“Doanh nhân Israel cần phải có tư duy toàn cầu từ lúc bắt đầu, tạo ra sản phẩm phục vụ thị trường ở xa hàng ngàn dặm và thuộc nhiều múi giờ khác nhau.”
“Khởi nghiệp” là một câu chuyện quen thuộc với chúng ta, đặc biệt là với giới trẻ ngày nay. Đó là một xu hướng không thể tránh khỏi trong thời đại 4.0 - một thời đại khi mà mọi người đều muốn thể hiện bản thân và khẳng định năng lực của mình. Tuy nhiên, việc khởi nghiệp chỉ với mong muốn của một người cá nhân chưa đủ để tạo ra một áp lực mạnh mẽ ảnh hưởng đến xã hội. Cuốn sách “Quốc gia khởi nghiệp” đã đề cập đến Israel - một đất nước nổi tiếng với văn hóa khởi nghiệp, với những nhận xét và phân tích về quá trình phát triển kinh tế khởi nghiệp của quốc gia này.
Israel - tinh thần, con người và văn hóa
Khi nhắc đến một quốc gia ở Trung Đông, bạn nghĩ gì? Với tôi, đã có nhiều lần tôi tự hỏi về nơi này: nghèo đói, chiến tranh, cực đoan... Nhưng khi tôi tìm hiểu về văn hóa và tinh thần của đất nước Israel, tôi nhận ra rằng kiến thức của mình còn rất hạn chế và có nhiều thiên vị.
Là một quốc mới nằm tại khu vực Trung Đông, bên bờ phía đông nam của biển Địa Trung Hải và phía bắc của biển Đỏ, Israel có diện tích nhỏ nhưng đa dạng về địa lý. Khi lập quốc, với dân số ít ỏi từ hơn 70 quốc gia như Iraq, Ba Lan, Ba Tư, Israel đối mặt với nhiều khó khăn trong phát triển kinh tế và bảo đảm ổn định chính trị. Họ phải đối phó với thiếu hụt nguồn nhân lực và phải giải quyết sự đa dạng văn hóa tín ngưỡng trong xã hội. Bất ổn chính trị cũng là một vấn đề nghiêm trọng khiến cho cả nhà cầm quyền, người dân và các nhà đầu tư trong và ngoài nước đều lo lắng về tình trạng kinh tế. Israel cũng phải đối mặt với sự cô lập trong mối quan hệ với thế giới và các biện pháp cấm vận kinh tế áp đặt lên quốc gia này. Đứng trước tình hình đó, người Do thái không có lựa chọn nào khác ngoài việc bắt đầu khởi nghiệp với bản thân.
“Nghịch cảnh là lý do giải thích cho “hiện tượng Israel”. Trong hoàn cảnh khó khăn, con người sẽ phát huy tối đa sự sáng tạo. Nhiều quốc gia có diện tích và lãnh thổ nhỏ nhưng vẫn phát triển mạnh mẽ và ấn tượng như Israel. Tuy nhiên, không có quốc gia nào có thể tạo ra 'văn hóa kinh doanh' và hàng loạt các công ty khởi nghiệp như Israel đã làm.
Nổi bật ở đất nước này là những con người có tinh thần sáng tạo, thông minh và đa chiều. Tinh thần đó được gói gọn trong từ 'chutzpah': táo bạo, thẳng thắn, không sợ khó khăn... Khó có từ ngữ nào có thể diễn đạt hết 'chutzpah'. Với tinh thần sẵn sàng nghi ngờ mọi thứ xung quanh, họ luôn tìm ra câu trả lời phù hợp với bản thân. Thậm chí, những điều tưởng như là hiển nhiên qua góc nhìn của những người dân ở đây cũng trở nên khác biệt và sáng tạo hơn.
Chính sách đào tạo và khích lệ khởi nghiệp của chính phủ.
