Buzz
(Mytour.com) Khám phá sự đa dạng của thế giới, mọi sự tồn tại đều có thuộc tính riêng, và sự cân bằng xuất phát từ sự đối lập. Lục phủ ngũ tạng trong cơ thể cũng theo đuổi đặc tính này, ảnh hưởng đến sức khỏe của mỗi người. Hãy tìm hiểu về thuộc tính ngũ hành của ngũ tạng để hiểu rõ hơn về cơ thể và chăm sóc tốt hơn cho bản thân cũng như những người thân yêu xung quanh.
1. Mối quan hệ giữa ngũ hành và ngũ tạng
Ngũ hành bao gồm: Mộc, Hỏa, Thổ, Kim, Thủy và ngũ tạng bao gồm 5 cơ quan quan trọng trong cơ thể: gan, tim, phổi, tỳ, thận. Mỗi cơ quan mang theo một phần năng lượng của ngũ hành và đóng vai trò quan trọng trong cơ thể. Các cơ quan này kết nối và hoạt động theo một chu trình nhất định. Đặc điểm hoạt động sinh lý và thuộc tính ngũ hành của ngũ tạng được mô tả như sau:
- Gan thuộc ngũ hành Mộc, có tính chất sinh sôi và điều chỉnh chức năng;
- Tim thuộc ngũ hành Hỏa, mang đến sức sống và nhiệt độ;
- Tỳ thuộc ngũ hành Thổ, có khả năng giải quyết và đem lại sự sống cho mọi sự tồn tại;
- Phổi thuộc ngũ hành Kim, có tính thanh trong và nội lực;
- Thận thuộc ngũ hành Thủy, có chức năng lọc và vận chuyển nước khắp cơ thể.
Ngũ hành và ngũ tạng có mối liên hệ chặt chẽ, theo nguyên tắc tương sinh, mỗi phần của cơ thể ảnh hưởng và hỗ trợ lẫn nhau.
- Thận Thủy lấy tinh để nuôi gan,
- Gan Mộc tàng máu để bổ sung cho tim,
- Tim Hỏa sử dụng nhiệt để điều hòa tỳ,
- Tỳ Thổ chuyển hóa nước để cung cấp cho phổi,
- Phổi Kim chuyển khí thành nước để trở về thận.
Theo quan hệ tương khắc của ngũ hành, phổi Kim sử dụng khí thanh để kiềm chế sức mạnh dương cường của gan, gan Mộc điều chỉnh sự tiết của tỳ khô nóng, tỳ Thổ chuyển hóa nước ngăn chặn sự tràn lan của thận, thận Thủy thoải mái ngăn chặn sự cường hỏa của tim; tim Hỏa nhiệt độ dương tính hạn chế sự thanh tẩy của phổi.
Thân thể và ngũ khí trong bốn mùa và ẩm thực ngũ vị đều có mối liên hệ sâu sắc, phản ánh thuộc tính ngũ hành của ngũ tạng. Tổ chức bên trong cơ thể và môi trường bên ngoài đều thể hiện tính liên kết chặt chẽ.
2. Các bệnh lý liên quan đến ngũ tạng
Có ngũ tạng thì có lục phủ, ngũ tạng và lục phủ có mối quan hệ chặt chẽ.
2.1 Thuộc tính của Hành Mộc
Gan được coi là kinh, còn mật là lạc; tim là kinh, ruột non là lạc; tỳ là kinh, dạ dày là lạc; hệ thống phân bố là tuyến tụy; phổi là kinh, ruột già là lạc; thận là kinh, bàng quang là lạc; hai bên ảnh hưởng lẫn nhau.
Trong “lục phủ,” túi mật có trách nhiệm tiết dịch mật và chuyển giao cho ruột non để tiêu hóa thức ăn. Khi mật chứa quá nhiều cholesterol hoặc các chất trong dịch mật lắng đọng không bình thường, sỏi mật có thể phát sinh, dẫn đến viêm nhiễm cho túi mật. Dấu hiệu của vấn đề này có thể nhận biết qua nhiều triệu chứng như:
- Đau nhức ở vùng hông dưới bên phải, có thể lan đến lưng và ngực.
