Nekomata

Nekomata (biểu viết bằng chữ Hán là 猫又, 猫股 hoặc 猫また) là một sinh vật huyền thoại trong văn hóa Nhật Bản, được phân loại là yêu quái. Theo truyền thuyết, Nekomata là những con mèo già (trên 40 hoặc 100 tuổi) biến hóa thành. Trong nhiều nền văn hóa trên thế giới, mèo thường được xem là biểu tượng của nữ giới, và ở Nhật, Nekomata thường gắn liền với hình ảnh của sự tà ác trong người phụ nữ.

Ý nghĩa tên gọi

Trong tiếng Nhật, 'neko' có nghĩa là con mèo, và 'mata' chỉ một nhánh phân tán, giống như chạc cây. Một thuyết cho rằng đuôi của Nekomata phân ra làm hai nhánh ở đầu, do đó nó có tên như vậy. Tuy nhiên, cũng có quan niệm khác rằng Nekomata có hai cái đuôi độc lập tách ra từ một gốc. Khi Nekomata thực hiện lời nguyền, nó đứng trên hai chân để rủa người. Trong tiếng Nhật, động từ 'matagu' có nghĩa là đứng dạng chân, vì vậy khi mèo đứng trên hai chân, nó còn được gọi là 'Nekomatagi' hoặc rút gọn là Nekomata. Thuyết này được cho là giải thích nguồn gốc tên gọi của yêu quái này, còn thuyết về đuôi mèo phân nhánh thì được cho là xuất hiện muộn hơn trong thời kỳ Edo.

Đặc điểm nổi bật

Người ta tin rằng Nekomata có khả năng hiểu và nói tiếng người, và sau khi ăn thịt người, nó có thể biến thành người đó. Chi tiết này cũng được ghi chép trong cuốn sách Nansō Satomi Hakkenden (xuất bản năm 1814) của tác giả Kyokutei Bakin. Nekomata cái thỉnh thoảng xuất hiện trong giấc mơ của đàn ông và hút hết sinh lực của họ. Ngoài ra, người Nhật còn tin rằng những người thường xuyên hành hạ mèo sẽ bị Nekomata trả thù. Nếu Nekomata tiếp tục tu luyện, nó có thể sống mãi và được gọi là Nekoshō (猫魈).

Văn hóa và truyền thuyết

Sau thời kỳ Edo, nhiều người Nhật tin rằng Nekomata là do những con mèo sống lâu trở thành. Tuy nhiên, ngược về thời Kamakura, Nekomata được coi như một loài mãnh thú sống trên núi và gây sợ hãi. Trong cuốn nhật ký 'Meigetsuki' (ghi chép từ năm 1180~1235) của thi nhân Fujiwara Sadaie có đoạn ghi nhận rằng vào năm đầu niên hiệu Tenpuku (1233) tại Nam đô (tên cũ của kinh đô Heijō) đã xảy ra vụ Nekomata ăn thịt người. Theo giải thích hiện đại, đó có thể chỉ là một con thú mắc bệnh dại. Trong tập sách Tsuzuregusa (1330~1331) của thi nhân Yoshida Kenkō từ thời Kamakura, đoạn 89 viết rằng: 'Okuyama ni, Nekomata to iu mono arite, hito wo kuunaru' to hito no iikeruni…

(tạm dịch: người ta kể rằng trong núi sâu có một loài gọi là Nekomata ăn thịt người…)

Đoạn trích này trong sách Tsuzuregusa rất nổi tiếng và được nhiều người thuộc lòng.

Truyền thuyết về Nekomata cũng được lan rộng ở nhiều khu vực, với tên gọi này còn xuất hiện trong các địa danh như núi Nekomata (Nekomata yama) ở tỉnh Toyama và núi mèo ma (Nekomagadake) ở tỉnh Fukushima.

Tiên ly và mèo hóa cáo

Truyền thuyết Trung Quốc kể về loài yêu quái gọi là 'tiên ly' (âm Nhật là Senri) có nhiều điểm tương đồng với Nekomata. Tiên ly là loài mèo núi sống lâu thành tinh, có khả năng biến hóa thành mỹ nam mỹ nữ để hút tinh khí của con người.

Nhiều vùng nông thôn Việt Nam cũng lưu truyền câu chuyện về mèo già hóa cáo. Nhà văn Tô Hoài từng khai thác đề tài này trong các truyện về động vật của ông. Ngày nay, người ta tin rằng mèo già thường có lông xù và dáng vẻ xấu xí, dễ bị nhầm là cáo. Câu chuyện này cũng thường được liên hệ với việc người càng lớn tuổi thì càng trở nên khôn ngoan.

• 'Yōkai Jiten', biên soạn bởi Murakami Kenji, xuất bản bởi Mainichi Shimbun năm 2000.
• 'Yōkai zukan', biên soạn bởi Kyōgoku Natsuhiko và Tada Katsumi, xuất bản bởi Kokusho Kankōkai năm 2000.
• 'Shin Megami Tensei Akuma Jiten', xuất bản bởi Shin Kigensha năm 2003.

Các mục liên quan

• Danh sách các yêu quái Nhật Bản
• Neko Odori
• Bake Neko
• Kasha