Năm độc đáo

Năm nhuận là năm:

• Theo dương lịch, có một ngày dư ra.
• Theo lịch âm-dương, có thêm tháng thứ 13.

Để đảm bảo đồng bộ hóa việc lặp lại của năm trên lịch với các sự kiện thiên văn hoặc thời tiết.

Trong lịch dương, các mùa và các sự kiện thiên văn không lặp lại chính xác sau một số ngày, do đó cần thêm một ngày vào để điều chỉnh các sai số do làm tròn năm.

Trường hợp lịch âm dương như lịch Trung Hoa, do chu kỳ quay của Mặt Trăng quanh Trái Đất là khoảng 29,53 ngày, năm âm lịch chỉ có khoảng 354 ngày (làm tròn). Do đó, định kỳ một vài năm âm lịch phải thêm một tháng (tháng nhuận) để đảm bảo năm âm lịch phù hợp với chu kỳ thời tiết, là yếu tố phụ thuộc vào chu kỳ quay của Trái Đất quanh Mặt Trời.

Khái niệm năm nhuận không được nhầm lẫn với các giây nhuận (được sử dụng để đồng bộ hóa thời gian của đồng hồ với ngày).

Lịch Dương

Lịch Gregory

Theo Lịch Gregory - loại lịch tiêu chuẩn hiện nay sử dụng rộng rãi trên toàn cầu, các năm chia hết cho 4 nhưng không chia hết cho 100 được coi là năm nhuận (ví dụ năm 2100 không phải là năm nhuận, 2104 là năm nhuận). Trong năm nhuận, tháng 2 có 29 ngày thay vì 28 ngày. Mỗi 4 năm lại thêm 1 ngày vào lịch vì một năm dương lịch dài khoảng 365 ngày và 6 giờ.

Bên cạnh đó, còn có một số trường hợp đặc biệt liên quan đến nguyên tắc này vì một năm dương lịch ngắn hơn 365,25 ngày một chút. Các năm chia hết cho 100 chỉ được coi là năm nhuận nếu chúng cũng chia hết cho 400. Ví dụ, 400, 800 và 1200 là các năm nhuận nhưng 100, 200, 300, 500,... 1500 không phải là năm nhuận theo lịch Gregory; 1600 và 2000 là các năm nhuận nhưng 1700, 1800 và 1900 không phải là năm nhuận. Tương tự, 2100, 2200, 2300, 2500, 2600, 2700, 2900 và 3000 không phải là năm nhuận nhưng 2400 và 2800 lại là các năm nhuận. Theo nguyên tắc này, trung bình một năm có 365 + 1/4 − 1/100 + 1/400 = 365,2425 ngày, tức là 365 ngày 5 giờ 49 phút và 12 giây.

Lý do đằng sau quy tắc này như sau:

• Lịch Gregory được thiết kế để đảm bảo ngày xuân phân ở châu Âu rơi vào ngày 21 tháng 3, đồng thời để đảm bảo ngày Lễ Phục Sinh có thể điều chỉnh dựa trên ngày xuân phân một cách chính xác hơn.
• Một năm xuân phân (tính từ điểm xuân phân đến điểm xuân phân tiếp theo) là khoảng 365,242375 ngày.
• Quy tắc tính năm nhuận theo lịch Gregory sử dụng một năm trung bình là 365,2425 ngày.

Sự sai lệch rất nhỏ này (trên 0,0001 ngày) có nghĩa là sai số thời gian sẽ tích lũy đủ một ngày trong vòng khoảng 8.000 năm. Tuy nhiên, trong thời gian đó, độ dài của một năm xuân phân cũng sẽ thay đổi theo một lượng không thể dự đoán trước được (xem bên dưới). Vì vậy, quy tắc tính năm nhuận theo lịch Gregory là đủ để đảm bảo thỏa mãn.

Ngày nào được coi là ngày nhuận

Lịch Gregory là phiên bản sửa đổi của lịch Julius được sử dụng bởi người La Mã. Lịch La Mã ban đầu có nguồn gốc từ lịch Mặt Trăng (mặc dù từ thế kỷ 5 TCN nó không còn theo chu kỳ Mặt Trăng nữa) và được đặt tên cho các ngày theo ba tuần (pha) của chu kỳ Mặt Trăng: trăng mới (calends, từ đó có từ 'calendar' nghĩa là lịch), phần thứ hai (nones) và trăng tròn (ides). Các ngày đã được đếm ngược (bao gồm cả ngày này) cho đến ngày kế tiếp được đặt tên, vì vậy ngày 24 tháng 2 được gọi là ante diem sextum calendas martii ('ngày thứ sáu trước lịch của tháng 3').