Như đã đề cập ở trên, Israel là một quốc gia nhỏ nằm trong tình trạng cô lập vì chiến tranh. Với ít dân số và 'cô đơn', toàn bộ nam giới phải phục vụ trong quân đội và thường xuyên tham gia các cuộc tập trận. Tinh thần của những chiến binh là động lực giúp họ vượt qua khó khăn. Quân đội - môi trường mơ ước để được rèn luyện và học hỏi. Vì vậy, không ngạc nhiên khi hơn 4 trường đại học của Israel nằm trong danh sách top 50 trường đại học hàng đầu thế giới và được quản lý bởi quân đội. Người Do thái phải cạnh tranh gay gắt, qua các kỳ thi, kiến thức chung để được chọn vào những trường này. Sau khi tốt nghiệp, họ được đào tạo về quốc phòng, công nghệ thông tin, kỹ thuật... và sau đó có thể tiếp tục trong quân đội hoặc bắt đầu sự nghiệp khởi nghiệp với tinh thần kiên nhẫn.
Chính sách giáo dục – quân đội là một mô hình phù hợp và lý tưởng cho một quốc gia nhỏ và nghèo. Trong môi trường quân đội, không có sự cách biệt giữa cấp bậc để thể hiện ý kiến. Trong khi các quốc gia châu Á thường không dám bày tỏ quan điểm của mình ở cấp dưới, và nhân viên ở một số nước phương Tây không muốn đối đầu trực tiếp với cấp trên, ở Israel mọi người có thể tranh luận tự do và chống lại ý kiến của nhau. Cấp trên dám mạnh dạn trao quyền cho cấp dưới. Tất cả đều phát huy hết tiềm năng từ trung ương đến địa phương.
Đây chính là môi trường mà các doanh nhân khởi nghiệp Israel đang phát triển mạnh mẽ. Họ tận dụng lợi thế chính trị và hệ thống pháp luật ổn định sẵn có trong một nền dân chủ tiên tiến. Họ cũng được hưởng lợi từ văn hóa không phân biệt tầng lớp của Israel, nơi mọi người trong lĩnh vực kinh doanh thuộc về những mạng lưới phức tạp, được hình thành từ các cộng đồng nhỏ, và có sự bình đẳng trong việc tiếp cận địa lý và không gò ép hình thức.
Israel đã đạt được thành tựu vượt trội như ngày hôm nay, không thể không nhắc đến các chính sách về kinh tế - xã hội của chính phủ. Chính phủ đã thực hiện các chính sách mở rộng dân số cả về công khai và không công khai, đóng góp vào việc tăng nhanh nguồn lực trong nước. Các chính sách về nông trang cũng là những bước đột phá, mang tính công nghệ và cơ giới hóa cao. Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, Israel cũng gặp phải một số sai lầm hoặc bị tác động bởi các yếu tố bên ngoài. Tuy nhiên, tổng cộng, sự phát triển mạnh mẽ của quốc gia này là không thể phủ nhận.
Bài học cho các quốc gia đang phát triển như Việt Nam
Khi đóng lại những trang sách cuối cùng, bạn đọc chắc chắn sẽ suy ngẫm nhiều, về việc tại sao Israel có nhiều mô hình khởi nghiệp đến vậy? Điều gì làm cho họ thành công? Tại sao có sự chênh lệch giữa quốc gia giàu và nghèo? Câu trả lời đã có sẵn trong từng cá nhân chúng ta, ẩn dấu và khó đoán. Trong khi Việt Nam tự hào với làn sóng khởi nghiệp riêng của mình, nhưng chúng ta không thể phủ nhận rằng làn sóng đó vẫn còn yếu và thiếu.
Để bắt đầu một doanh nghiệp thành công, chúng ta cần một tâm hồn mạnh mẽ để vượt qua những thách thức của thị trường. Bên cạnh đó, chúng ta cũng cần các chính sách hỗ trợ cho các dự án khởi nghiệp từ giai đoạn khởi đầu đến giai đoạn phát triển.
Khi phân tích về người Do Thái - Israel, tôi rút ra ba phẩm chất đặc trưng: Chiến binh - Doanh nhân - Sáng tạo, cùng với tình yêu và hoài bão về dân tộc lớn và tư duy toàn cầu. Trong đó, tinh thần sáng tạo là khả năng vượt qua mọi rào cản, tiếp cận một cách thông minh và đặc biệt là có trách nhiệm. Đối với người Do Thái - Israel, tinh thần sáng tạo không chỉ là nguồn năng lượng sống mà còn là nền tảng của cuộc sống.
Tác giả: Nhật Px