- Da và mắt trở thành màu vàng
- Buồn nôn sau khi ăn, đặc biệt là sau khi ăn nhiều chất béo
- Cảm giác lạnh lẽo đôi khi xuất hiện
- Phân màu nhạt
2.2 Thuộc tính của Hành Hỏa
Tim là kinh, ruột non là lạc, dinh dưỡng và nước từ thức ăn được hấp thu vào phổi, sau đó chuyển vào bàng quang, sự nóng bức của hỏa làm cho ruột non trở nên nóng bỏng, nước từ ruột non đổ vào bàng quang gây ra các triệu chứng như tiểu đau, tiểu rắt, tiểu có máu. Trong trường hợp này, không chỉ cần điều trị tiểu tiện mà còn cần xem xét bồi dưỡng tim để khắc phục căn bệnh gốc.
Đây là nơi mà thức ăn được phân hủy và biến đổi thành acid amin, axit béo và glycerol để cơ thể tiêu hóa. Ruột non cũng rất nhạy cảm với thức ăn, vì vậy bất kỳ vấn đề nào không bình thường cũng sẽ được nhận biết thông qua các dấu hiệu như:
- Đau ở giữa bụng
- Tiêu chảy
- Cảm giác sốt nóng
- Mất nước cơ thể
- Cảm giác buồn nôn và nôn mửa
- Cơ thể bị co cụm
2.3 Thuộc tính của Hành Thổ
Tì được coi là kinh, dạ dày là lạc, nơi chứa đựng thức ăn và khí, tỳ chịu trách nhiệm giữ khí và điều chỉnh việc vận chuyển, hai bên hợp tác để cung cấp dinh dưỡng cho cơ thể. Khi kinh lạc bị ảnh hưởng, dạ dày và tì sẽ bị ướt, và chức năng hoạt động giảm đi.
Vị và Tam Tiêu đều nằm ở vùng bụng và có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, do đó các biểu hiện khi mắc bệnh thường liên quan chặt chẽ. Những dấu hiệu này thường bao gồm:
- Cảm giác đầy bụng
- Cảm giác ợ chua
- Đau rát ở dạ dày
- Mất hứng thú với đồ ăn, cảm thấy suy nhược
- Cảm giác buồn nôn
- Giảm cân không rõ nguyên nhân
2.4 Thuộc tính của Hành Kim
Phổi là kinh, ruột già là lạc. Khi phổi tiếp xúc với khí lạnh, có thể gây ra hiện tượng đi tả. Nếu tình trạng kéo dài, có thể gây ra ho khan. Nếu phổi có hỏa khí, có thể dẫn đến táo bón. Táo bón kéo dài có thể tạo điều kiện cho độc tố tích tụ, tăng gánh nặng cho gan.
Ruột già là bước cuối cùng trong quá trình tiêu hóa. Vùng này phân hủy các chất không tiêu hóa thành bã, kết hợp với vi khuẩn để tạo thành phân. Các dấu hiệu của bệnh ruột già thường bao gồm:
- Đại tiện có máu và phân có mùi tanh
- Đau rát hậu môn khi đi ngoài
- Bụng căng tức và đau quặn
- Giảm cân nhanh, cảm giác mệt mỏi
2.5 Thuộc tính của Hành Thủy
Thận được xem như là kinh, bàng quang là lạc. Khi chức năng của thận giảm sút, có thể gây ra viêm bàng quang hoặc tạo ra sỏi.
Thận đóng vai trò quan trọng trong việc loại bỏ chất cặn và bã ra khỏi cơ thể. Khi thận gặp vấn đề, chất thải không được loại bỏ có thể tích tụ, gây ra nhiều dấu hiệu đáng lo ngại, bao gồm:
- Đau ở vùng lưng phía dưới xương sườn và đau ở vùng hông
- Nước tiểu có chứa mỡ
- Có máu và nhiều bọt trong nước tiểu
- Thường xuyên đi tiểu
- Chân tay bị phù nề
- Da ngứa và xuất hiện phát ban
3. Áp dụng nguyên lý ngũ hành vào ngũ tạng
Nguyên lý tương sinh tương khắc của ngũ hành cũng được áp dụng vào thuộc tính của ngũ tạng. Ví dụ như:
- Từ lý thuyết tương sinh tương khắc của ngũ hành, có thể kết luận rằng mọi bệnh lý nếu không được điều trị kịp thời có thể trở thành bệnh mãn tính, và sau đó có thể lan rộng và trở thành bệnh ác tính.