Từ năm 45 TCN, tháng 2 trong những năm nhuận có hai ngày được gọi là 'ngày thứ sáu trước lịch của tháng 3'. Ngày dư ra ban đầu là ngày thứ hai trong những ngày đó, nhưng từ thế kỷ 3 nó đã là ngày đầu tiên. Từ đó có thuật ngữ ngày nhuận cho ngày 24 tháng 2 trong năm nhuận.

Khi tập quán này được áp dụng, các ngày lễ sau khi thêm vào đã bị dịch chuyển trong năm nhuận. Ví dụ, ngày lễ trước đây của thánh Matthias, vào ngày 24 tháng 2 trong những năm thường sẽ rơi vào ngày 25 tháng 2 trong năm nhuận.

Tuy nhiên, thực tế lịch sử này đang dần được thay đổi: Liên minh châu Âu đã thông báo từ năm 2000, ngày 29 tháng 2 sẽ là ngày nhuận thay vì ngày 24 tháng 2, và Giáo hội Công giáo Rôma hiện nay cũng sử dụng ngày 29 tháng 2 như ngày nhuận. Sự khác biệt này chỉ rõ rệt ở những quốc gia có truyền thống 'ngày có tên'.

Lịch Julius Caesar

Lịch Julius thêm một ngày vào tháng 2 trong những năm chia hết cho 4.

Quy tắc này lấy một năm trung bình dài 365,25 ngày. Sự dồi dào của khoảng 0,0076 ngày trong liên kết với năm xuân phân có nghĩa là ngày xuân phân sẽ di chuyển lên sớm hơn trong lịch này mỗi 130 năm.

Lịch Julius cải tiến

Lịch Julius cải tiến thêm một ngày vào tháng 2 trong những năm chia hết cho 4. Nhưng đi kèm là ngoại lệ: những năm chia hết cho 100 nhưng không chia cho 900 mà có số dư là 200 hoặc 600 thì không được tính là năm nhuận.

Quy tắc này phù hợp với quy tắc của lịch Gregory cho đến năm 2800 (năm nhuận theo lịch Gregory nhưng không phải theo lịch Julius được sửa đổi).

Quy định này tính một năm trung bình dài khoảng 365,242222... ngày. Con số này gần với một năm dương lịch trung bình, nhưng vì năm dương lịch có một chút dài hơn nên lịch Julius không hoàn toàn đáp ứng tốt như lịch Gregory trong việc giữ ngày xuân phân rơi vào ngày 21 tháng 3 hoặc gần đó.

Lịch Iran

Lịch Iran cũng có một năm nhuận mỗi bốn năm, nhưng năm nhuận diễn ra vào mỗi lần 33 năm thay vì 29 năm. Hệ thống này dựa trên thời điểm xuân phân tháng 3 được quan sát tại Tehran, là một hệ thống chính xác và phức tạp hơn. Chu kỳ 33 năm không đều; mỗi chu kỳ 33 năm sẽ bao gồm một chu kỳ có 29 hoặc 37 năm.

Âm Dương lịch

Lịch Trung Quốc

Lịch Trung Quốc là hệ lịch âm dương, với năm nhuận thêm một tháng gọi là tháng nhuận. Trong lịch Trung Quốc, tháng nhuận được thêm vào để phù hợp với chu kỳ âm dương.

Lịch Hebrew

Lịch Hebrew, hay còn gọi là lịch Do Thái, là hệ lịch âm dương có tháng đôi. Trong lịch Hebrew, tháng đôi được gọi là Adar Rishon (Adar thứ nhất) và thêm vào trước tháng Adar. Chu kỳ Mêtôn dẫn đến việc thêm vào bảy lần, như các năm thứ 3, 6, 9, 11, 14, 17 và 19.

