Nam alpha và nam beta

Nam alpha và nam beta (dịch: Đàn ông alpha và đàn ông beta, viết tắt là alpha và beta) là những thuật ngữ tiếng lóng để chỉ các kiểu đàn ông, dựa trên khái niệm alpha và beta trong nghiên cứu tập tính. Thuật ngữ alpha male thường được áp dụng không chính xác cho bất kỳ người đàn ông nào có quyền lực, đặc biệt là những kẻ bắt nạt. Cả hai thuật ngữ này thường thấy trong manosphere (cộng đồng nhấn mạnh sự ưu việt của nam giới). Thuật ngữ beta thường mang ý nghĩa miệt thị trong manosphere, đặc biệt là đối với incel, những người cảm thấy thiếu quyết đoán và bị phụ nữ coi thường. Beta cũng thường được dùng để chỉ những người đàn ông thiếu quyết đoán, đặc biệt là trong các mối quan hệ với phụ nữ và cuộc sống.

Lịch sử

Trước thập niên 1990, thuật ngữ này chủ yếu được sử dụng trong nghiên cứu động vật, đặc biệt là để chỉ quyền giao phối, khả năng kiểm soát lãnh thổ, và phân cấp về thức ăn trong đàn. Trong nghiên cứu động vật, beta dùng để chỉ những cá thể phụ thuộc vào thành viên cấp cao hơn trong hệ thống phân cấp xã hội, vì vậy beta thường là những con vật phải chờ đợi để ăn và có ít cơ hội giao phối.

Trong cuốn sách Chimpanzee Politics: Power and Sex Between Apes (1982), nhà nghiên cứu linh trưởng Frans de Waal cho rằng các quan sát của ông về đàn tinh tinh có thể áp dụng vào tương tác giữa con người. Một số bình luận về cuốn sách, như bài viết của

Chicago Tribune, đã thảo luận về sự tương đồng giữa hệ thống phân cấp của tinh tinh và phân cấp quyền lực ở con người. Vào đầu thập niên 1990, thuật ngữ alpha bắt đầu được sử dụng để chỉ con người, đặc biệt là những doanh nhân thành đạt 'đầy nam tính'. Nhà báo Jesse Singal viết trên tạp chí New York rằng thuật ngữ này phổ biến nhờ một bài báo trên Times năm 1999, nêu quan điểm của Naomi Wolf, cố vấn của Al Gore, rằng Gore cần phải trở thành 'Alpha male' ở Phòng Bầu dục. Singal cũng lưu ý rằng cuốn sách The Game (2005) của Neil Strauss về nghệ thuật tán gái đã làm nổi bật lý tưởng alpha male.

Ứng dụng

Thuật ngữ alpha male thường bị áp dụng sai cho bất kỳ người đàn ông nào thể hiện quyền lực, đặc biệt là khi chỉ những kẻ bắt nạt. Tuy nhiên, tính cách thống trị hiếm khi được coi là điểm mạnh trong hẹn hò hoặc tìm kiếm đối tác lãng mạn. Quan điểm về một hệ thống phân cấp giữa người với người với 'alpha male' và 'beta male' đôi khi được đề cập trên các phương tiện truyền thông chính thống. Các chuyên gia cho rằng những tuyên bố như phụ nữ chỉ ưa chuộng 'alpha male' là sự phân biệt giới tính và không có cơ sở khoa học. Con người không thể đơn giản phân loại như hệ thống phân cấp quyền lực vì hành vi và xã hội của chúng ta phức tạp hơn nhiều so với các loài linh trưởng khác. Con người có thể là người thống trị trong một số tình huống xã hội nhất định, nhưng cũng có thể đóng vai trò cấp dưới trong những tình huống khác.

Sự hiểu lầm về 'alpha male' rất phổ biến trong manosphere. Manosphere bao gồm các trang web, blog và diễn đàn trực tuyến truyền bá về nam tính, phản đối nữ quyền và phân biệt giới tính, như các phong trào đòi quyền nam giới, incel (người độc thân tự nguyện), Men Going Their Own Way (MGTOW), pickup artist (PUA). Thuật ngữ beta cũng thường xuyên xuất hiện trong manosphere, nhưng cách dùng của từ thường không chính xác. Học giả Debbie Ging đã chỉ ra rằng lý thuyết của cộng đồng về 'nam tính alpha, beta, omega và zeta' là 'nhầm lẫn và mâu thuẫn'. Beta đôi khi được dùng để chỉ những người đàn ông thiếu sự nam tính bá quyền, hoặc như một cách mỉa mai những người ủng hộ nữ quyền hoặc hành xử như 'hiệp sĩ trắng'. Một số nhóm trong manosphere có thể gọi các thành viên khác trong cộng đồng manosphere là beta. Ví dụ, thành viên của MGTOW thường gọi các đàn ông hoạt động vì quyền nam giới hoặc incel là beta. Thành viên của cộng đồng pickup artist (PUA) thường dùng từ này để chỉ những đàn ông không tham gia vào 'cuộc chơi'. Nhìn chung, manosphere tin rằng 'alpha male' là những người được nhiều phụ nữ yêu thích, trong khi 'beta male' là những người bị phớt lờ hoặc lợi dụng. Cộng đồng này cũng sử dụng các thuật ngữ khác như nice guy (người đàn ông tốt bụng), cuck (bị lừa dối), simp, và soy boy (người đàn ông yếu đuối).

Thuật ngữ liên quan

Cuộc nổi dậy của beta

Thuật ngữ beta uprising (nổi dậy của beta) hoặc incel rebellion (cuộc nổi loạn của incel) thường được các thành viên trong cộng đồng incel sử dụng để chỉ hành động trả thù vì bị phụ nữ xem thường. Từ này cũng có thể dùng để mô tả phong trào chống lại xã hội mà họ cho là nữ quyền và áp bức. Vụ tấn công xe tải ở Toronto vào năm 2018 được cho là do một người đàn ông thực hiện, và trước khi vụ tấn công xảy ra, anh ta đã đăng trên Facebook rằng 'Cuộc nổi dậy của Incel đã bắt đầu'. Phương tiện truyền thông dùng thuật ngữ beta uprising và incel rebellion để mô tả các hành vi bạo lực từ cộng đồng manosphere, đặc biệt là incel.

Betabux

Trong cộng đồng manosphere, betabux chỉ những beta male chi tiền cho phụ nữ với hy vọng có được mối quan hệ lãng mạn hoặc tình dục. Thuật ngữ đối lập là alphafux, dùng để chỉ các alpha male không cần chi tiền mà vẫn có thể quan hệ tình dục với phụ nữ. Thuật ngữ này giả định rằng phụ nữ thích quan hệ tình dục với alpha male, nhưng lại tìm đến beta male kém hấp dẫn hơn chủ yếu vì lý do tài chính. Đôi khi, betabux cũng chỉ niềm tin rằng phụ nữ kết hôn với beta male chỉ để lợi dụng tài chính, trong khi vẫn quan hệ tình dục với alpha male.