Quá trình tương khắc liên tục có thể dẫn đến tuần hoàn bệnh ác tính, khiến mọi nguyên tắc hoạt động của cơ thể giảm sút và tổn thương.
Khi các bộ phận trong cơ thể suy nhược hoặc xuất hiện nhiều triệu chứng bệnh cùng một lúc, theo quan niệm Đông y đó là dấu hiệu của sự mất cân bằng trong ngũ hành và sự không đồng thuận giữa âm dương, dẫn đến sự không ổn định và tự nhiên của cơ thể.
Người khỏe mạnh là người mà thuộc tính ngũ hành của ngũ tạng được cân bằng và sự phối hợp giữa âm và dương đạt trạng thái lý tưởng. Hình dáng bên ngoài của họ có đặc điểm như: thân hình cân đối, đứng thẳng, và sự cân đối giữa các nguyên tắc ngũ hành tương sinh và tương khắc. Một bộ phận quá yếu hoặc quá mạnh sẽ làm mất cân bằng và gây ra bệnh tật.
4. Áp dụng dưỡng sinh cho ngũ tạng
Đối với người bệnh, việc chữa trị không chỉ tập trung vào một bộ phận bị ảnh hưởng mà còn cần phải tương tác với các cơ quan khác. Bổ sung dưỡng chất cho bộ phận kế cận để tăng cường sức khỏe, và điều hòa bộ phận đối lập để ngăn ngừa bệnh tật.
Nguyên tắc dưỡng sinh theo ngũ hành cũng có thể được áp dụng theo các nguyên tắc dưỡng sinh theo mùa và theo tiết khí. Thực đơn và phương pháp tập luyện cần phải phù hợp với điều kiện thời tiết để mang lại lợi ích tốt nhất cho cơ thể. Tóm lại, có thể tuân thủ các hướng dẫn sau:
Mùa Xuân
Với sự vượng mạnh của khí Mộc, cần bổ sung cho gan những thực phẩm mát, giúp thanh nhiệt và giải độc như trà xanh, rau cải, hoa quả, đậu xanh, đậu đỏ, cùng với các loại thuốc thảo dược có tính mát. Vận động nên tập trung vào buổi sáng, tránh gió lạnh nhưng cũng không nên quá sớm.
Mùa Hè
Với sự vượng mạnh của khí Hỏa, cần bổ sung thêm thực phẩm tính hàn, bảo vệ tim như giá đỗ, táo đỏ, thịt gà, rau xanh, đậu xanh, đậu đỏ, hạt sen, bí đao, dưa hấu, măng tây. Vận động vào sáng sớm và buổi tối, kết hợp với việc uống nhiều nước. Mùa này là thời điểm tuyệt vời để ăn chay và khám phá các món chay giải nhiệt.
Mùa Thu
Với sức mạnh của khí Thổ và tính háo nóng, cần cân bằng âm dương bằng cách bổ sung khí Thủy để chống lại các vấn đề về hô hấp. Các món cháo táo đỏ hạt sen, thịt vịt hầm thuốc bắc, canh khoai tây cà rốt là lựa chọn tốt. Nên thêm vào chế độ dinh dưỡng các loại thuốc bổ tỳ. Hãy tăng cường vận động hơn trong mùa này.
Mùa Đông
Mùa Đông lạnh giá, với sức mạnh của Thủy khí, cần chú trọng giữ ấm cơ thể, duy trì năng lượng và sức khỏe cho thận. Ăn nhiều thực phẩm giàu đạm như nhân sâm, mật ong,... và vận động hàng ngày để tăng cường tuần hoàn máu và bảo vệ sức khỏe.
Dựa vào thuộc tính ngũ hành của các cơ quan trong cơ thể, có thể hiểu được cơ thể như một hệ thống phức tạp nhưng tuân theo nguyên tắc rõ ràng. Việc nắm vững nguyên tắc này giúp giải quyết mọi vấn đề sức khỏe và chữa trị bệnh tật một cách hiệu quả nhất.
Xem thêm tin liên quan trong cùng chuyên mục:
Thái Vân