Lịch Hêbrơ có quy luật hoãn lại thời điểm bắt đầu năm từ một đến hai ngày. Năm có hoãn lại sẽ có thêm một đến hai ngày đôi, và năm không có hoãn lại thì thời điểm bắt đầu sẽ lùi một đến hai ngày. Quy luật này giảm số lượng tổ hợp năm và ngày bắt đầu của tuần từ 28 xuống 14, cũng điều chỉnh thời điểm của các lễ hội tôn giáo so với lễ hội xaba.

Quy tắc năm nhuận dài hạn

Sự khác biệt giữa lịch Gregory và năm xuân phân tích lũy đủ 1 ngày trong khoảng 8.000 năm. Điều này có nghĩa là lịch cần phải được hoàn thiện hơn bằng các phương pháp tinh vi hơn cho quy tắc năm nhuận: có lẽ bằng cách loại bỏ năm nhuận trong các năm chia hết cho 8.000.

(Phần lớn giống như đề xuất này là loại bỏ năm nhuận trong năm chia hết cho 4.000. Đề xuất này dựa trên sự khác biệt giữa lịch Gregory và năm chí tuyến trung bình. Những đề xuất khác cho rằng lịch Gregory từ trước đã có sự tinh vi như vậy (mặc dù không hoàn hảo).

Tuy nhiên, ở đây không cần phải có tính toán lịch xa đến vậy vì trong một khoảng thời gian hàng chục nghìn năm, số ngày của năm có thể thay đổi vì một loạt nguyên nhân, đáng chú ý nhất là:

1. Tuế sai dịch chuyển thời điểm xuân phân so với điểm cận nhật và do đó làm thay đổi độ dài của năm.
2. Gia tốc thủy triều từ Mặt Trời và Mặt Trăng làm chậm sự dịch chuyển của Trái Đất, dẫn đến ngày dài hơn.

Cụ thể hơn, yếu tố thứ hai của sự thay đổi phụ thuộc vào các yếu tố như sự hồi phục hậu băng hà và độ tăng của mực nước biển do các biến đổi khí hậu. Chúng ta không thể dự đoán trước những biến đổi này một cách chính xác để làm cho lịch có độ chính xác đến từng ngày trong hàng chục nghìn năm.

Lễ cầu hôn

Đây là một phong tục được cho là bắt nguồn từ thời kỳ của thánh Patriciô và Bridget vào thế kỷ 5. Ở Ireland lúc bấy giờ, phụ nữ chỉ được phép cầu hôn trong những năm nhuận.

Thánh Patriciô và quy luật năm nhuận

Thánh Patriciô đang đi dọc bờ hồ Neagh để đuổi những con ếch ra khỏi đầm lầy, thì gặp thánh Bridget đang khóc lóc. Bà thông báo rằng có một vụ nổi loạn xảy ra tại nữ tu viện mà bà quản lý, với những người phụ nữ đòi quyền được cầu hôn.

Thánh Patrick nói rằng ông có thể ban cho họ quyền này vào mỗi năm thứ bảy, và khi đó thánh Bridget ôm lấy ông và kêu gào 'Chao ôi, Patrick vàng ngọc, tôi không thể trở lại với các cô gái với lời hứa như thế. Hãy cho họ một năm trong bốn.' Thánh Patrick đáp, 'Bridget, hãy ôm tôi lần nữa và tôi sẽ ban cho cô năm nhuận, năm dài nhất trong số số phận.' Nhờ điều này, thánh Bridget đã được cầu hôn bởi thánh Patrick, người đã cam kết không bao giờ cưới vợ: vì thế ông đã giải quyết tình cảm khó khăn một cách tốt nhất mà ông có thể, với một nụ hôn và chiếc áo dài bằng lụa.

(Nguồn: Evans Ivor H, Từ điển Thành ngữ và Huyền thoại của Brewer, Cassell, London, 1988)

Theo luật năm 1288 tại Scotland, nếu một người đàn ông từ chối lời cầu hôn thì phải chịu phạt; phạt có thể là một nụ hôn, một chiếc áo dài lụa hoặc một cú đánh nhẹ. Vì những người đàn ông cho rằng điều này đưa họ vào rủi ro lớn, nhiều nơi đã cứng rắn hơn trong việc cấm phụ nữ cầu hôn vào ngày 29 tháng 2.