã phải chịu đựng cơn đau tim nặng nề. Người đã từng đắn đo nhiều lần để tạo ra những bài thơ (Trái tim nhỏ trong lồng ngực - Mỗi lúc nào con tim cũng đập vì anh; Em trở về theo cách của riêng em - Máu thịt đời thường, mỗi người đều có), lại phải trải qua những ngày đau khổ vì căn bệnh này. Tháng 3/1988, cô tham gia làm giám khảo cho Liên hoan phim tại Đà Nẵng trước khi đến thăm chị gái tại Thành phố Hồ Chí Minh - Về Hà Nội, sức khỏe của Xuân Quỳnh giảm sút rất nhanh. Mỗi khi lên tầng 3 để nghỉ, chị phải dừng lại nhiều lần để thở. Trước đó, Xuân Quỳnh luôn là người mạnh mẽ, nhanh nhẹn. Tuy nhiên, khi đi khám bệnh, bác sĩ đã yêu cầu phải nhập viện ngay lập tức. Đó là những tháng ngày đau đớn và nặng nề đối với chị. Trái tim chị không chỉ đau về mặt vật lý mà còn đau về tâm lý. Khi đến thăm chị trong bệnh viện, tôi thấy chị đã thay đổi nhiều trong bộ đồ bệnh nhân rộng thùng thình. Đôi mắt sâu thẳm trên gương mặt xinh đẹp và duyên dáng, nụ cười tươi tắn thường che giấu mọi lo âu, nhưng giờ đây cũng trở nên nhạt nhòa. Lúc này, nỗi sợ hãi lớn nhất của Xuân Quỳnh là cảm thấy bất lực. Cảm giác cô đơn luôn làm chị cảm thấy nặng trĩu trong lòng. Với tâm trạng đó, chị viết bài Thời gian trắng, với những câu thơ thật đau lòng:

Trái tim buồn sau áo mỏng

Luôn đập vì anh và những trang thơ

Trái tim này mỗi phút mỗi giờ

Chỉ có đập cho riêng em đau đớn.

Nhìn gương mặt tái xanh với hơi thở nặng nề, đôi mắt luôn ướt nhòa, tôi cảm thấy tâm trạng của Xuân Quỳnh quá tột bực mà trái tim chị đang phải gánh chịu. Nó giống như phải vật lộn với sự thật mà khó lường. Phải đối mặt với số phận, cuộc sống, tình yêu, hạnh phúc. Người phụ nữ thông minh và nhạy cảm như Xuân Quỳnh đã hiểu rõ những gì sẽ xảy ra với mình. Chị đau khổ và lo lắng trong việc cảm nhận những linh cảm mơ hồ kia. Không gian và thời gian trong bệnh viện như một cõi lưu đày, tách biệt chị khỏi thế giới bên ngoài, xa lìa những điều thân thương nhất; “Quá khứ không chỉ là quá khứ - Thậm chí cả hôm nay cũng đã thành quá khứ”. Một buổi chiều, tôi đến thăm Xuân Quỳnh trong bệnh viện. Chị đang ngồi nghỉ bên cạnh bình ôxy. Thấy tôi, chị đứng lên và rủ tôi ra ngoài sân ngồi thư giãn. Sau vài câu chuyện về gia đình, chị cho tôi đọc bài thơ của Lưu Quang Vũ viết cho chị trong chuyến công tác xa Hà Nội. Bài thơ được viết nhanh trên tờ giấy xé ra từ cuốn sổ ghi chép công việc của anh, có tiêu đề rất đơn giản: Thư gửi cho Quỳnh trên máy bay. Anh đã truyền đạt biết bao tâm tư. Sự cảm thông, sự chia sẻ, tình yêu và lòng biết ơn sâu sắc cùng những lời tự thú thật lòng: Có phải vì 15 năm yêu anh - Trái tim em đã mệt? - Trái tim hãy mạnh mẽ vì anh - Trái tim mùa hè, mái nhà ấm áp chở che anh... Xuân Quỳnh đọc những câu thơ với niềm hạnh phúc rạng ngời không giấu diếm.

Thơ Xuân Quỳnh nhiều lần đề cập đến cái chết như là điều không tránh khỏi. Nhưng ai cũng không ngờ rằng chị sẽ ra đi một cách đột ngột và đầy oan uổng như vậy. Có điều gì đó như là định mệnh khi chị kết thúc cuộc đời cùng với chồng con vào một ngày đau lòng trong tháng Tám. Trong bộ sưu tập thơ của chị, chắc chắn sẽ có những bài sẽ sống mãi. Xuân Quỳnh là một nhà thơ bẩm sinh, một nhà thơ mọc lên từ số phận, từ tình yêu không bao giờ cạn kiệt. Trong cuộc đời ngắn ngủi của mình, chị đã đi một cách toàn vẹn trên con đường cao quý của thơ ca. Con đường từ trái tim và luôn nằm ở giữa trái tim của những người khác. Hàng chục năm qua, thơ của Xuân Quỳnh đã đi sâu vào trong trái tim của nhiều thế hệ người đọc và nó sẽ tiếp tục đi cùng với những thế hệ tương lai.

Nguồn: Vanvn.net